Konya İdadi Mektebi’nin Binaları: Konya İdadi Mektebi’nin ilk binası

Nizamiye Medresesi’nin bulunduğu arsa üzerinde yaptırılmış olan ve Darülmuallimin’in kullanmakta olduğu beş dershaneli bina idi. Bu binanın bir bölümünün, binası yapılıncaya kadar idadi tarafından kullanılmasına karar verildi. Fakat yapılan inceleme sonunda binanın tamire muhtaç bir hâlde bulunduğu ve 22.740 kuruş mukabilinde tamir edilebileceği tespit edildi. 21 Haziran 1305/3 Temmuz 1889 tarihinde çıkan irade ile binanın tamiratına izin verilmiştir639.

Okul tamir ettirilen binada hizmet vermekteyken bir taraftan da yeni idadi binasının yapımı için çalışmalar sürmekteydi. 29 Eylül 1306/11 Ekim 1890 tarihli bir buyruldu ile idadi binası inşaatı için 538.876 kuruş ayrıldı. 1891 yılında bu paranın 102.451 kuruşu ile vilayet bazı dükkânları istimlâk ederek idadi binasının arsasını hazırladı640. Maarif Nezâreti 30 Temmuz 1307/11 Ağustos 1891 tarihinde Konya Vilayeti’nden bu arsa üzerine yapılması tasarlanan binanın keşif defterinde belirtildiği şekilde yapılmasını istemekteydi641_.

Konya İdadi Mektebi’ne yeni bir bina yapılması düşünülürken okul 1891 yılında mevcut sınıflarının çoğalması ile eski binanın yeterli gelmediği gerekçesiyle şehrin kuzeyinde

637 _{BOA., A. MKT. MHM., 499/8.}

638 _{Yücel, aynı eser, s. 508; Önder, aynı eser, s. 60.} 639 _{BOA., İ. ŞD., 5731/96.}

640 _{BOA., ŞD., 215/26.} 641 _{BOA., MF. MKT., 129/143.}

belediye tarafından hastane olarak yaptırılmış olan yeni bir binaya taşındı642_{. Okulun yeni}

binaya taşınması ile idadi binası inşaatı projesinin bir süre ertelendiği sanılmaktadır.

Konya İdadi Mektebi’nin vilayet merkezinde bulunması sebebiyle 6 Ağustos 1308/18 Ağustos 1892 tarihinde leyli bir mektebe dönüştürülmesi hakkında irade çıkmıştı643. Buna bağlı olarak idadi mektebinin kullanmakta olduğu hastane binasına bazı kısımların ilavesiyle yatılı bir okulun ihtiyacını karşılayacak bir şekle konulması mümkün görülmüş ve bu işlerin daha tasarruflu olacağı hesaplanarak idadi için yeni bir bina yapımından vazgeçilmiştir644.

Hastane binasına 1894 yılında ek kısımların yaptırıldığı ve daimi bir okul binası hâline getirildiği görülmektedir645. Hastane binasının belediyeden maarife devir işleri 19 Teşrin-i Evvel 1314/31 Ekim 1898 tarihli bir irade ile gerçekleştirilmiştir646.

Konya İdadi Mektebi binasında ihtiyaç belirdikçe zaman zaman tadilat ve ilaveler yapıldı647. Nitekim okulda 1902/1903 öğretim yılında teşkil olunan sekizinci sınıf ile ziraat şubesi için okul binasının genişletilmesi söz konusu oldu. Vilayet, yapılacak olan tadilat ve ilaveleri ihtivâ eden bir keşif defteri hazırlattı. Keşif defterinde belirtilen işlerin yapılması hususunda açılan ihaleye talep gelmemesi nedeniyle bunların emaneten yaptırılmasına karar verildi. Bir süre devam eden yazışmalar sonunda 6 Nisan 1320/19 Nisan 1904 tarihli irade ile idadi mektebi binasında yapılacak tadilat ve ilaveler için izin çıkmıştır648.

Konya İdadi Mektebi binasında yapılan yeniliklerin neleri kapsadığı, hastane olarak devir alınan binanın okul hâline getirilmesi için nelerin yapılmış olduğu ilgili belgelerde açık bir şekilde belirtilmemektedir. Ancak 1907 yılına gelindiğinde okul binasının arka tarafındaki avlunun etrafına konumlanmış şekilde inşa edilmekte olan ek kısımların tamamen bitirildiği

642 _{Yücel, aynı eser, s. 508; Önder, aynı eser, s. 60.} 643 _{BOA., İ. MF., 1310.M/7.}

644 _{BOA., MF. MKT., 153/93 (29 Teşrîn-i Evvel 1308/10 Kasım 1892).} 645 _{BOA., A. MKT. MHM., 552/22 (26 Haziran 1310/8 Temmuz 1894).}

646 _{Konya İdadi Mektebi binası için ayrılan miktar 538.876 kuruştu. Maarif, idadi inşaatı için istimlâk edilen}

dükkânları belediyeye devredecekti. Bu dükkânların enkaz bedeli 2.020 kuruş, arsa bedeli 100.431 kuruş tutmaktaydı. Maarif belediyeye 132.879 kuruş da nakden verecekti. Tamir için 266.431 kuruş ayrılmıştı. Bu durumda Maarif hastane binasını almakla 38.647 kuruş tasarruf sağlamaktaydı. BOA., İ. MF. 1316.C/4.

