Milli Mücadele Döneminde Yozgat’tan Yapılan Yardımlar

Milli Mücadeleye destek vermek amacı ile Yozgat ve kazalarından cephelere yardımlar gönderilmiĢtir. Bunlardan Yozgat Milletvekili Bahri ile Bolu Milletvekili Cevat Bey‟in 12 Ağustos 1920‟de Akdağmadenin‟den Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Riyaseti‟ne göndermiĢ oldukları telgrafta Maden kazası namına vatanı bazı cephelerde müdafaa etmek için at, silah ve cephaneleri kendilerine ait olmak üzere üç bölük ve yüz yirmi beĢ mevcutlu hafif bir süvari alayı kurmaya çalıĢtıklarını ve bu çalıĢmalarının baĢarı ile sonuçlanmak üzere olduğunu belirtmiĢlerdir. Telgrafın devamında sayılarının ikiyüz elliye çıktığını ve bu kadronun daha da artarak tamamlanmasının ümit edildiğini gururla ifade ettiğini belirterek milli kuvvetleri Batı Cephesine göndermeye hazır olduklarını söylemiĢlerdir. Mustafa Kemal‟in adı geçen milletvekillerine 20 Ağustos 1920 tarihli vermiĢ olduğu cevapta bahs edilen kuvvetle hemen Ankara‟ya hareket olunmasını ve kuvvetlerin gönderileceği zamanın haber verilmesini istemiĢtir. Sonunda milletvekilleri Bahri ve Cevad Bey‟in nezaretinde üçyüzelli mevcutlu Maden süvari alayının 1 Eylül 1920 günü Yozgat‟a ve oradan da diğer mahallere hareket edileceği belirtilmiĢtir.193

Yozgat halkı 7 Eylül 1920 tarihinde Büyük Millet Meclisine bir yazı göndererek Milli Mücadele‟ye destek vermek istediklerini belirtmiĢlerdir. Bu yazıda

190

YaĢar Akbıyık, a.g.e., s. 94.

191

Bilal ġimĢir, a.g.e., s. 223-224; YaĢar Akbıyık, a. g. e , s. 83-85.

192

Bilal ġimĢir, a.g.e., s. 348-354.

193

ulema, eĢraf, memur, esnaf, tüccar, kadın ve erkek Boğazlıyan, Maden Yozgat Kuva-yı Milliyesinden ibaret bütün Yozgat halkının belediye önünde toplanarak bazı açıklamalarda bulunduğu belirtilmiĢtir. Buna göre;

1- Istihlas-ı vatan ve istiklal-i milli kaygısiyle baĢladığımız mukaddes cihadın bütün safahatını büyük bir asabiye ve heyecanla takip etmekteyiz.

2- Üç yüz milyon ehl-i islamın istimadgahı olan hakimiyet ve hilafetimizi kurtarmak ve düĢman taarruzunu kırarak hayat ve memat cidalini muvaffakiyetle yaĢatabilmek için cihanı hayran bırakacak fedakarlıkları izhara hazırız.

3- Ecdadımızın namus ve istiklal bayrağını asırlardan beri yere düĢürmeden gayretli omuzunda taĢımak kabiliyetini ispat eden bugünkü fedakar ordumuzdan savletlerinin bila perva teĢdidini isteriz ve kendilerini takviye için koĢmak üzere toplanmaya büyük sabırsızlıkla uğraĢmaktayız. Bizler de pek yakında ordumuzla aynı safta bulunmak Ģerefiyle mubahı olacağız.

4- Bu maruzatımızla cephedeki bilumum fedakar evladı vatana iblağını Büyük Millet Meclisi ile Garp Ordusu Kumandanlığından rica ederim.

Bu yazı, Yozgat Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Reisi Akif, Aza Sadık, Aza Sabit, Aza Hasan, Post NeĢinzaide Etem, Umum ahali namına Kaimzade ġükrü, Müdersinden Hacı Ömer, EĢraftan Hacı Lutfizade Mazhar, EĢraftan Hacı Hasanzade Mustafa Efendi, Belediye Reisi Vekili Asım Abdi Efendizade Sadettin Efendi, Hamamcızade Abbas Efendi imzası ile Yozgat halkı adına gönderilmiĢtir.194

Yozgat, Milli Mücadele günlerinde cephede savaĢan askerlere yiyecek dıĢında gönüllü asker göndermede de önde gelen illerimizden biridir. Ayrıca silah depolarının ve gizli mühimmatın saklandığı bir yer olması açısından da önemli hizmetler verdiği gibi düĢman iĢgaline uğrayan yerlerde halkın yaralarını sararak büyük destek olmuĢlardır.195

Bu konu ile ilgili olarak Yeni Yozgat Gazetesinde;

194

ZC, D. 1, C. 4, 9 Eylül 1920, s. 40; Necati Fahri TaĢ, Milli Mücadele Döneminde Yozgat, Ankara 1987, s. 57-58.

