Analeptik ve psikomotor stimülanlar bu liste içinde yer almaktad›r. Listede esas olarak amfetamin türevleri ve bunun yan›nda kokain, efedrin, striknin, selejilin gi-bi maddeler yer almaktad›r. Liste oldukça genifl tutulmufltur. Bilinen maddelerden nikotin, aminofilin, teofilin, teobromin bu listede yer almamaktad›r.
Nikotin sigara yayg›n olarak kullan›ld›¤› için içmeyenlerin bile pasif içici olarak etkilenebilmeleri potansiyelinden dolay› listeye al›nmam›flt›r. Di¤er say›lan madde-ler özellikle solunum sistemi hastal›klar›n›n tedavisinde kullan›lan metilksantin tü-revleridir ve uyar›c› potansiyelleri s›n›rl›d›r, bu nedenle atletik performans› önemli derecede artt›rmalar› beklenmez.
Bu listede yer alan selejilin dopamini metabolize eden MAOB enziminin selek-tif inhibitörüdür. Yüksek dozda selektivitesi kaybolur ve noradrenalin ve serotoni-ni metabolize eden MAOA enzimiserotoni-ni de inhibe eder ve bu flekilde stimülan etki gös-terir. Lazabemid ve rasajilin de selektif MAOB inhibitörleridir; selejilinle ayn› yönde etki göstermeleri beklenir, ancak stimülan listesinde yer almamaktad›rlar. MAOA enziminin spesifik inhibitörleri klorjilin ve moklobemid ile MAOA ve MAOB enzim-lerinin nonspesifik inhibitörleri fenelzin, iproniazit, isokarboksazid, nialamid, parji-lin ve tranilsipromin de listede yer almayan ve selejiparji-line benzer etkiler göstermesi beklenen maddelerdir.
Bu gruptaki maddelerin farmakolojik etkileri hakk›nda daha fazla bilgi için “Far-makolojinin Temelleri” kitab›n›n 2. bask›s›nda Konu 23’den faydalan›labilir(8).
NARKOT‹KLER
Listenin bu bölümünde yasak olan narkotiklerin listesi verilmifltir. Listede afla¤›-daki opioidlere yer verilmemifltir:
Opioid peptitler: ß-endorfin, Leu-enkefalin, Met-enkefalin, dinorfin.
Opioid ilaçlar: Kodein, etorfin, fentanil, sufentanil, alfentanil, ketosilazosin, nal-bufin, nalorfin, buprenorfin, meptazinol.
Reseptör spesifik deneysel ajanlar: DAMGO, DPDPE, U50488.
Yukar›da bahsedilen maddeler de morfin benzeri etkilere sahiptir.
Bu gruptaki maddelerin farmakolojik etkileri hakk›nda daha fazla bilgi için “Far-makolojinin Temelleri” kitab›n›n 2. bask›s›n›n Konu 29’dan faydalan›labilir(8).
KANNAB‹NO‹DLER
Listenin bu bölümünde haflhafl, marihuana vs. tan›mlanmas›yla kannabinoidler yasaklanm›flt›r. Bu gruptaki maddeler psikotomimetik ilaçlard›r. Ruhsal durum ve düflünce üzerine etkilidirler, akut flizofreniyi and›ran semptomlar (deliryum, halusi-nasyon, alg›lama bozukluklar›) yaparlar. Bu gruptaki maddelerin herhangi bir birey taraf›ndan kullan›m› ülkemizde yasal de¤ildir.
ANABOL‹K AJANLAR
Listenin bu bölümü en s›k olarak suistimal edilen ve sporcularda uzun süren performans art›fllar›na yol açabilen ancak bu flekilde kullan›m› sporcu sa¤l›¤›na za-rarl› maddelerden oluflmaktad›r. Liste "anabolik ajanlar yasakt›r" ifadesi ile baflla-maktad›r. Listede bafll›k olarak "anabolik steroid" terimi yerine "anabolik ajan" teri-mi kullan›lmaktad›r. Çünkü anabolik etkiye sahip olan maddeler mutlaka steroid yap›da olmak zorunda de¤ildir (örn. klanbuterol ve zeranol listede yer alan stero-id yap›da olmayan maddelerdir). Bu listenin olabilecek her türlü anabolik madde-yi içerebilmesi için eksojen (vücutta do¤al olarak üretilmeyen, sentetik olarak ya-p›lan) ve endojen (vücutta do¤al olarak üretilen) anabolik ajanlar olarak iki ayr› lis-te verilmifl ve lislis-te "anabolik ajan lislis-tesi sadece bunlardan ibaret de¤ildir" uyar›s› ile sunulmufltur. Listede verilen endojen maddelerin analoglar›n›n da yani benzer mo-leküler yap›da ve benzer etkili türevleri de yasak listesinde oldu¤u belirtilmifltir. Lis-tede yer almayan ve anabolik etkili olan insülin ve di¤er peptit hormonlar bir son-raki bafll›kta incelenmifltir.
