Eğitimde aktif olma, deneyim kazanma, çevre, etkileşim, konstrüktivizm kavramlarının ön plana çıkmasıyla, müzelerin çocuk eğitimindeki öneminin pek çok kuramcı tarafından vurgulanmakta olduğuna değinen Akmehmet, müze ortamının çocukların yaparak yaşayarak; zihinsel, bedensel, duyuşsal bilişsel ve sosyal gelişimine katkıda bulunabilecek ideal bir ortam sunduğunu belirtmekte ve de müzelerin okulun öğrenme yaşantılarının zenginleşmesine katkıda bulunan ideal mekanlardan biri olduğunu söylemektedir (2001). Akmehmet’e göre müzelerin ideal bir öğretim yeri olmasının temel nedeni, kültürle ilgili her tür nesneyi barındırmalarıdır. Diğer bir nedeni ise, müzelerde nesnelerle yapılan drama, hikaye anlatma, sanat çalışmaları vb. etkinlikler ile öğrencinin aktif hale getirilmesi ve kendi yaşantıları ile bağlantı kurulmasıdır. Geleneksel öğretim biçimiyle zorluklar yaşayan çocuklar, müzelerde yapılan çeşitli etkinliklerle daha kolay öğrenebilirler. Böylelikle müzeler öğretim programına destek olmanın yanında, toplumsallaşma ve kültürleme sağlayarak eğitimin genel amaçlarına da hizmet ederler.
Örgün eğitim boyutundan bakıldığında, özellikle gelişmiş ülkelerde müzelerin birer eğitim mekanı olarak kullanıldığına değinen Buyurgan ve Mercin, eğitimin her alanında müze ziyaretlerinin daha heyecanlı ve kalıcı öğrenmeyi sağladığını belirtmektedirler (2005: 153). Müzelerin önemli, etkileyici ve daha kalıcı öğrenmenin gerçekleşebileceği ortamlar olduğunu söyleyen Buyurgan ve Mercin, sınıf ortamı dışında, bilgiye kaynağından, yaparak yaşayarak ulaşabileceğimiz mekanların en önemlilerinden birinin kuşkusuz ki müzeler olduğunu vurgulamaktadırlar (2005: 154).
Kavcar ise eğitim - öğretimde esas olanın, elden geldiğince fazla duyu organını harekete geçirmek, onları aktif hale getirmek olduğunu belirtmekte ve de derslerin ve konuların bir yaşantı haline getirilirse, silinmez bir biçimde algılanıp öğrenileceğini, iyice özümseneceğini belirtmektedir (2002’den aktaran: Abacı, 2005: 32). Bu
nedenle de çocuklarımızın okullarıyla ya da anne babalarıyla birçok geziye katıldığinı söylemektedir. Bu gezilerin piknik, hayvanat bahçesi ya da bir sirk olabileceğini; her gezinin çocuklar için yeni dünyaların keşfi olduğunu belirtmektedir. Doğayı, hayvanları gözlemlemenin, incelemenin çocukların öğrenmelerine olumlu yansıdığına değinen Abacı, ancak bir müze gezisinin, çocuklarımıza diğer gezilerden daha farklı bir dünya sunacağını belirtmektedir. Bu dünya ise geçmişte yaşanmış, ama bugün müzelerde sunulan nesnelerden, yapıtlardan izleyebileceğimiz bir dünyadır (Abacı, 2005: 32 - 33).
Müze gezilerinden istenilen sonucun alınabilmesi, düzenlenen faaliyetten en iyi biçimde faydalanılabilmesi ve beklenilen amaçlara ulaşılabilmesi için öğretmen tarafından bazı çalışmaların mutlaka yerine getirilmesi gerekmektedir. Aksi taktirde düzenlenen gezi eğitsel hedeflere ulaştıramamanın yanında hem öğrenci hem de öğretmen için anlamsız bir ziyaretten öteye gidemeyecektir. Bu nedenle öğretmenin gerekli olan çalışmaları gezi öncesinde planlaması, programlaması gerekmektedir. Gezinin amacına ulaşmasında en önemli adımı planlama oluşturmaktadır. Planlama eylemi üç aşama içinde dikkatli bir biçimde gerçekleştirilmelidir: Gezi öncesi, gezi esnası ve gezi sonrası.
