Ġmzasının Bulunduğu Kanun Teklifleri

1. Bayezit Milletvekili Mehmet Bey ile arkadaĢlarının, “Meclisin ġeklinin Tespitine ve Nisab-ı Müzakereye, Tahsisata ve Meclis Azalığı ile Ġçtima Edebilecek Memuriyetlere Dair” kanun teklifinde Süleyman Sırrı Bey‟in de imzası bulunmaktadır.¹¹⁰⁹ Bu kanun teklifi yapılan müzakereler sonucunda bazı maddeleri değiĢtirilerek Nisab-ı Müzakere Kanunu olarak 5 Eylül 1920 tarihinde kabul edilmiĢtir. 1110

2. Karahisar-ı Sahip Milletvekili Ali Sururi Bey‟in, “Vatan Hainliğinden Dolayı Tek KiĢilik Hücre Cezası Alanların Afları Hakkındaki” kanun teklifinde Süleyman Sırrı Bey‟inde imzası bulunmaktadır. Bu kanun teklifi Meclis Genel Kurulu tarafından dikkate alınmamıĢtır.1111

3. Bolu Milletvekili Dr. Fuad Beyle arkadaĢlarının, “Himaye-i Etfal Cemiyetinden Posta ve Telgraf Ücreti Alınmamasına Dair” kanun teklifinde Süleyman Sırrı Bey‟in de imzası bulunmaktadır. Bu teklif Meclis Genel Kurulu tarafından kabul edilmiĢtir. ¹¹¹²

1.1.5. Takrirler

1. Süleyman Sırrı Bey, “Merkezi Saltanata Bağlı Bir Heyet-i Mahsusa OluĢturulması”na yönelik sunulan görüĢ ile ilgili olarak verdiği takrirde, Mustafa 1108 ZC, D. 1, C. 29, s. 174-175; 15 Nisan 1923. 1109 ZC, D. I , C. 3, s. 506; 4 Eylül 1920 1110

Fahri Çoker, Türk Parlemamento Tarihi, C. 1, s. 784

1111

ZC, D. I , C. 15, s. 122-127; 17 Aralık 1921.

1112

Kemal PaĢa‟nın daha önce bu konu ile ilgili bir açıklamada bulunduğunu, bu açıklamanın Meclis Genel Kurulunun genel vaziyet hakkındaki açıklamalarına ilave yapılarak milletin takdirine sunulmasını istemiĢtir.1113

2. Süleyman Sırrı Bey, “Genel Durum ve Cephelerdeki Harekat Hakkında” verdiği takrir de cephelerle ilgili sağlam bir bilgi alamadıklarını, aldıkları haberlerin ise alelusul seçilmiĢ haberlerden ibaret olduğunu söylemiĢtir. Kendilerinin milletin temsilcisi konumunda olmaları münasebetiyle bu konularda sağır ve dilsiz olmalarının uygun olmayacağını belirtmiĢ ve Meclisin aydınlatılması için bu konunun Heyet-i Vekileye havale edilmesini istemiĢtir.¹¹¹⁴

3. Süleyman Sırrı Bey‟in “Üyelerin Dava Vekaletiyle MeĢgul Olmamaları Hakkındaki” kanun teklifinin Kanuni Esasi Encümenince biran evvel Meclis Genel Kuruluna sevkine dair verdiği takrir Meclis Genel Kurulu tarafından değerlendirmeye alınmıĢtır.1115

Süleyman Sırrı Bey‟in bu takriri Layiha Encümenine sevk edilmiĢtir.1116

4. Süleyman Sırrı Bey, Büyük Millet Meclisi BaĢkanlığına sunduğu takrirde hem Layiha Encümeni Mazbata Katipliği hem de Nafia Encümeni Katipliğini ifa ettiğini ancak muamelatı son derece yoğun olan Layiha Encümeninde görev almasının Nafia encümenliğindeki görevini layıkıyla yapmasına mani teĢkil ettiği için Nafia Encümeni Katipliğinden istifa etmek istediğini belirterek diğer vazifesinin adı geçen encümenliğe tebliğini isteyen bir takrir vermiĢtir.1117