195

Yozgat‟a bağlı Akdağmadeni kazasında milli kuvvetler kurularak Batı Cephesine gönderilmiĢtir. Yozgat Milletvekili Bahri Bey ile Bolu Milletvekili Cevad Bey, 12 Ağustos 1919 yılında Erkan-ı Harbiye-i Umuiye Riyaseti BaĢkanlığına (Genel Kurmay BaĢkanlığı) gönderdikleri yazı da Maden kazası adına vatanı cephelerde müdafaa edebilmek için at, silah ve cephaneleri kendilerine ait olmak üzere üç bölük ve yüz yirmi beĢ mevcutlu hafif bir süvari alayı kurmak için bir haftadan beri uğraĢtıklarını ve sonunda baĢarı sağladıklarını belirtmiĢlerdir.196

Yozgat Gazetesinin 16 ġubat 1921 tarihli nüshasında Yozgat Hilal-i Ahmer Merkezinin bir yazısına dikkat çekilmiĢtir. Bu yazı da evladlarımızın, kardeĢlerimizin cephelerde düĢmanı topraklarımızdan çıkarmak, dinimizi, namusumuzu muhafaza etmek için kan döktükleri belirtilmiĢ, geride kalan bizlerden de yaralı hastaları iyi etmek için pamuk, sargı ve ilaç istediklerini bu nedenle de Yozgat‟ta Hilal-i Ahmer Cemiyetinin kurulduğu belirtilmiĢtir. Ayrıca Hilal-i Ahmer Cemiyeti‟ne her ay ne kadar hediye gönderilirse kabul edileceği ifade edilerek Yozgat halkına bu cemiyete yardımcı olmaları duyurusu yapılmıĢtır.197

Bunun üzerine Mart 1920 „den Kasım 1921 tarihine kadar Yozgat ve kazalarından cephelere gönderilen yardım miktarı aĢağıdaki tabloda belirtilmiĢtir.

Tablo 1: Yozgat ve kazalarından Mart 1920‟den Kasım 1921 tarihine kadar cephelere gönderilen yardım miktarı

KuruĢ Lira-i Osmani Gönderildiği Yer

250 Yozgat Ahalisinden

50 214 Yozgat Hilal-i Ahmer Merkezinden 106 Yozgat Hilal-i Ahmer Merkezinden 100 Akdağmadeni Hilal-i Ahmer Merkezinden

85 Yozgat Hilal-i Ahmer Merkezinden 200 Boğazlıyan Hilal-i Ahmer Merkezinden 54 99 Yozgat Hilal-i Ahmer Merkezinden 50 101 Yozgat Hilal-i Ahmer Merkezinden¹⁹⁸

196

Bayram Sakallı, a.g.e., s. 39.

197

Yozgat Gazetesi, 16 ġubat 1924, Numara:474, s. 2.

198

Ġsmail Hacıfettahoğlu, Milli Mücadelede Hilal-i Ahmer, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin TeĢkilinden

Sakarya Zaferi’ne Kadar Ġcraat Raporu 23 Nisan 1920-23 Eylül 1921, Türk Kızılay Derneği Yayınları,

Yeni Yozgat Gazetesinde Hilal-i Ahmer adına Yozgat ve çevresindeki köylerden Milli Mücadele‟ye destek vermek için hatırı sayılır miktarda yiyecek yardımı yapıldığı, bu haysiyetli köylüleri takdir etmek için hangi köyden ne kadar yiyecek yardımının yapıldığı hakkında bir inceleme baĢlatıldığı, bunula birlikte Cemiyetin bu tarz faaliyetlerinin ve yapılan yardımların her hafta gazeteye bildirilmesi gerektiği belirtilmiĢtir.¹⁹⁹

Ayrıca 28 Temmuz 1921 tarihli emir ile Müdafaa-i Milliye Vekaleti, EskiĢehir- Kütahya savaĢlarında yıpranmıĢ olan ordunun ihtiyacı olan iaĢe, silah ve cephanenin cephelere ulaĢtırılması için sevkiyat ve nakliyatı gerçekleĢtirmek amacı ile menzil teĢkilatları oluĢturulmuĢtur. Bu menzil bölge müfettiĢliklerine daha sonra bir yenisini daha eklemek suretiyle “Yozgat Menzil Bölge MüfettiĢiliği” kurulmuĢtur. Bu bölge müfettiĢiliğince de ordu ihtiyaçları için tahıl depoları ve hayvan iaĢeleri için anbarlar açılmıĢtır.200

