Konya İdadi Mektebi Ders Programları: Okulun ilk ders programı

hakkında yeterli bilgi bulunmamaktadır. Bu konuda yegane bilgiyi Hüseyin Köroğlu şimdi mevcut olmayan 1890 yılına ait ders yılı defterlerine dayandırarak vermektedir. Buna göre idadi henüz dört yıl süreli bir okulken birinci sınıflarında Arapça, Farsça, Akâid-i Diniye, Hesâb, Hendese, Hüsn-i Hat, Lisan-ı Osmânî, Fransızca, Coğrafya, Tarih, Hıfzıssıhha ve Resim dersleri okutturulmaktaydı657.

Konya İdadi Mektebi’nin rüştiyeyi de kapsayacak surette yedi yıllık idadi olduğu döneme ait imtihan-ı umumi cetvellerinde okulda okutulmakta olan dersler ve öğrenci sayıları

655 _{Köroğlu, aynı eser, s. 14, 16.}

656 _{Mehmet Çetin Akın, Konya Gazi Lisesi ve Tarihi Gelişimi, Konya 2007, s. 26-27.} 657 _{Köroğlu, aynı eser, s. 15.}

hakkında bilgiler verilmektedir. Bu cetvellerden aynı zamanda yıllara göre değişen derslerde tespit edilebilmektedir658.

Tablo 20. Konya İdadi Mektebi 1892/1893 Öğretim Yılı Ders Programı

SINIF DERSLER 1. SINIF Arabî, Türkçe, Hesâb, Coğrafya, Hüsn-i Hat, Resim, Akâid.

2. SINIF Arabî, Farisî, Türkçe, Coğrafya, Hesâb, Tarih, Hüsn-i Hat, Resim, Akâid.

3. SINIF Arabî, Farisî, Türkçe, Fransızca, Hendese, Hesâb, Tarih, Coğrafya, Hüsn-i Hat, Resim, Akâid. 4. SINIF Arabî, Farisî, Türkçe, Fransızca, Hendese, Hesâb,Tarih, Hüsn-i Hat, Resim, Akâid.

5. SINIF Arabî, Türkçe, Fransızca, Coğrafya, Hendese, Usûl-i Defterî, Tarih, Malûmât-ı Fenniye, Hüsn-i Hat, Resim, Akâid.

6. SINIF Belagat, Fransızca, Tarih, Kavânîn, Coğrafya, Kimya, Cebir, Hendese, Hikmet, Resim, Akâid.

7. SINIF Türkçe, Fransızca, Ahlâk, Tarih-i Umûmî, Kavânîn, İlm-i Mevâlîd, Kozmografyâ, Hikmet-i Tabîiye, Kimya, Cebir, Hendese, Müsellesât, Makine, Resim, Akâid.

Konya İdadi Mektebi’nin imtihan-ı umumi cetvellerinden anlaşıldığına göre 1893 yılında okulda okutulmakta olan ders programı değişikliğe uğramadan 1898 yılına kadar kullanıldı. Ferid Paşa’nın valiliği döneminde eğitimin diğer alanlarında olduğu gibi idadinin ders programında da bir düzenlemeye gidildi. 1897/1898 öğretim yılında, yedinci sınıflara Coğrafya dersi ile ekonomiye dair konuların öğretildiği İlm-i Servet adında bir ders konuldu. Bu yılda okutulmakta olan Cebir ve Hendese dersleri beşinci sınıfa alındı. Yedinci sınıflarda okutulmakta olan İlm-i Mevâlîd adındaki ders bu öğretim yılında altıncı sınıf programına da eklendi. Bu ders sonraki yılların cetvellerinde Tabakatü’l-Arz, Nebatât ve Hayvanât olarak üç ders hâlinde bulunan Jeoloji, Botanik ve Zooloji bilgilerinin öğretildiği oldukça önemli bir ders idi. 1897/1898 öğretim yılında altıncı sınıflara konulan Kitâbet-i Resmiye dersi, dilekçe gibi resmî yazıların nasıl yazılacağını öğretmeyi amaçlamaktaydı. Yeni düzenleme ile temizlik ve basit sağlık kurallarının öğretildiği Hıfzıssıhha dersi ayrı bir disiplin olarak beşinci sınıflara bir ders olarak konulmaktaydı. 1900/1901 öğretim yılında Hıfzıssıhha dersi üçüncü ve dördüncü sınıfların programına da eklendi. Öğrenciye maddî ve sosyal çevresi hakkında bilgi vermeyi amaçlayan Tabiat bilgisi dersi olarak nitelendirilebilecek İlm-i Eşya

658 _{KMA., Muhtelif Mektepler İmtihan-ı Umûmî Cedvelleri. Bu defterde Konya Vilayeti’nde bulunan çeşitli}

okullarla birlikte Konya İdadi Mektebi’ne ait 1893-1913 yılları arasını kapsayan 17 imtihan-ı umûmî cedveli bulunmaktadır.

adındaki derste 1897/1898 öğretim yılından itibaren birinci, ikinci ve üçüncü sınıflara konuldu. Bu faydalı ders 1900/1901 öğretim yılında dördüncü ve beşinci sınıflarda da okutturulmaya başlanmıştır.

