AraĢtırmada çocukların mizaç, sosyal yetkinlik özellikleri ve çaba sarf ederek kendini denetleme becerisi arasındaki iliĢki incelenirken çocukların cinsiyet, kardeĢ sayısı, anne babanın öğrenim düzeyi, meslek ve gelir durumu faktörleride gözönünde bulundurulmuĢtur. Bu nedenle mizaç, sosyal yetkinlik özellikleri ve çaba sarf ederek kendini denetleme becerisi ile demografik özellikler arasında iliĢki olup olmadığına bakılmıĢtır.
AraĢtırmaya katılan çocukların mizaç özellikleri ile cinsiyet, kardeĢ sayısı, anne babanın eğitim düzeyi, meslek ve gelir durumu faktörleri arasındaki iliĢkiye dair istatistiksel veri analiz sonuçları aĢağıdaki tablo 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33‟te verilmiĢtir.
Tablo 27
Cinsiyetin Mizaç Özelliklerine Etkisine İlişkin Bağımsız t Testi Sonuçları
Çocuklar Ġçin Kısa Mizaç Ölçeği Bağımsız t Testi
n
x
Median Min Max ss t pCinsiyet
Kız 18 3,7 3,7 3,0 4,4 0,4
-0,3 0,7
Erkek 22 3,8 3,8 2,7 4,4 0,4
Toplam 40 3,7 3,8 2,7 4,4 0,4
Tablo 27‟de çocukların cinsiyetlerine göre mizaç puanları arasında anlamlı bir farklılık bulunmamaktadır (p>0,05). Kızların
x
3,7 (Ss=0,4) iken erkeklerinx
3,8 (Ss=0,4)‟tür.Her iki grubun puan ortalamaları ile standart sapmalarının genel olarak benzer olduğu ve grupların homojen bir dağılım sergilediği Ģeklinde yorumlanabilir. Çocukların cinsiyet faktörünün çocukların mizaç özellikleri üzerinde etkili olmadığı söylenebilir. Bu sonuç toplum tarafından benimsenen kızlar erkeklere oranla daha yumuĢak huyludur veya erkekler kızlara oranla daha isyankârdır vb. yargıları desteklememektedir. Aksine mizaç özellikleri yönüyle cinsiyet ayrımı olmadığı ve kızlar ile erkekler aynı mizaç özellilerini gösterebilir düĢüncesini ortaya koymaktadır. Ayrıca bu bulgular, mizaç özellikleri ile çocukların androjen kimliği arasında olumlu bir iliĢki olabileceğini bize düĢündürmektedir. Aytar vd. (2014)‟nin çalıĢmasında çocukların cinsiyetlerine göre mizaç ölçeğinin alt boyutlarından aldıkları puan ortalamaları arasında anlamlı bir farklılık olmadığı saptanmıĢtır. Yapılan bu çalıĢma bulgusu ile Aytar vd. (2014)‟nin çalıĢma bulgusu örtüĢmektedir. Fakat Bryan ve Dix (2009)‟in yaptıkları çalıĢmada cinsiyet değiĢkeni anlamlı bulunmuĢtur. Ayrıca Gleason vd. (2005) yaptıkları çalıĢmada, mizacın üç bileĢenini (aktivite düzeyi, dürtüsellik ve yatıĢtırılabilirlik) incelemiĢler, aktivite düzeyi kızlarda düĢük, erkeklerde daha yüksek bulgusuna eriĢmiĢlerdir. Bryan ve Dix (2009) ve Gleason vd. (2005)‟nin yaptıkları çalıĢmalar sonucu elde ettikleri bulgular, yapılan bu çalıĢmanın, cinsiyetin çocukların mizaç özellikleri üzerinde etkisi yoktur bulgusu ile paralellik göstermemektedir. Farklı toplumlarda yapılan araĢtırmaların farklı sonuçlar gösterme nedeni, toplum normlarının çocukların cinsiyetlerine etkisinin olabileceğini ve farklı toplumda yaĢayan çocukların cinsiyetlerinin mizacı farklı Ģekilde etkileyebileceğini düĢündürmektedir.