Yozgat‟ta Hilal-i Ahmer Cemiyeti ve Menzil Bölge MüfettiĢiliğinin dıĢında Milli Mücadeleye destek vermek amacı ile kurulan bir diğer yardım cemiyeti de “Yaralılara Yardım Hanımlar Cemiyeti”dir. Bu Cemiyetin Yeni Yozgat Gazetesinin 22 Kasım 1921‟deki yazısında Milli Mücadele esnasında Ģehit düĢenlere camide Mevlid-i ġerif okutmuĢ ve daha sonra da ilgili yerlere gönderilmesi için hanımların yaptıkları bağıĢtan bahs edilmiĢtir. Buna göre;

Tablo 2: Yozgat Yaralılara Yardım Cemiyeti‟nin yaptıkları yardım miktarı KuruĢ Kimin Verdiği

500 Hazine Yamağızade Ali Efendi‟nin Haremi Hanım 500 DerviĢ Bey‟in HemĢiresi Hanım

100 Miralay Abbas Bey‟in Kerimesi Hanım

300 Jandarma Tabur Kumandanı‟nın Haremi Hanım

100 Abbas Efendi‟nin Haremi Hanım

100 Boz Alizade Hacı Haremi Hanım

100 Ġcra Memuru Nail Haremi Hanım

100 Hoca Hafız Ethem Haremi Hanım

200 Muhasebeci Bey‟in Haremi Hanım

100 Merkez memuru Refikesi Hanım

199

Yeni Yozgat Gazetesi, 19 Ekim 1922, Numara: 60, s. 4; Celaleddin ġener, a.g.t., s. 48; Gürbüz Arslan,

Milli Mücadele Yıllarında Yozgat, BasılmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Ġstanbul 2007, s. 52.

200

100 Nufus Müdürü Haremi Hanım

100 Hacı Ahmet Haremi Hanımı

300 Levazım Reisi Nazmi Bey‟in Refikası Hanım 200 BinbaĢı Ömer Lütfü Bey‟in Refikası Hanım

80 Hacı Efendi Kerimesi Hanım

50 Öğretmen Mediha

50 Alizade Münire201

Milli Mücadele‟ye yönelik açılmıĢ olan cemiyetlerden birisi de merkezi Sivas‟ta olan Yozgat olmak üzere diğer Ģehirlerde de Ģubeler açarak faaliyet gösteren Anadolu Kadınları Müdafaa-i Vatan Cemiyeti‟dir.202

Bu cemiyet, düĢman iĢgallerini büyük bir hassasiyet ve dikkatle izleyerek itilaf Devletleri ve Ġstanbul Hükümetine karĢı zaman zaman protestonamler yayımlayan, milli orduya para ve mal yardımı kampanyaları açan, KurtuluĢ SavaĢı boyunca Türk Kadınlığının iftihar edeceği Milli Mücadele Döenminde büyük hizmetler görmüĢtür.203

Yozgat halkı kadın, erkek, çoluk çocuk demeden sadece yaptıkları yardımlar ile değil kazanılan zaferler sonrası da Ģehirde yaptıkları kutlamalar ile Milli Mücadeleye destek vererek düĢmana karĢı tavırlarını net bir Ģekilde ortaya koymuĢtur.

1921 yılı içerisinde düĢmanlara özellikle de Yunanlılara karĢı kazanılan II. Ġnönü Zaferi neticesinde 3 Nisan‟da Yozgat‟ta büyük bir sevinç yaĢandığı, bu sevincin ve heyacanın tarifi mümkün olmadığı belirtilmiĢtir. Bütün dükkanlara, mağazalara bayraklar takıldığı Türklerin iĢlerini, güçlerini bırakıp bu müjdeli haberi duyurduğu, gece yarılarına kadar bütün hanelerde lambalar söndürülmediği, gözlere uyku girmediği, ertesi gün halkın hükümet binasında toplandığı ve adeta izdiham yaĢandığı kısacası oluĢan büyük mutluluk, Yozgat ileri gelenlerinden Mekteb-i

201

Yeni Yozgat Gazetesi, 22 Kasım 1921, Numara:16, s. 2; Ayrıca yardımların devamı için bkz. Yeni Yozgat

Gazetesi, 1 Aralık 1921, Numara: 17, s. 2.