Liste "her türlü" anabolik maddeyi yasaklad›¤›ndan bu listeyi, listeye girmeyen bir maddeyle delmek mümkün de¤ildir. Ancak yaz›n›n bafllar›nda verdi¤im THD ör-ne¤inde oldu¤u gibi ola¤an yöntemlerle saptanamayan anabolik maddeler üret-mek mümkündür ve bu yolla testleri aldatmak olas›d›r.
Testosteron erkeklerin ve kad›nlar›n idrarlar›nda do¤al olarak bulunur. Bu ne-denle testosteron suistimalinin tespiti için idrarda testosteron ve metaboliti epites-tosteron oran›na bak›lmaktad›r. Normalde bu oran 1/1’e yak›nd›r ve testoste-ron/epitestosteron oran›n›n 6/1’den fazla olmas› doping olarak kabul edilir. An-cak suistimal eden sporcular testosteronla birlikte epitestosteron da al›rlarsa idrar-da bu oran afl›lmaz. Son zamanlaridrar-da sentetik (bitkisel kaynakl›) ve do¤al epitestos-teronda karbon-13 izotoplar›n›n farkl› oranlarda olmas›na dayan›larak, idrardaki epitestosteronun do¤al m› sentetik mi oldu¤unu tespit eden pahal› ve henüz ru-tinde uygulanmayan analitik yöntemler gelifltirilmifltir. Ama insano¤lu nelere kadir-dir ve gerekirse insanlar›n idrarlar›ndan do¤al epitestosteronu saflaflt›rabilir ve bu yöntemle yeni spesifik testleri de aflabilir. Yaz›n›n daha fazla detay içermesi kötü niyetlilere yeni yollar ö¤retebilece¤inden bu kadar›yla yetinilmifltir.
PEPT‹T HORMONLAR
Eritropoetin, büyüme hormonu, insülin benzeri büyüme faktörü (insulin-like growth factor: IGF-1), koryonik gonadotropin (sadece erkeklerde), do¤al veya sen-tetik gonadotropinler (LH, sadece erkeklerde), insülin ve kortikotropinler ile bun-lar›n analoglar› ve benzer etki gösteren maddeler yasakt›r. Liste bu yönüyle yasak-lanmas› gereken her fleyi ifade etmifltir. Ancak pratikte baz› sorunlar yaflanmakta-d›r.
Eritropoetin bir hemopoetik büyüme faktörüdür. Peptid yap›da oldu¤u için al›n-d›ktan sonra bir hafta geçmiflse sporcularda izini saptamak mümkün olmamakta-d›r. Ancak etkileri daha uzun sürdü¤ü için kullanan sporcular müsabakadan önce kullan›m› b›rakarak bu teste yakalanmamaktad›rlar. Bu konuda eskiden kullan›m›
saptayabilecek yeni yöntem gelifltirilmeye çal›fl›lmaktad›r. Kök hücresi faktörü (stem cell factor) "ancestim" de bu amaçla kullan›labilir. Ancestim, ilaç olarak de-nenme aflamas›ndad›r ve henüz yasak listesinde de¤ildir.
Büyüme hormonu, ön hipofizde eozinofil somatotrof hücrelerde sentezlenir.
Büyüme hormonu periferik dokular› do¤rudan etkilemez. Karaci¤erden iskelet bü-yümesini uyaran insülin benzeri büyüme faktörleri (insulin-like growth factors, IGF-1 ve somatomedin C) ve sülfasyon faktörlerinin sekresyonunu uyar›r, bunun sonu-cunda da protein sentezi uyar›l›r (anabolik etki)(8,9). Salg›lanmas›, uykunun yavafl dalga faz›nda, açl›k, hipoglisemi ve streste (egzersiz, so¤uk, korku), levodopa, am-fetamin, a2-agonistler (örn: klonidin), amino asitler (örn: arjinin), GHRH, östrojen-ler ve glukagon ile artar. Somatrem, sermorelin ve heksarelin büyüme hormonu analoglar›d›r.
ß2AGON‹STLER
ß2-agonistlerin kullan›m›, atletik performans› artt›rabilece¤i için sadece ast›ml›
ve egzersizle bronkokonstriksiyon oluflan hastalarda inhalasyon yoluyla kullan›labi-lir. Bu maddelerin saptanmas› kolayd›r ve maddeler inhalasyonla kullan›ld›klar›nda kanda genel uyar›c› düzeylerine ulaflamazlar.
ANT‹ÖSTROJEN ETK‹L‹ AJANLAR
Bu maddeler sadece erkeklerde yasaklanm›flt›r. Erkekler bu ajanlar› kullanarak anabolik etki elde edebilirler.
GLUKOKORT‹KO‹DLER
Glukokortikoidlerin sistemik kullan›m› (oral, rektal, intravenöz, intramusküler) yasakt›r. Lokal kullan›mlar› ise kurallara ba¤lanm›flt›r. Suistimal eden sporcular›
saptamak zor de¤ildir.
MASKELEY‹C‹ AJANLAR VE METODLAR
Diüretikler, epitestosteron, probenesit ve plazma hacim geniflleticileri dopingi saptama çabalar›n› engelleyebilir. Hile yapanlar bir ad›m önde olarak mutlaka bun-lar›n d›fl›nda yöntemler de keflfetmifllerdir ve bu yöntemler de ancak saptan›nca lis-teye girecektir.