5. Süleyman Sırrı Bey "ġura-yı Ali Ġslam olumuna dair, Sebilü‟r-reĢat gazetesinin 13 Kasım 1920 tarihli ve dört yüz altmıĢ altı numaralı nüshasında yer alan "Alemde geliĢim sahasına doğru atılan her adım Ġslam‟a yakınlaĢmadır" isimli makalede ġeriye Vekili‟nin baĢkanlığında Türkiye, Hindistan, Afganistan, Tataristan, Ġran, Arabistan, Mısır, Trablusgarp, Tunus, Cezair, Fas vesaire yerlerden, Ġslama mensup büyük alimlerden ve Ġslama bağlı düĢünürlerden otuz kırk kadar kiĢinin “ġura-yı Ali Ġslam” teĢkil etmesi lüzumundan bahsedildiğini belirtmiĢtir. Süleyman 1113 ZC, D. I, C. 1, s. 122; 28 Nisan 1920. 1114 ZC, D. I, C. 4, s. 254-255; 21 Eylül 1920. 1115 ZC, D. I, C. 6, s. 256; 7 Aralık 1920. 1116 ZC, D. I, C. 6, s. 510; 23 Aralık 1920. 1117 ZC, D. 1, C. 6, s. 285-286; 9 Aralık 1920

Sırrı Bey‟in “ġura-yı Mezkur-ı Ali‟nin Bir An Önce OluĢturulmasına Dair” takriri Meclis Genel Kurulunca ġeriye Vekaletine havale edilmiĢtir.1118

6. Süleyman Sırrı Bey‟in, “Nakliye Araçları Tedarik Etme Kanunun Kaldırılmasına Kadar Damga Ġçin Köylerden Hayvan Alınmasına Dair” takriri bulunmaktadır. Bu takririn Meclis Genel Kurulu tarafından Müdafaa-i Milliye Vekaletine tebliği kabul edilmiĢtir.1119

7. Bursa Milletvekili ve Diyarbakır Ġstiklal Mahkemesi üyesi ġeyh Servet Efendi‟nin komünizm propagandası yaptığına dair telgraf üzerine Süleyman Sırrı Bey verdiği takrirde bu konu ile ilgili dört maddelik bir kanun teklifi vermiĢtir. Buna göre;

a. “Milli gayenin neticesi alınıncaya kadar milletin birliğini ihlal edecek hiçbir fırka kurulmayacaktır.

b. Fırka kurulmasını teĢvik edenler Büyük Millet Meclisi üyesi oldukları takdirde Ġstiklal Mahkemelerine gönderilecektir.

c. Bu kanunun yayınlandığı itibariyle geçerli olacağı

d. Bu kanunun yayınlanmasından önce kurulan komünist ve benzeri fırkalar kaldırılacaktır.” ġeklindedir. Bu takrir Meclis Genel Kurulu tarafından Layiha Encümenine havale edilmiĢtir.1120

8. Süleyman Sırrı Bey, Ankara‟nın Keçiören mevkisinde bulunan bağların bir kısmının gerek milletvekilleri gerekse de diğer kiĢiler tarafından kiralandığını ancak son zamanlarda buraların telgraf bölüğü ve katibi tarafından tahrip edilerek buralara “Cihet-i askeriyece iĢgal edilmiĢtir.”yazısının yazıldığını, ayrıca ne bağ sahibine ne de kiracılara müdahale ettirmediklerine dair bekçinin ifadesi olduğunu söylemiĢtir. Bu geliĢmeler üzerine bu konu ile ilgili takririn Müdafaa-i Milliye Vekaletine gönderilmesini teklif etmiĢ, bu teklifi de Meclis Genel Kurulu tarafından kabul edilmiĢtir.1121 1118 ZC, D. 1, C. 6, s. 440, 441; 20 Aralık 1920. 1119 ZC, D. 1, C. 7, s. 241; 10 Ocak 1921. 1120 GCZ, C. 1, s. 345; 22 Ocak 1921. 1121 ZC, D. 1, C. 7, s. 375-376; 26 Ocak 1921.