202

Ahmet Necip Günaydın, Milli Mücadelede Sivas 108 Gün, 2 Eylül-18 Aralık 1919, Sivas Kongresi‟nin(4-11 Eylül 1919) 90. Yıl Anısına, Sivas 2009, s.234. Anadolu Kadınları Müdafaa-i Vatan Cemiyeti 8 Aralık 1919 yılında kurulmuĢ ve bütün Türk kadınlarının Milli Mücadeleye desteği sağlanmaya çalıĢılmıĢ bu nedenle de “Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti”nin Ģubesi bulunan il, sancak ve kazalara tamimler gönderilerek cemiyetin Ģubelerinin arttırılması istenmiĢtir. (Zübeyir Kars, a.g.e., s.39).

203

Bekir Sıtkı Baykal, Milli Mücadele’de Anadolu Kadınları Müdafaa-i Vatan Cemiyeti, Atatürk AraĢtırma Merkezi, Ankara 1996, s.1.

Sultani tarih ve coğrafya öğretmeni Faik Doğan Bey‟in Yozgat Gazetesindeki yazısında çok güzel cümleler ile ifade edilmiĢtir.²⁰⁴

Yeni Yozgat Gazetesinin 30 Mart 1922 tarihli yayınında bugünün Mart‟ın otuzuncu yani II. Ġnönü zaferinin ikinci yıl dönümü olduğu belirtilerek Anadolu halkının masum ve temiz kanları ile Ģereflendirdiği bir gün olduğu yazılmıĢtır. Haberin devamında Ġnönü savaĢında kahramanlıklar göstermiĢ Türk ordusunun kendisinden sayıca çok fazla olan düĢmanı yerle bir ettiği ve “kuvvetin hak değil hakkın kuvvet olduğunu” bütün dünyaya duyurduğu bir zafer olduğu ifade edilmiĢtir. Bu coĢku ile halkın meydanda toplandığını, burada birçok konuĢmanın yapıldığı yazılmıĢtır. Ayrıca halkın Avrupa‟nın teklif ettiği iyi niyetten tamamen uzak tekliflerinin asla kabul edilmeyeceğini ve bu konu ile ilgili bazı görüĢlerinin olduğunu,205

halkın bu zafer kutlamalarının ardından meydandan “Kanını Misak-ı Milli uğruna fedaya hazır olmayan Türk ve Müslüman değildir‟‟ Ģeklinde bağırarak ayrıldığı ifade edilmiĢtir.206

Yozgat halkı bu dönem içerisinde seviçlerin dıĢında memleketin bazı yerlerinin düĢman iĢgalinde olmasından duydukları rahatsızlıkları da zaman zaman dile getirmeye çalıĢmıĢ ve bu günleri matem günleri olarak ilan etmiĢtir. Bunlardan özellikle Edirne ile ilgili olarak Yeni Yozgat Gazetesi 27 Temmuz 1922 tarihli yazısında duyurmuĢtur. Bu yazı da Temmuzun yirmi beĢinci gecesi geçen Salı gününün düĢman eline geçen Edirne‟nin üçüncü sene-i devriyesi olduğu, bu nedenle de bugünün Anadolu için büyük bir matem günü ilan edildiği belirtilmiĢtir. Bu matem gününde meydanda toplanan Yozgat halkının dualar ederek ağladığı ve burada bazı kararlar aldığı yazılmıĢtır. Bu matem günü ile ilgili olarak Sultani öğretmenlerinden Faik Bey‟in birlik ve beraberliğin önemini vurgulayarak atalarımızın bıraktığı bu topraklara kanımızın son damlasına kadar sahip çıkmamız

204

Yozgat Gazetesi, 9 Nisan 1921, Numara:493 , s. 1-4.

205

Miting Heyeti adına Belediye Reisi Akif, Bekir Sıtkı, Abdurrahman, Ahmet Hamdi, Sabit, Sadık, Tevfik, Faik ve Osman Nuri Beyler Büyük Millet Meclisi Reisi Mustafa Kemal PaĢa‟ya çektikleri telgrafta vatanları uğruna müstakil bir devlet olarak yaĢabilmek için her türlü fedakarlıkları yaptıklarını ve bu amaca ulaĢana kadar da yapacaklarını belirterek üç bin nufuslu Yozgat halkının hiç birĢekilde düĢmanlarının anlaĢma adı altındaki teklifleri kabul etmediklerini ve hükümetinde bu konuda uyanık olması gerektiğini söylemiĢlerdir. Ayrıca telgrafın devamında artık düĢmanların amaçlarının anlaĢıldığını Damat Ferit, Kuva-yı Ġnzibatiye gibilerin de aynı giriĢim içerisinde olduklarını, Misak-ı Milli‟den baĢka hiç bir anlaĢmanın kabul edilmeyeceğini belirterek bu taleplerini dile getirmiĢlerdir. (Yeni Yozgat Gazetesi, 30 Mart 1922, Numara:31, s. 2. )