647 _{Resmî bir okul binasında yapılacak olan tadilat ve ilave için izlenen prosedür şu şekilde yürümekteydi: İlk}

önce vilayet, okul binasını nafia mühendisine inceleterek tadilat ve ilavenin gerekli olup olmadığını tespit ettirmekteydi. Binanın tadilat ve ilaveleri gerekli görülürse kapsamlı bir “keşif defteri” ile muhtemel masrafları gösteren “râyic mazbatası” hazırlatılarak yapılacak işler için ihale açılmaktaydı. İhale sonucunu gösteren “münâkasa kaimesi”, okulun haritası, keşif defteri, râyic mazbatası ve uzmanların hazırlamış oldukları bir rapor vilayetin yazısına eklenerek Maarif Nezâreti’ne gönderilirdi. Nezâret yazıyı uygun bulursa konuyu kendi tezkiresi ile Şûrâ-yı Devlet’e sunardı. Şûrâ-yı Devlet’in ilgili dairelerinde incelenerek bir karara varıldıktan sonra konu mazbata ile Sadarete iletilirdi. Sadaretin uygun bulması durumunda arz tezkiresi düzenlenir ekler buna iliştirilerek son merci olan padişaha iletilirdi. Padişahın iradesi gerekli işlerin yapılabilmesini sağlardı.

648 _{Konya Vilayeti keşif defterinde tadilât ve ilavelerin yüzde beş masarıf-ı gayr-i melhûzât ile birlikte 108.150}

kuruş tutacağını öngörmekteydi. Ancak yüzde beşlik kısmın usûlsüz olduğu gerekçesiyle tenzil edilmesine ve gerekli işlerin 103.000 kuruşa yaptırılmasına karar verildi. BOA., İ. MF., 1322.S/1; BOA., ŞD., 219/27.

bilinmektedir649_{. Bunlar okulun sultani olduğu dönemde de faydalanılan yemekhane, mutfak,}

odunluk, mescit ve laboratuar gibi okulun müştemilât kısmı olmalıdır.

Okulun müştemilâtı içerisinde 1907 yılı başlarında bir hamamın bulunmadığı anlaşılmaktadır. Nitekim okulun yatılı öğrencileri banyo ihtiyaçlarını şehir merkezindeki hamamlarda karşılamaktaydılar. Konya’da kış aylarında şiddetli soğuk ve rüzgarın etkili olması öğrencilerin uzakta bulunan hamamlara gidiş dönüşlerinde hasta olmalarına sebep olmaktaydı650. 16 Kânun-ı Sânî 1322/29 Ocak 1907 tarihinde hekimlerden oluşan bir heyet tarafından hazırlanan raporda, öğrencilerin okul binası ile müştemilât kısımlarının arasında bulunan üstü açık avluyu sık sık kullanmakta olmaları da kış günlerinde hasta olmalarının başka bir sebebi olarak gösterilmekteydi651. Bu gerekçelerle okulun ortasında bulunan açıklığın beşik örtmesi bir camekanla kapatılması ve mutfağın yanındaki bir odanın hamam hâline getirilmesine karar verildi. Öğrencilerin sağlığı için önemli olan bu ilavelerin yapılmasının kış gelmeden önce bitirilmesi gerektiğinden vakit kaybetmeden izin verildiği görülmektedir652.

İdadi binasında yapılan tadilat ve ilavelerin yanı sıra okulun eskiyen eşyalarının da yenilendiği görülmektedir. 14 Kânun-ı Sânî 1321/27 Ocak 1906 tarihinde okulun eskiyen eşyalarının yerine alınması gerekli olanlar bir liste ile tespit edilmişti. Buna göre okulun karyola minderi, yorgan, yastık, şilte, çarşaf, yorgan yüzü, perde, sandalye, sıra, soba ve boruları, lamba, güğüm, ibrik, kilim, sürahi, bardak, masa örtüsü, çay fincanı, tabak, baskül gibi eşyalarının yenilenmesi gerekmekteydi. Bu eşyaların 27.777 kuruş tutacağı belirlenmişti653. Uzun süren yazışmalar sonucunda nihayet 25 Haziran 1323/8 Temmuz 1907 tarihinde ihtiyaç belirtilen eşyaların alımına izin verilmiştir654.

Konya İdadi Mektebi’nin binası 1913 yılından sonra Konya Sultani Mektebi ve Cumhuriyet Dönemi’nde de Konya Erkek Lisesi tarafından kullanılmıştır.