9. Süleyman Sırrı Bey, "Konutlar Kanunu”nun en kısa sürede görüĢülmesi için takrir vermiĢ ve bu takrir Adliye Vekaletine gönderilmiĢtir.1122

10. Mazhar Müfit Bey ile Süleyman Sırrı Bey‟in müĢterek verdiği takrir de 1921 senesi için Divan-ı Riyasetçe matbaayı geniĢletmeye karar verdiklerini, bu sebeple Ġstanbul'dan bir takım alat ve edevat istediklerini, bunlar gelinceye kadar matbaadaki çalıĢmalarına eskisi gibi devam edeceklerini bildirmiĢlerdir. Ayrıca bu düzenleme yapılıncaya kadar bir kısım zabıtların dıĢarıda bir matbaada basılmasını düĢündüklerini, ancak üç ay müĢteri aramalarına rağmen bulamadıklarını söylemiĢlerdir. Bu sebeple dıĢarıda bulacakları matbaanın zabıtları toptan basıp, kendilerine vermelerini bu arada diğer zabıtlara baĢlamak istediklerini ancak buna da maddi imkan bulamadıklarını ifade eden bir takrir vermiĢlerdir. Mazhar Müfit Bey ile Süleyman Sırrı Bey‟in bu takrirleri Divan-ı Riyasete havale edilmiĢtir. ¹¹²³

11. Süleyman Sırrı Bey, “Ordunun BaĢarısı ve Vatanın Selameti Ġçin Kayseri Milletvekili Alim Efendi Tarafından Kürsüden Bir Dua Okunmasına Dair” bir takrir vermiĢtir. Bu takrir Meclis Genel Kurulu tarafından kabul edilmiĢ ve Alim Efendi duayı okumuĢtur.1124

12. Süleyman Bey, “Sanayi Mektebinin Dört Odasının Tahliye Ettirilmesine Dair” takrir vermiĢtir. Bu takririn Müdafaa-i Milliye Vekaletine gönderilmesi uygun görülmüĢ buna karĢılık Süleyman Sırrı Bey bu konu hakkında Heyet-i Celileye de bilgi verilmesini istemiĢtir. Meclis Genel Kurulu bu takririn Müdafaa-i Milliye Vekaletine gönderilmesini kabul etmiĢtir.¹¹²⁵

13. Koçgiri‟den gelen telgraflar üzerine Süleyman Sırrı Bey verdiği takrirde geçen gün merkez de bir heyetin kurulmasını kabul ettiklerini bu heyetin taĢrada da görev yapabilmesi için Meclis tarafından birer kiĢinin seçilmesi ve gönderilmesi hususunun görüĢülmesini istemiĢtir. 1126

1122 ZC, D. I, C. 9, s. 170; 21 Mart 1921. 1123 ZC, D. 1, C. 8, s. 235-236; 15 ġubat 1921. 1124 ZC, D. 1, C. 11, s. 221; 11 Temmuz 1921. 1125 ZC, D. 1, C. 15, s. 115, 116; 12 Aralık 1921. 1126 GCZ, C. 2, s. 517; 19 Aralık 1921.

14. Süleyman Sırrı Bey “Rusumat Ġdaresinde Vaki Olan Suistimalin Ġncelenmesi Sonucunda Bu Konu Hakkında Meclise Malumat Verilmesine Dair” vermiĢ olduğu takrir Dahiliye ve Maliye Vekaletlerine gönderilmiĢtir. 1127

15. “Ġthal Olunacak Zehair ve Unların Gümrük Resminden Ġstisnalarına Dair” kanun teklifinin birinci maddesi ile ilgili olarak Süleyman Sırrı Bey, maddede resmin kaldırılmasının belirtildiğini, ancak bu durumun memleketin iktisadı için yararlı olmayacağını ifade ederek buradaki istisnaların Eylül 1922 tarihine kadar yapılması ile ilgili bir takrir vermiĢtir. Bu takrir, Meclis Genel Kurulu tarafından kabul edilmemiĢtir.1128

16. “Milli Orduya Alınacak Subay, Askeri Terfi Kanunu ve Makam MaaĢları Hakkındaki Kanununun Bazı Maddelerinin Düzenlenmesi ve Heyet-i Vekile‟nin Vazife ile Yetkileri Hakkındaki Kanunların GörüĢülmesinin Ertelenmesine Dair” Süleyman Sırrı Bey vermiĢ olduğu takrirde bu konunun BaĢkumandan gelinceye kadar ruznameye alınmamasını ve görüĢmelerin ertelenmesini teklif etmiĢtir.1129