Tablo 28
Kardeş Sayısının Mizaç Özellikleri Üzerindeki Etkisine İlişkin Tek Yönlü Varyans Analizi Sonuçları
Çocuklar Ġçin Kısa Mizaç Ölçeği Tek Yönlü Varyans Analizi n
x
Median Min Max ss F p KardeĢ SayısıKardeĢi Yok 16 3,8 3,8 2,7 4,4 0,4
1,1 0,3
Bir KardeĢi Var 19 3,8 3,9 3,0 4,4 0,4 Ġki veya Daha Fazla
KardeĢi Var 5 3,5 3,6 3,1 3,8 0,3
Toplam 40 3,7 3,8 2,7 4,4 0,4
Tablo 28‟de çocukların kardeĢ sayısına göre mizaç puanları arasında anlamlı bir farklılık bulunmamaktadır (p>0,05). Tabloya bakıldığında kardeĢi olmayanların
x
3,8 (Ss=0,4),bir kardeĢi olanların
x
3,8 (Ss=0,4), iki veya daha fazla kardeĢi olanlarınx
3,5 (Ss=0,3)‟tür. Gruplara ait puan ortalamaları incelendiğinde benzer düzeyde oldukları söylenebilir. Bu bulgulara bakıldığında çocukların kardeĢ sayısının mizaç özellikleri üzerinde anlamlı bir farklılık göstermediği söylenebilir. Çok kardeĢli ailede yetiĢen çocuk ile tek kardeĢli ailede yetiĢen çocuk veya kardeĢi olmayan çocuk benzer mizaç özelliklerini gösterebilir Ģeklinde yorumlanabilir. Fakat Aytar vd. (2014)‟nin çalıĢmasında çocuğun doğum sırası değiĢkeninin çocukların mizaç özellikleri üzerinde anlamlı bir farklılığa neden olduğu belirtilmiĢtir. Bu da mizaç özellikleri üzerinde kardeĢ sayısından ziyade doğuĢ sırası faktörünün etkili olabileceğini bize düĢündürmektedir.Tablo 29
Anne Öğrenim Düzeyinin Mizaç Özellikleri Üzerindeki Etkisine İlişkin Tek Yönlü Varyans Analizi Sonuçları
n Çocuklar Ġçin Kısa Mizaç Ölçeği Tek Yönlü Varyans Analizi
x
Median Min Max Ss F p Anne ÖğrenimDüzeyi
Ortaokul veya Ġlkokul
Mezunu 10 3,5 3,4 3,1 3,8 0,3
2,8 0,0
Lise Mezunu 16 3,8 4,0 3,3 4,4 0,4 Üniversite Mezunu 14 3,8 3,9 2,7 4,4 0,5 Toplam 40 3,7 3,8 2,7 4,4 0,4
Tablo 29‟da çocukların anne öğrenim düzeylerine göre mizaç puanları arasında anlamlı bir farklılık bulunmamaktadır (p>0,05). Annesi ortaokul veya ilkokul mezunu olanların
x
3,5 (Ss=0,3), annesi lise mezunu olanların
x
3,8 (Ss=0,4), annesi üniversite mezunu olanlarınx
ise 3,8 (Ss=0,5)‟dir. Gruplara ait puan ortalamaları incelendiğinde benzer düzeyde oldukları ve çocukların anne öğrenim düzeyleri ile mizaç özellikleri arasında herhangi bir iliĢki olmadığı söylenebilir. Üniversite mezunu olan anneler diğer öğrenim düzeylerindeki annelere göre daha aydın kiĢiler olarak çocukların geliĢimsel ihtiyaçlarını karĢılmaya yönelik farkındalıkları daha yüksek olabilir. Örneğin 4-5 yaĢ grup çocukları geliĢimsel özellikleri yönüyle çok Ģeyi merak edip çok soru sorarlar. Ġlkokul öğrenim düzeyindeki bir anne çocuğunun bu geliĢimsel ihtiyacını bilemeyip çocuğuna çok soru soruyor diye kızıp azarlayabilir. Üniversite mezunu bir anne ise çocuğunun bu geliĢimsel ihtiyacının farkında olup çocuğunun sorularını onun anlayacağı Ģekilde cevaplayıp ona karĢı daha anlayıĢlı bir tutum içerisinde olabilir düĢüncesinden dolayı yapılan mevcutçalıĢmada anne öğrenim düzeylerine iliĢkin farklılık bekleniyordu fakat böyle bir fark çıkmamıĢtır. Bu da bize anne öğrenim düzeylerinin mizacı etkilemediğini göstermektedir. Tablo 30