1. Gezi Öncesi;
• Öncelikle hangi müzenin hangi amaçla ziyaret edileceği belirlenmelidir. Ayrıca gezinin hangi dersin kazanımına uygun olarak düzenleneceği ve de hangi derslerle ilişkilendirileceği de belirlenmelidir.
• Gezinin düzenleneceği tarih belirlenmelidir. Bu amaçla müzedeki yetkililerle bağlantı kurulmalı ve gezi için uygun tarih belirlenmelidir. Ayrıca yetkililerden müzenin genel yapısı, müzede rehber bulunup - bulunmadığı, müzenin öğrencilere sunabileceği hizmetler konusunda da bilgi alınmalıdır. • Öğretmen çalıştığı kurumu bilgilendirmeli, kurumdan gereken yasal izinleri
almalıdır.
• Öğretmen velileri bilgilendirmeli ve velilerden gereken izinleri almalıdır. • Öğretmen ziyaret edilecek müzeyi önceden gezmeli, incelemeli ve müze ile
ilgili bilgileri toplamalıdır. Yani kendisi ön bir araştırma gezisi yapmalıdır. Böylece müzede amaca uygun olarak kullanılabilecek nesnelerin neler
olduğunu, bu nesnelerin müzenin hangi bölümünde bulunduğunu, nesnenin gözlemi için ne kadar süreye ihtiyaç duyulacağını önceden ayarlama imkanını kullanmalıdır.
• Öğretmen ulaşımın nasıl sağlanacağını, gezi giderlerinin ne olacağını önceden belirleyerek, gereken girişimlerde bulunmalıdır.
• Özellikle I. Kademede öğretmen velilerden ya da diğer öğretmenlerden yardım almalıdır (kalabalık gruplar için).
• Yemek, dinlenme, tuvalet gibi ihtiyaçların karşılanması ile ilgili ayrıntılar düşünülmelidir.
• Öğrenciler gezi hakkında bilgilendirilmelidir. Gezinin hangi amaçla düzenlendiği, gezinin nasıl yapılacağı, gezi esnasında ne yapmaları gerektiği öğrencilere önceden anlatılmalıdır.
• Müzede yapılacak etkinlikler öğrencilere anlatılmalıdır. Müzede öğrencinin karşılaşacağı bilmediği kavramlar varsa bunlar önceden öğrencilere öğretilmelidir. Ayrıca müzede öğrencilerin dikkat etmesi gereken kurallar da anlatılmalıdır.
• Öğretmen gezi planını önceden hazırlamalıdır. Öğretmen grubun ve konunun özelliğine göre, gezi düzenlenecek müzenin olanaklarını da göz önünde bulundurarak etkinlikler geliştirmeli ve çalışma kağıtları hazırlamalıdır.
• Buyurgan ve Mercin, öğretmenin öğrencileri için ayrıca amacına, gidilecek müzenin türüne ve yaş gruplarına uygun anketler ve çalışma kağıtlarından oluşan müze rehberi hazırlaması gerektiğine değinmektedir (2005: 159). Müze rehberi, müze ziyareti öncesi bazı etkinlikleri, müze ile ilgili çeşitli bilgileri, müzede gerçekleştirebileceğimiz uygulamaları kapsayan bir dosya olabilir. Öğrenci seviyesine uygun olarak ayarlanacak olan bu dosya ile her öğrencinin elinde içinde bilgi olan, not tutabileceği, çizim yapabileceği sayfaların yer aldığı böyle bir rehberin bulunması mutlaka müze gezisini daha etkili kılacaktır. Müze rehberinin (dosyasının) içerisinde şunlar olmalıdır (Buyurgan ve Mercin, 2005: 162):
• Öğrencilerin ilgisini çekebilecek bir kapak tasarımı • Müzede nasıl davranılacağına ilişkin bilgiler
• Müze salonunun planı • Ön anket
• Sınıfın ziyaret edeceği galerinin yeri ve ismi • Müzeyle ilgili bilgilendirme
• Çalışma kağıtları
• Bir sanat yapıtı ile ilgili bağlamsal sanat eleştirisi soruları
• Öğrencilerin bireysel beğenilerini ve tercihlerini yapabilecekleri bir sayfa
• Boş sayfalar • Son anket
2. Gezi Esnası;
• Öncelikle öğrencilere genel olarak çevre tanıtılmalıdır.