17. Süleyman Sırrı Bey, haftanın üç gününün bütçe müzakeresine tahsis edilmesine dair bir takrir vermiĢtir. Meclis Genel Kurulu ise bu takriri kabul ettikleri takdirde haftada üç günün bu müzakerelere ayrılması zorunluluğu doğacağını bildirmiĢtir. Bu yüzden bu takrir Meclis Genel kurulu tarafından kabul edilmemiĢtir.1130

18. Mersin Milletvekili Selahattin Bey‟in Hariciye Vekili Mahmut Celal Bey‟e “Adem-i Ġtimadı Hakkında” takriri üzerine Süleyman Sırrı Bey, Heyet-i Murahhasanın Londra‟da Ġngilizlerde karĢı karĢıya geldiği Ģu günlerde Mecliste ahenksizlik çıkarmanın vatanın menfaatine aykırı olduğunu belirtmiĢ ve adem-i itimat konusu baĢarılı olmadığından ruznameye geçilmesini teklif etmiĢtir. 1131

19. Süleyman Sırrı Bey, “BağıĢ Olarak Verilmesine Karar Verilen ġubat MaaĢlarının Meclis Üyelerinin MaaĢından On Taksit Katına Dair” verilen tezkere üzerine yapılan görüĢmeler sonucunda maiyetlerinde vatan evladı bulundurunlar için 1127 ZC, D. 1, C. 15, s. 173; 20 Aralık 1921. 1128 GCZ, C. 2, s. 765; 13 ġubat 1922. 1129 GCZ, C. 3, s. 27; 6 Mart 1922. 1130 ZC, D. 1, C. 18, s. 145; 11 Mart 1922. 1131 GCZ, C. 3, s. 64; 13 Mart 1922.

bu ödeneğin iyi olduğunu bu nedenle divan baĢkanlığının kararının oylamaya sunulması ile ilgili takriri vermiĢtir. Süleyman Sırrı Bey daha sonra bu takririni geri almıĢtır.1132

20. “ÇeĢitli Devletlere Verilcek Cevap Hakkında” Süleyman Sırrı Bey vermiĢ olduğu takrirde, bu devletlerin daha önceki giriĢimlerinin bizi oyalamak ya da düĢmana kuvvet kazandırmak için yaptıklarını belirtmiĢ bu nedenle hükümetin bu konu ile ilgili vakit geçirmenin ne gibi yarar sağlayacağını biliyorsa bu notadan “Ġzmit‟te murahhasların içtima” fıkrasının kaldırılarak cevabın daha net bir Ģekilde verilmesini teklif etmiĢtir. Süleyman Sırrı Bey‟in bu takriri, Meclis Genel Kurulu tarafından kabul edilmemiĢtir.1133

21. “ÇeĢitli Devletlerden Gelen Mütareke Teklifi” üzerine Süleyman Sırrı Bey, verdiği takrir de bu konu hakkında iki fikir ortaya çıktığını bunlardan birisi ordunun fikri alındıktan sonra Meclis‟in neticelendirmesi diğerinin ise hükümetin fikri olduğunu belirterek bu iki fikrin ayrı ayrı oylamaya sunulmasını teklif etmiĢtir.1134

22. Süleyman Sırrı Bey, “Salı Günleri Doğrudan Doğruya Köy Ve Nahiye Kanun Layihasının Müzakeresine Geçilmesi” ile ilgili bir takrir vermiĢtir. Bu takrir de Süleyman Sırrı Bey, baĢkanlık makamının bu zamanda kanun teklifleri ile ilgilenmesinin gereksiz vakit aldığını bu yüzden de kanunun müzakeresine geç kalındığını ifade etmiĢtir. Meclis Genel Kurulu tarafından Salı günlerinde sadece adı geçen kanunun müzakaresinin yapılması ve diğer yerlerden gelen evrakların okunmaması kararı alınarak bu takrir kabul edilmiĢtir.1135