İdadi mekteplerinde 1901 yılında meslek derslerini artırarak ziraat, ticaret ve sanat şubelerinin açılması ve bu okulların ders yoğunluğunun azaltılması amacıyla eğitim-öğretim sürelerinin sekiz yıla çıkarılması doğrultusunda bir karar alındı. Bu karar Konya İdadi Mektebi’nde 1902/1903 öğretim yılından itibaren uygulamaya konuldu. Konya bir tarım memleketi olduğundan dolayı idadi programına ziraat dersleri konuldu ve bir ziraat şubesi açıldı. Okulun eğitim-öğretim süresi sekiz yıla çıkarıldı. 1903/1904 öğretim yılında idadide ziraat şubesinin ikinci sınıfının da teşekkül ettiği görülmektedir.

Tablo 21. Konya İdadi Mektebi 1903/1904 Öğretim Yılı Ders Programı

SINIF DERSLER

1. SINIF Kur’ân-ı Kerîm, Ulûm-ı Diniye, İlm-i Ahlâk, Türkçe, Arabî, Hesâb, Coğrafya, İlm-i Eşyâ, Hüsn-i Hat, Resim.

2. SINIF Kur’ân-ı Kerîm maa Tecvîd, Ulûm-ı Diniye, İlm-i Ahlâk, Türkçe, Arabî, Farsî, Hesâb, Coğrafya, Tarih-i İslam, İlm-i Eşyâ, Hüsn-i Hat, Resim.

3. SINIF Ulûm-ı Diniye, İlm-i Ahlâk, Türkçe, Arabî, Farsî, Fransızca, Hesâb, Hendese, Coğrafya, Tarih-i Osmânî, İlm-i Eşyâ, Hüsn-i Hat, Resim.

4. SINIF Ulûm-ı Diniye, İlm-i Ahlâk, Türkçe, Arabî, Farsî, Fransızca, Hesâb, Hendese, Coğrafya, Malûmât-ı Ziraiye, Malûmât-ı Sıhhiye, Hüsn-i Hat, Resim.

Ziraat Şubesi 1. Sene

Ulûm-ı Diniye, İlm-i Ahlâk, Türkçe, Fransızca, Hesâb, Hüsn-i Hat, Ameliyât-ı Ziraiye, Zira-i Usûl-i Defterî, Hendese-i Ziraiye, Nebatât, Hayvanât, Coğrafya-i Ziraiye.

Ziraat Şubesi 2. Sene

Ulûm-ı Diniye, İlm-i Ahlâk, Fransızca, Kitabet, Hesâb, Hüsn-i Hat, Ameliyât-ı Ziraiye, Zira-i Usûl-i Defterî, Fenn-i Ziraat, Kimya, Hikmet, Nebatât-ı Ziraiye, Hendese-i Ameliye-i Ziraiye.

5. SINIF Ulûm-ı Diniye, İlm-i Ahlâk, Arabî, Farsî, Fransızca, Kitabet, Tarih-i İslam, Coğrafya, Malûmât-ı Ziraiye, Malûmât-ı Sıhhiye, Hesâb, Hendese, Hüsn-i Hat, Resim.

6. SINIF Ulûm-ı Diniye, İlm-i Ahlâk, Arabî, Fransızca, Kitabet, Tarih-i İslam, Coğrafya, Malûmât-ı Ziraiye, Malûmât-ı Sıhhiye, Cebir, Hendese, Usûl-i Defterî, Hüsn-i Hat, Resim.

7. SINIF Akâid-i Diniye ve Fıkıh-ı Şerif, İlm-i Ahlâk, Arabî, Kitabet-i Resmiye, Usûl-i Tahrîr, Fransızca, Coğrafya, Tarih-i Osmânî, Usûl-i Defterî, Kavânîn, İlm-i Servet, Fizik, Kimya, Müsellesât, Cebir, Hendese.

8. SINIF Akâid Diniye ve Fıkıh-ı Şerife, İlm-i Ahlâk, Kitabet-i Resmiye, Usûl-i Tahrîr, Fransızca, Kavânîn, Tarih- i Osmânî, İlm-i Servet, Fizik, Kimya, İlm-i Hayvanât, İlm-i Nebatât, Tabakatü’l-Arz, Kozmografya, Hendese, Mihanik.

Konya İdadi Mektebi’nde ilk üç seneyi beraber okuyan öğrencilerden istekli olanlar dördüncü sınıftan itibaren ziraat şubelerine geçebilmekteydiler. Ziraat şubelerinin birinci sınıflarına, Ameliyât-ı Ziraiye, Zirai Usûl-i Defterî, Hendese-i Ameliye-i Ziraiye ve Coğrafya- i Ziraiye, ikinci sınıflarına Ameliyât-ı Ziraiye, Zirai Usûl-i Defterî, Hendese-i Ameliye-i Ziraiye, Fenn-i Ziraat ve Nebatât-ı Ziraiye adlarında çeşitli yönleriyle ziraat öğretmeye dönük dersler konulmuştu. İdadinin 1903/1904 öğretim yılı ders programı sekiz yıllık öğretim süresine göre oluşturulmuştu. Okulun beşinci ve altıncı sınıflarına Malûmât-ı Ziraiye adında bir ders eklenmiş, sekizinci sınıflara teknoloji öğretmeyi amaçlayan Mihanik adında yeni bir ders konulmuştur.

