LİMİTED ŞİRKET MÜDÜRLERİNİN BİLGİ ALMA VE İNCELEME HAKLARI

TTK’da limited şirket müdürlerinin bilgi alma ve inceleme hakları ayrı bir şekilde düzenlenmemiş, anonim şirket yönetim kurulu üyelerinin bilgi alma ve inceleme hakkına ilişkin 392nci maddesi hükmünün, kıyas yolu ile limited şirket müdürlerinin bilgi alma ve inceleme hakkında da uygulanması öngörülmüştür(TTK, m.644/c). Bu itibarla, limited şirket müdürlerinden her biri şirketin tüm iş ve işlemleri hakkında bilgi isteyebilir, soru sorabilir, inceleme yapabilir (TTK, m.644/c, m.392/f.1). Müdürlere tanınan bu hak kısıtlanamaz ve kaldırılamaz. Aksine, şirket sözleşmesi ve müdürler kurulu, müdürlerin bilgi alma ve inceleme haklarını genişletebilir (TTK, m.644/c, m.392/f.6).

Şirket müdürlerine tanınan bu hak oldukça önemlidir. Zira, ağır ve kapsamlı sorumluluğunun bir gereği olarak her müdürün şirketin bütün iş ve işlemleri hakkında bilgi almak hakkı vardır. Bu hak aynı zamanda müdürün güvenirliliğine ve özenine bırakılmış bulunan yönetim görevinin ve şirket ile müdür arasındaki ilişkinin gereğidir. Bilgilendirilen müdür yönetebilir ve doğru zamanda, doğru kararı alabilir. Bu yönden müdürler arasında fark yoktur. Bilgi vermek, verecek olan kişi yönünden bir yükümdür(Ticaret Kanunu Tasarısı ve Adalet Komisyonu Raporu, Esas No:1/324). Ancak, bilgi alma hakkı, Kanunda, “kurulda” ve “kurul dışında” olmak üzere ayrı kurallara bağlandığından, çalışmamızda da bu ayrım esas alınacak ve limited şirketler müdürlerinin bilgi alma ile inceleme hakları iki ayrı başlık altında izah edilecektir.

2.a. Müdürlerin Müdürler Kurulunda Bilgi Alma ve İnceleme Hakkı Biraz önce belirttiğimiz üzere, limited şirket müdürlerinden her biri şirketin tüm iş ve işlemleri hakkında bilgi isteme, soru sorma ve inceleme yapma hakkına sahiptir (TTK, m.644/c, m.392/f.1). Dolayısıyla, müdürün istediği herhangi bir defter, defter kaydı, sözleşme, yazışma veya belgenin müdürler kuruluna getirtilmesi, kurulca veya müdürler tarafından incelenmesi ve tartışılması ya da herhangi bir konu ile ilgili yöneticiden veya çalışandan bilgi alınması reddedilemez (TTK, m.644/c, m.392/f.1).

Müdürlere tanınan bu yetkinin, müdürler kurulunda oylama yapılarak ya da yapılmadan reddedilmesi mümkün değildir. Müdüre verilecek bilgi ayrıntılı, amaca uygun ve istenileni karşılar nitelikte olmalıdır. Müdür, bilgiyi -kural olarak- müdürler kurulunda alır; yoksa doğrudan yöneticileri çağırarak veya onlara başvurarak bilgi isteyemez. Diğer yandan, bilgi alma hakkı şirket iş ve işlemleri ile sınırlı olup, özel işleri kapsamaz; ancak özel işler şirket iş ve işlemleriyle ilgili veya bağlantılı olduğu takdirde bunlar hakkında da bilgi alabilir. TTK, bu hakkı müdürün kişiliğine tanımıştır; yoksa müdürler kuruluna “kurul” olarak tanımamıştır. Bu manada, sadece bilgi talebinde bulunan müdür bilgi alabilir. Hak, müdürlükten ayrılmakla son bulur(Ticaret Kanunu Tasarısı ve Adalet Komisyonu Raporu, Esas No:1/324).

Kanunda, alınacak bilginin niteliği ve özellikle “gizli”, “şirket sırrı” olması ile ilgili açık bir sınır getirilmemiştir. Bunun iki sebebi vardır. Birinci sebep şudur: Güvenilmeyen bir kişi müdür seçilmemeli, seçilmişse uzaklaştırılmalıdır.

İkincisi ise, TTK’nın 613. maddesinde “şirketin sırlarının ve çıkarlarının”

korunması da vurgulanarak ağır bir bağlılık yükümünün getirilmiş olması ve bağlılık yükümünün sorumlulukla doğrudan ilgili bulunmasıdır. Diğer yandan,

somut olayın özelliği, istenilen bilginin verilmemesini gerekli kılıyorsa müdürler kurulu başkanı tedbir talebiyle mahkemeye başvurabilir. Ancak, müdürün görevinin güvene dayalı olduğuna ilişkin temel düşünce, yaptığı işin nitelik ve önemi ve nihayet yüklendiği sorumluluk ve sorumluluğa bağlı hukukî ve cezaî yaptırımlar ondan bir bilginin saklanmasını ve esirgenmesini haklı gösteremez (Ticaret Kanunu Tasarısı ve Adalet Komisyonu Raporu, Esas No:1/324).