• Geziye katılan grup büyükse, bu büyük grup on - on beş kişilik gruplara ayrılmalıdır. Her grup için bir öğretmen bulunması çalışmanın verimliliğini arttıracaktır. Eğer bu mümkün değilse, öğretmen bireysel olarak ya da grupla birlikte incelemede bulunan öğrencilerin arasında dolaşarak, her bir grubun düşüncesini dinlemeli; öğrencilere onlarla birlikte olduklarını hissettirmelidir. • Önceden hazırlanmış plan gereğince süreç yürütülmelidir.
• Hazırlanan müze rehberi öğrencilere gezi boyunca yol göstermeli, inceleme ve gözlemler ışığında etkinlikler yürütülmeli, herkesin en iyi şekilde geziden yarar sağlaması sağlanmalıdır.
• Her zaman için müze gezilerine daha fazla zaman ayrılmalıdır. Öğretmen gezi için ayrılan zamanın verimli bir biçimde geçirilmesini sağlamalıdır. • Öğretmen çalışmalar esnasında esnek olmalı, şartlara uygun durumları en
verimli hale getirmeye çalışmalıdır.
• Gezinin sorunsuz bir biçimde geçmesi için öğretmen kontrolü elden bırakmamalıdır. Öğrencileri asla amaçsız bir şekilde serbest bırakmamalıdır. Gezinin amacına uygun hareket etmelerini sağlamalıdır.
• Öğretmen gerektiğinde müzede nasıl davranılması gerektiğini öğrencilere hatırlatmalıdır.
• Dinlenme araları verilmelidir.
• Öğretmen yaş grubuna uygun olacak farklı yöntemlere yer vermelidir. Hangi yaş grubu olursa olsun dramaya mutlaka yer vermelidir.
Demircioğlu müzede öğrencilerin yaratıcılığını geliştirmek için, aşağıdaki önerilerde bulunmaktadır (2005: 97, 98):
• Dikkat ve ilgi çeken eserler üzerinde odaklanın.
• Öğrencilere müzedeki her şeyi göstermek gerektiği duygusuna kapılmayın. • Öğrencilerin müzede yalnız ya da başkalarıyla birlikte çalışabileceklerini
unutmayın.
• Yeterince zaman ayırın, acele etmeyin. • Önce etiket okumaktan kaçının.
• Öğrencileri zihinsel riskler almaya cesaretlendirin.
• Eserler hakkında ortak yargılarda bulunmaktan uzak durun.
3. Gezi Sonrası;
Müze gezisinin amacına ulaşabilmesi ve geziden en üst düzeyde verim alınabilmesi için gezi sonrasında da öğretmenlerin yapması gereken bazı sorumluluklar bulunmaktadır. Bunlar içerisinde en önemlisi değerlendirmedir. Gezide öğrencilerce edinilen kazanımları ölçmek için yapılacak olan faaliyet değerlendirmedir. Değerlendirme ile müzede yapılan çalışmalar amacına ulaşmış mı, öğrenciler yeni deneyimler elde etmişler mi, öğrenciler hangi becerileri kazanmışlar, öğrenciler kafalarındaki soru işaretlerine çözüm bulabilmişler mi gibi soruların yanıtını bulmak mümkündür. Ayrıca öğrencilerin müze gezisi ile ilgili duygu, düşünce ve izlenimlerini öğrenmek de bu sayede mümkün olacaktır.