206

gerektiği ile ilgili geçmiĢten geleceğe yansıyan çok duygusal bir konuĢma yaptığı belirtilmiĢ ve bu konuĢmanın metni yayımlanmıĢtır.207

Mustafa Kemal PaĢa tarafından12 Ekim 1922 tarihinde Doğu Trakya ve Edirne‟nin Mudanya Mütarekesi ile Büyük Millet Meclisine bırakıldığı haberi, bütün yurtta sevinç ile karĢılanmıĢ ve Yozgat halkı da bu haber üzerine büyük bir çoĢku ile bu büyük zaferi hükümet meydanında Ģiirler ve konuĢmalar ile kutlamıĢtır.208

Ayrıca yıllardan beri verilen mücadelenin sonuçlarından biri olarak Ġstanbul‟un Büyük Millet Meclisine bırakıldığı haberi olayın gerçekleĢtiği altıncı pazartesi günü, Yozgat‟ta büyük bir bayram havası içersinde kutlanmıĢ; Büyük Millet Meclisine ve Gazi Mustafa Kemal PaĢa‟ya övgüler yağdırılmıĢtır. Bu heyecan, sabaha kadar devam etmiĢ; Ģehir yakılan fener ile gece bile gündüz havasında ıĢıklandırılmıĢtır.209

Yozgat‟ın her vakit vatanına ve milletine fedakarlıkta bulunduğu düĢmanlara karĢı yiğitlik gösterdikleri ve bu konuda tarihinde hiç bir leke getirmediği gazete sutunlarında çeĢitli yazılarda belirtilmiĢtir.²¹⁰

Milli Mücadele yıllarında Yozgat, iĢgale uğramayan illerden biridir. Fakat savaĢın bütün sıkıntılarını çekmiĢ, cephe gerisinde yapılması gereken her fedakarlığı yapmıĢ, hem Kuva-yı Milliyeye hem de Milli Mücadele hareketine destek vermiĢ ve bundan dolayı da Mustafa Kemal PaĢa‟nın güvenini kazanmıĢtır.211

Mustafa Kemal PaĢa‟nın “Ünlü süvarileri, harp meydanlarında kahramanca dövüĢen Türk yiğitlerinin harman olduğu diyar!. . . Bozok yaylasının çocukları var olun” sözleri ile Yozgatlıları belirtilen tarihlerdeki gayret, fedakarlık ve milli davaya bağlılıklarının tesiriyle övmüĢtür.212

Mustafa Kemal PaĢa, 24 Nisan 1920 tarihinde Meclisin gizli oturumunda Milli Mücadelenin gayesini “Gerçekte bütün gayemiz, milli hududlar içerisinde

207

Gürbüz Aslan, a.g.t., s. 59. Yozgat halkının bu matem gününde almıĢ olduğu ve hükümete gönderilmesini istedikleri kararlar Yeni Yozgat gazetesinde belirtilmiĢtir. Buna göre halk Yunanlıların Edirne‟yi iĢgal ettikleri günün bu sene-i devriyesini matem olarak saydıklarını, Türk kanı ile yoğrulmuĢ Türk diyarı Edirne‟yi her zaman içlerinde yaĢatacaklarını, Edirne‟nin alınması için hükümetce alınacak ve yapılacak her türlü kararlara destek olup, fedakarlıktan kaçınmayacaklarını ifade etmiĢlerdir. (Yeni Yozgat Gazetesi, 27 Temmuz 1922, Numara:48, s. 2)

208

Yeni Yozgat Gazetesi, 19 Ekim 1922, Numara:60, s. 2.

209

Yeni Yozgat Gazetesi, 9 Kasım 1922, Numara:63, s. 3-4.

210

Yozgat Gazetesi, 9 Nisan 1921, Numara:493 s. 3-4.

211

Necati Fahri TaĢ, a.g.e., s. 13.

212

milletimizin huzurunu, refahını, ve bu hudlarla belirlenen vatanımızın bütünlüğünü korumaktan ibarettir.” sözleriyle açıklamıĢ213

ve Yozgatta bu amaç içerisinde var gücü ile Milli Mücadeleye destek vermiĢtir.

2.5. Milli Mücadele Döneminde Yeni Yozgat Gazetesi’nin