Ziraat şubelerinin 1904/1905 öğretim yılında da devam edip etmediği bilinmiyor. Ancak 1905/1906 öğretim yılından itibaren Konya İdadi Mektebi’nde bu şubelerin kaldırıldığı, okulun eğitim-öğretim süresinin yedi yıla düşürüldüğü, ziraat derslerinin sadece okulun dördüncü ve beşinci sınıflarında birer ders olarak okutturulduğu görülmektedir.

II. Meşrutiyet ilanı ile memlekette yeni bir dönem başladı. Buna bağlı olarak idadi mekteplerinin ders programlarının yeniden düzenlenmesi söz konusu edildi. Yeni düzenleme girişimi ile bazı hedeflere ulaşılması tasarlanmaktaydı. İdadi mekteplerinde, Osmanlı milletini oluşturan Müslim-gayrimüslim halkların dillerinin birer seçmeli ders olarak okutturulmasının ve hangi ırka mensup olursa olsun öğrencilere ülke sevgisini kazandırmayı amaçlayan Malûmât-ı Medeniye adındaki bir dersin okul programına konulmasının çocuklarda Osmanlılık bilincinin oluşmasına yardım edeceği düşünülmekteydi. Aynı zamanda, ülke kalkınmasının aracı olarak görülen teknoloji bilgisini kazandırmak için bu okulların programına Malûmât-ı Fenniye dersi eklenmekteydi.

İdadi mektepleri programında tasarlanan bu düzenlemeler 1908/1909 öğretim yılında uygulamaya konuldu. Fakat Konya İdadi Mektebi’nin bu yıla ait ders programında yeni derslerin yer almadığı görülmektedir. Bu durum Konya basınında eleştirilere sebep oldu. Nitekim Anadolu Gazetesi’nde yeni programın hangi sebeple idadide tedris edilmediği ilgililerden sorulmaktaydı659. Bu eleştiriler sebebiyle olsa gerek 1909/1910 öğretim yılından itibaren idadi mektebinin ikinci sınıfından beşinci sınıfına kadar bütün şubelerinde Malûmât-ı

Medeniye ve Malûmât-ı Fenniye dersi yer almakta dördüncü sınıftan son sınıfa kadar bütün şubelerde de Rumca adında bir ders okutulmaktaydı660.

Sağlıklı ve kuvvetli bir nesil yetiştirilmek amacıyla 1909 yılında idadi mektepler programına eklenen Jimnastik dersi, aynı yıl Konya İdadi Mektebi programına da konulmuştu661. Ancak okulda bu dersi verecek öğretmen olmadığından maarif idaresi verdiği bir ilanla öğretmen temini yoluna gitmişti662.

Tablo 22. Konya İdadi Mektebi 1912/1913 Öğretim Yılı Ders Programı

SINIF DERSLER

1. SINIF Kur’ân-ı Kerîm, Ulûm-ı Diniye, Arabî, Türkçe, Hesâb, Coğrafya, Tarih, İlm-i Eşyâ, Hüsn-i Hat, Hâl ve Hareket.

2. SINIF Kur’ân-ı Kerîm, Ulûm-ı Diniye, Arabî, Farisî, Türkçe, Hesâb, Hendese, Coğrafya, Tarih, Malûmât-ı Medeniye, Malûmât-ı Fenniye, Fransızca, Resim, Hüsn-i Hat, Hâl ve Hareket.

3. SINIF Kur’ân-ı Kerîm, Ulûm-ı Diniye, Arabî, Farisî, Türkçe, Hesâb, Hendese, Coğrafya, Tarih, Malûmât-ı Medeniye, Malûmât-ı Fenniye, Fransızca, Resim, Hâl ve Hareket.

4. SINIF Fıkıh, Arabî, Farisî, Türkçe, Fransızca, Hendese, Hesâb, Coğrafya,Tarih, Malûmât-ı Medeniye, Malûmât- ı Fenniye, Hüsn-i Hat, Resim, Hâl ve Hareket.

5. SINIF Fıkıh, Arabî, Farisî, Türkçe, Fransızca, Hendese, Cebir, Coğrafya,Tarih, Malûmât-ı Medeniye, Malûmât-ı Fenniye, Hüsn-i Hat, Usûl-i Defterî, Resim, Hâl ve Hareket.

6. SINIF Fıkıh, Arabî, Fransızca, Hendese, Cebir, Coğrafya, Tarih, Müsellesât, Hikmet, Kimya, Hayvanât, Edebiyat, Kavânîn, Usûl-i Defterî, Hâl ve Hareket.

7. SINIF Fıkıh, Arabî, Topografya, Hikmet, Kimya, Nebatât, Kozmografyâ, İktisâd, Edebiyat, Kavânîn, Fransızca, Tarih, Hıfzısıhha, Tabakât, Hâl ve Hareket.