Müdürler kurulu toplantılarında, bütün müdürler gibi, şirket yönetimiyle görevlendirilen kişiler ve komiteler de bilgi vermekle yükümlüdür. Müdürün bu konudaki istemi reddedilemez; soruları cevapsız bırakılamaz (TTK, m.644/c, m.392/f.2). Bu manada, müdürler kurulu başkanı, müdürler, şirketin tüm yöneticileri, ticarî mümessiller, vekiller, seyyar tacir yardımcıları, komite, komisyon ve alt kurullar bilgi vermekle yükümlüdür. Şirkete bağlı olmayan komisyoncuların, tellalların, aracı kurumların, rapor yazmakla görevlendirilen kişilerin ise kural olarak böyle bir yükümleri yoktur. Aynı sonuç, acentalar için de söz konusudur (Ticaret Kanunu Tasarısı ve Adalet Komisyonu Raporu, Esas No:1/324).

Peki, yasanın emredici bu hükümlerine rağmen, müdürün bilgi alma ve inceleme hakkı reddedilirse ne yapılacaktır? Müdürün bilgi alma talebinin reddi halinde, eğer müdür talebini müdürler kurulu başkanına yapmamışsa, bilgi alma, soru sorma ve inceleme yapma istemini müdürler kurulu başkanına iletir. Müdürler kurulu başkanı, müdürün, bilgi alma, soru sorma ve inceleme yapma istemini reddederse, konu iki gün içinde müdürler kuruluna getirilir.

Kurulun toplanmaması veya bu istemi reddetmesi hâlinde müdür şirketin merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesine başvurabilir.

Mahkeme istemi dosya üzerinden inceleyip karara bağlar. Mahkemenin bu konuda vereceği karar kesindir (TTK, m.644/c, m.392/f.1, f.4).

2.b. Müdürlerin Müdürler Kurulu Dışında Bilgi Alma Hakkı

Limited şirket müdürlerinden her biri, müdürler kurulu toplantıları dışında, müdürler kurulu başkanının izniyle, şirket yönetimiyle görevlendirilen kişilerden, işlerin gidişi ve belirli münferit işler hakkında bilgi alabilir ve görevinin yerine getirilebilmesi için gerekliyse, müdürler kurulu başkanından, şirket defterlerinin ve dosyalarının incelemesine sunulmasını isteyebilir (TTK, m.644/c, m.392/f.3).

Yani, anılan hakkın kullanımı için müdürler kurulu başkanından izin almak zorunludur. Çünkü, müdürün -kural olarak- müdürler kurulu dışında bilgi almak hakkı bulunmadığı gibi, kurul dışında defterleri ve/veya belgeleri incelemek

hakkı da bulunmamaktadır. Ancak, Kanun, müdüre bu hakkını sınırlı bazı hallere münhasır olmak üzere ve de müdürler kurulu başkanının izni ile kullanma imkanı tanımıştır. Dolayısıyla, müdürler, müdürler kurulu başkanından izin almak kaydıyla, şirket yönetimiyle görevlendirilen kişilerden, işlerin gidişi ve belirli münferit işler hakkında bilgi alabilirler. Müdürün, şirketin defter ve belgelerini incelemeyi talep edebilmesi ise ancak görevini, hesap verilebilirlik ilkesine uygun olarak yapması bakımından gerekliyse mümkün olabilir(Ticaret Kanunu Tasarısı ve Adalet Komisyonu Raporu, Esas No:1/324). TTK, müdürler kurulu başkanına yapılacak talebi belli bir şekle tabi kılmamıştır. Dolayısıyla, müdür talebini yazılı olarak yapabileceği gibi sözlü olarak da iletebilecektir.

Müdürler kurulu başkanının, müdürün, müdürler kurulu dışında bilgi alma, soru sorma ve inceleme yapma istemini reddetmesi durumunda, konu iki gün içinde müdürler kuruluna getirilir (TTK, m.644/c, m.392/f.4). Müdürler kurulunun kabul kararı halinde müdür bilgi alma, soru sorma inceleme hakkını kullanabilir. Müdürler kurulunun toplanmaması veya bu istemi reddetmesi hâlinde ise müdür şirketin merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesine başvurabilir. Mahkeme istemi dosya üzerinden inceleyip karara bağlar. Mahkemenin bu konuda vereceği karar kesindir (TTK, m.392/f.4).

3. MÜDÜRLER KURULU BAŞKANININ BİLGİ ALMA VE