23. “Mali Vaziyet Hakkında” Süleyman Sırrı Bey vermiĢ olduğu takrirde, millete yeni mali tekliflerin durumu ile ilgili yapılacak teklifleri açıklamanın ne zaman açısından ne de mali açıdan uygun olmadığını, ilerleyen bir günde yapılacak toplantıya kadar milletvekilleri mali durum hakkındaki fikirlerini Meclis BaĢkanlığına takdim etmelerini istemiĢtir. Daha sonra tespit edilen kanaatlerin Meclis Genel Kurulu tarafından okunduktan sonra kabul edilenlerin Muvazene-i 1132 GCZ, C. 3, s. 81; 16 Mart 1922. 1133 GCZ, C. 3, s. 81; 16 Mart 1922. 1134 GCZ, C. 3, s. 287; 22 Nisan 1922. 1135 ZC, D. 1, C. 19, s. 134, 136; 11 Nisan 1922.

Maliye ve Ġktisat Encümenlerince incelenerek Meclise arz edilmesini teklif etmiĢtir.1136

24. Süleyman Sırrı Bey, “Encümenlerden Ayrılacak Üyelere Dair” takrir vermiĢtir. Bu takririn Meclis Genel Kurulu tarafından Nizamname-i Dahili Encümenine gönderilmesine karar verilmiĢtir.1137

25. Süleyman Sırrı Bey‟in “Boğazlıyan EĢrafından Sami Ağa‟nın Hapislik Müddetinin Boğazlıyan‟da Tamamlamasına Müsaade Olunmasına Dair” takriri Meclis Genel Kurulunca Adliye Vekaletine gönderilmiĢtir.¹¹³⁸

26. Süleyman Sırrı Bey‟in “Hıristiyanlar Hakkında” verdiği takrir Heyet-i Vekileye gönderilmiĢtir. 1139

27. Süleyman Sırrı Bey “Bir Meselenin GörüĢülüp Yeterli Olduğuna Karar Verilmesinden Sonra Verilen Takrirlerin Dikkate Alınmamasına Dair” takriri Meclis Genel Kurulu tarafından Nizamname-i Dahili Encümenine gönderilmiĢtir.¹¹⁴⁰

28. Süleyman Sırrı Bey ile KırĢehir Milletvekili Sadık Bey‟in, “Mucur Merkezinin Nakli Hakkında Verdikleri Takrir” Dahiliye Vekaletine havale edilmiĢtir.

1141

29. Süleyman Sırrı Bey, “Sungurlu'nun Yorgah Karyesinden Ahmet Hamdi Efendi‟nin Askerde Olduğu Esnada Ġki Firarinin Sözüyle Onun Da Firar Ettiği Söylenerek Ailesinin Bir Ay Hapsedilip, Ev ve EĢyalarının Yağmalandığını ve Sonuçta Ahmet Hamdi Bey‟in Vatani Görevini Yaptığını Ġspatladığını belirterek Bu Zararın Maddi ve Manevi Olarak KarĢılanmasına Dair” verdiği takririn Müdafaa-i Milliye Encümenine havale edilmesini istemiĢtir.1142

1136 GCZ, C. 3, s. 262; 13 Nisan 1922. 1137 ZC, D. 1, C. 24, s. 227; 28 Ekim 1922. 1138

ZC, D. 1, C. 24, s. 258; 30 Ekim 1922; BCA, Fon Kodu:30. . 10. 0. 0, Dosya No:6124,Yer No. 6. 31. . 2.

1139 ZC, D. I, C. 24, s. 549; 18 Kasım 1922. 1140 ZC, D. 1, C. 27, s. 38; 29 Ocak 1923. 1141 ZC, D. 1, C. 27, S. 339; 15 ġubat 1923. 1142 ZC, D. 1, C. 27, s. 489-491; 26 ġubat 1923.