Baba Öğrenim Düzeyinin Mizaç Özellikleri Üzerindeki Etkisine İlişkin Tek Yönlü Varyans Analizi Sonuçları
Çocuklar Ġçin Kısa Mizaç Ölçeği Tek Yönlü Varyans Analizi n x Median Min Max ss F p Baba Öğrenim
Düzeyi
Ortaokul veya Ġlkokul
Mezunu 6 3,6 3,7 3,1 4,2 0,4
0,5 0,5
Lise Mezunu 21 3,7 3,8 2,7 4,3 0,4 Üniversite Mezunu 13 3,8 3,9 3,0 4,4 0,5 Toplam 40 3,7 3,8 2,7 4,4 0,4
Tablo 30‟da çocukların baba öğrenim düzeylerine göre mizaç puanları arasında anlamlı bir farklılık bulunmamaktadır (p>0,05). Tablo da babası ortaokul veya ilkokul mezunu olanların
x
3,6 (Ss=0,4), babası lise mezunu olanlarınx
3,7 (Ss=0,4), babası üniversite mezunu olanlarınx
ise 3,8 (Ss=0,5)‟dir. Gruplara ait puan ortalamaları incelendiğinde benzer düzeyde oldukları söylenebilir. Bu ortalamalara bakıldığında çocukların babanın öğrenim düzeyleri ile mizaç özellikleri arasında herhangi bir iliĢki olmadığı söylenebilir. Öğrenim düzeyi yüksek olan babanın çocuğun geliĢimsel ihtiyaçlarına yönelik farkındalığı diğer öğrenim düzeylerindeki babalara oranla daha yüksektir diyebiliriz. Öğrenim düzeyi yüksek olan babaların çocuklarına karĢı daha ılımlı ve anlayıĢ içerisinde olduğu ve çocukların yaptıkları hataları daha anlayıĢla karĢılayarak ona karĢı daha hoĢ görülü olduğu söylenebilir. Bu düĢünceler doğrultusunda, babanın öğrenim düzeyleri ile mizaç özellikleri arasında bir iliĢki olması bekleniliyordu fakat yapılan mevcut çalıĢmada böyle bir fark çıkmamıĢtır. Bu da bize baba öğrenim düzeylerinin mizacı etkilemediğini göstermektedir. Tablo 31Anne Meslek Durumunun Mizaç özellikleri Üzerindeki Etkisine İlişkin Tek Yönlü Varyans Analizi Sonuçları
Çocuklar Ġçin Kısa Mizaç Ölçeği Tek Yönlü Varyans Analizi
n
x
Median Min Max ss F pAnne Meslek Serbest Meslek 8 3,6 3,6 3,1 4,2 0,4 0,6 0,5 Mesleği Yok 22 3,7 3,8 3,1 4,3 0,4 Diğer 10 3,8 4,0 2,7 4,4 0,6 Toplam 40 3,7 3,8 2,7 4,4 0,4
Tablo 31‟de annesi serbest meslekte çalıĢanların
x
3,6 (Ss=0,4), annesinin mesleği olmayanlarınx
3,7 (Ss=0,4), annesi diğer meslek grubundax
ise 3,8 (Ss=0,6)‟dir. Gruplara ait puan ortalamaları incelendiğinde benzer düzeyde oldukları söylenebilir. Çocukların anne meslek durumlarına göre mizaç puanları arasında anlamlı bir farklılık bulunmamaktadır (p>0,05). Sayısal verilere bakıldığında, çocukların anne meslek durumu ile mizaç özellikleri arasında herhangi bir iliĢki olmadığı Ģeklinde yorumlanabilir. Mesleği olmayan anneler diğer mesleği olup çalıĢan annelere oranla evde çocuklarıyla birlikde daha fazla zaman geçirdikleri düĢünülmektedir. Annenin çocuğuyla fazla zaman geçirip geçirmeme faktörünün çocuğun mizaç özellikleri üzerinde etkisi olmadığı söylenebilir. Ayrıca mesleği olup çalıĢan anneler genellikle çocuklarıyla yeterince zaman geçiremediklerinden dolayı çocuklarını ihmal ettiklerini düĢünürler. Tablo 30‟da ki bulgular annenin mesleği olup olmama durumunun çocukların mizaç özellikleri üzerinde etkisi olmadığı bulgusunu bize vermekte ve bu nedenle çocukla çok zaman değil kaliteli zaman geçirmek önemlidir düĢüncesini desteklemektedir.Tablo 32