30. Süleyman Sırrı ve Trabzon Milletvekili Hamdi Beyler‟in “ġehit Trabzon Milletvekili Ali ġükrü Bey‟in Ailesine Taziye Telgrafı Çekilmesine Dair” verdikleri takrirleri Meclis Genel Kurulu tarafından kabul edilmiĢtir.¹¹⁴³

31. Süleyman Sırrı Bey‟in “Düğünlerde Luzumsuz Yere Yapılan

Harcamaların Kaldırılması Ġle Ġlgili Kanunun Uygulanmasına Dikkat Edilmesine Dair” takriri Meclis Genel Kurulu tarafından Dahiliye ve Adliye Vekaletlerine gönderilmiĢtir.1144

32. “Sulh Konferansına Katılacak Delegelerle Bunlara Verilecek Talimatın Tespitine Dair” Süleyman Sırrı Bey, delege seçiminin Meclise ait olduğunu ve bazı isimleri bildirdiğini belirterek baĢka bir mesele olmadığını, derhal seçime geçilmesi gerektiğini bildiren bir takrir vermiĢtir.1145

33. “Ġstanbul‟da Bulunan Bütün Memur, Emekli, Dul Ve Yetim MaaĢlarının Verilmesi Hakkında” Süleyman Sırrı Bey verdiği takrir de, Heyet-i Vekile Reisinin teklif ettiği maddelerin bir kere daha incelenerek Dahiliye Encümenine havale edilmesini teklif etmiĢtir. Bu takriri, Meclis Genel Kurulu tarafından kabul edilmemiĢtir.1146

34. “Lozan Konferansının Müzakere Safahatı ve Vasıl Olunan Son ġekil Hakkında” Heyet-i Vekile Reisi Hüseyin Rauf Bey‟in açıklamalarının üzerine Süleyman Sırrı Bey verdiği takrirde bu açıklamaların üçüncü maddesi ile ilgili gereğinin düĢünülmesinin Meclise ait olduğunu belirtmiĢ, ancak bu takriri Meclis Genel Kurulu tarafından kabul edilmemiĢtir.1147

35. “Lozan BarıĢ AnlaĢmasının Kısım Kısım GörüĢülmesine Dair” Süleyman Sırrı Bey bir takrir vermiĢtir. Bu takrirde Avrupa‟ya giden heyetin gelirken ellerinde Avrupalıların verdiği bir kitabın bulunduğunu, Heyet-i Vekilenin bu kitapta iĢlerine yarayanları alıp diğerlerini attığını belirterek burada adı geçen maddelerin Heyet-i Vekile tarafından Meclise sunulmasını ve görüĢülmesini istemiĢtir.1148

1143 ZC, D. 1, C. 28, s. 308; 2 Nisan 1923. 1144 ZC, D. 1, C. 26, s. 317; 13 Ekim 1923. 1145 GCZ, C. 3, s. 972; 18 Ekim 1922. 1146 GCZ, C. 3, s. 1034; 11 Kasım 1922. 1147 GCZ, C. 3, s. 1260; 28 Kasım 1922. 1148 GCZ, C. 4, s. 27; 2 Mart 1923.

36. Maliye Vekili Hasan Fehmi Bey‟in “Ġstanbul‟un Ġdare-Ġ Milliyeye Ġlhakı Neticesi 1 ġubat 1923 Tarihinden Ġtibaren Tatbikine BaĢlanan Adli, Ġdari, Mali Vesair Kavanine Mütedair Ġzahatı ve Sulh Muahedesinin Akdine Kadar Men-i Müskirat Kanunu‟nun Bir Müddet Daha Adem-i Tatbikine Dair” teklifi üzerine Süleyman Sırrı Bey bir takrir vermiĢtir. Bu takrir de anlaĢmanın yapılmasına kadar Ġstanbul tarafından bu hususta verilecek kararda hükümetin serbest bırakılması gerektiğini belirtmiĢtir. 1149

37. “Mezunen Ġntihap Devresinde Bulunan Milletvekillerinin Tekrar Milletvekili Seçilmesi Halinde Azimet ve Avdet Harcırahı Verilip Verilmeyeceği Hakkında” Süleyman Sırrı Bey, verdiği takrirde bir milletvekilinin senede bir defa harcırah alarak izinli olduğunu, ya iznin sonunda ya da meclisce görülen luzum üzerine Meclise gelirse harcırah alabileceğini belirtmiĢtir. Ġzin ve harcırahı alıp giden, fakat geldiğinde yeni meclise seçilmemiĢ olan kiĢiye de harcırah verilmesi gerektiğini söylemiĢtir. Bu takrir Meclis Genel Kurulu tarafından kabul edilmemiĢtir.1150