Baba Meslek Durumunun Mizaç Özellikleri Üzerindeki Etkisine İlişkin Tek Yönlü Varyans Analizi Sonuçları
Çocuklar Ġçin Kısa Mizaç Ölçeği Tek Yönlü Varyans Analizi
n
x
Median Min Max ss F pBaba Meslek Memur 5 3,8 3,5 3,4 4,4 0,4 1,5 0,2 Serbest Meslek 21 3,7 3,7 3,1 4,3 0,4 ĠĢçi 7 3,5 3,5 2,7 4,1 0,5 Diğer 6 4,0 4,2 3,0 4,4 0,5 Toplam 39 3,7 3,8 2,7 4,4 0,4
Tablo 32‟de babası memur olanların
x
3,8 (Ss=0,4), babası serbest meslekte çalıĢanlarınx
3,7 (Ss=0,4), babası iĢçi olanlarınx
3,5 (Ss=0,5) ve babası diğer meslek grubunda çalıĢanlarınx
4 (Ss=0,5)‟dir. Çocukların baba meslek durumlarına göre mizaç puanları arasında anlamlı bir farklılık bulunmamaktadır (p>0,05). Genel olarakx
bakıldığında çocukların baba meslek durumunun mizaç özellikleri üzerinde etkisi olmadığı söylenebilir. Bazı meslekler diğer mesleklere oranla daha otoriter ve disiplinli olmayı gerektirir. Mesleği gereği daha otoriter ve disiplinli olan babalar bu tutumlarını aile ortamlarına yansıtabilir ve çocuklarına yönelik babalık tutumları da daha otoriter ve disiplinli olabilir.Aynı Ģekilde mesleği gereği anlayıĢlı, öğretici tutum içinde olan bir babanın çocuğuna karĢı babalık tutumu diğer mesleklere sahip olan babaların tutumuna oranla daha eğitici- öğretici olduğu söylenebilir. Bu nedenle yapılan mevcut çalıĢmada baba meslek durumuna iliĢkin farklılık bekleniyordu fakat böyle bir fark çıkmamıĢtır. Bu da bize baba meslek durumunun mizacı etkilemediğini göstermektedir.
Tablo 33
Aile Gelir Düzeyinin Mizaç Özellikleri Üzerindeki Etkisine İlişkin Bağımsız t Testi Sonuçları
Çocuklar Ġçin Kısa Mizaç Ölçeği Bağımsız t Testi
n
x
Median Min Max ss t PAile Gelir Düzeyi Ġyi 11 3,8 3,9 3,0 4,3 0,4 0,2 0,8 Orta veya DüĢük 28 3,7 3,8 2,7 4,4 0,4 Toplam 39 3,7 3,8 2,7 4,4 0,4
Tablo 33‟te aile gelir durumu iyi olanların
x
3,8 (Ss=0,4), aile gelir durumu orta veya düĢük olanlarınx
3,7 (Ss=0,4)‟dir. Gruplara ait puan ortalamaları incelendiğinde benzer düzeyde oldukları söylenebilir. Çocukların aile gelir düzeyine göre mizaç puanları arasında anlamlı bir farklılık bulunmamaktadır (p>0,05). Sayısal veriler göz önünde bulundurulduğunda çocukların aile gelir düzeyinin mizaç özellikleri üzerinde herhangi bir etkisi olmadığı söylenebilir. Aile gelir durumu iyi olan çocuklar aile gelir durumu düĢük olan çocuklara oranla daha iyi ekonomik imkânlar içinde yaĢarlar. Genellikle aile gelir durumu iyi olan çocukların her ihtiyaçları karĢılanıp ayrıca her istedikleri alındığı söylenebilir. Bu nedenle yapılan bu çalıĢmada çocukların aile gelir durumunda farklılık bekleniyordu fakat böyle bir fark çıkmamıĢtır. Bu da bize çocukların aile gelir durumunun çocukların mizaç özelliklerini etkilemediğini göstermektedir.4.3. Sosyal Yetkinlik Ġle Cinsiyet, KardeĢ Sayısı, Anne Babanın Öğrenim Düzeyi,