Kentte tespit edilen teknik altyapı sorunlarını ve risklerini oluşturan çeşitli faktörler vardır. Dolayısıyla bu sorunların çözümüne yönelik müdahale kararlarının üretilmesinde mekânsal, fiziksel faktörler kadar teknik altyapı sorunlarından kaynaklanan teknik faktörlerin belirlenmesine gereksinim duyulmaktadır. Bu kapsamda kente ilişkin oluşturulan sorunlar ve riskler matrisi ile, sorunlar ve belirlenen teknik altyapı proje faktörleri, nitelikleri arasında neden-sonuç ilişkisinden yola çıkarak eşlemeler yapılarak, eşzamanlı ve eşgüdümlü planlama yaklaşımında, hangi faktörler, nitelikler üzerinde nerede, nasıl ve ne zaman, ne tür mekansal, fiziksel müdahalelerin yapılması gerektiğinin tarif edilmesine ihtiyaç vardır.
Bu amaçla kentlerde teknik altyapı hizmetlerinin her biri için ayrı ayrı oluşturulan, bölgelerdeki sorunları ve riskleri tarif eden matristen yola çıkarak sorunları oluşturan, teknik altyapı proje niteliklerini belirleyen analitik faktörler belirlenmelidir. Daha sonra, bölgeler-sorunlar matrisindeki sorunların yerine, sorunlar-analitik faktörler matrisinde sorunların karşılığı olan, bölgelerdeki her bir sorunu oluşturan analitik faktörlerin toplamı bölgeler ile eşleştirilerek bölgeler- analitik faktörler matrisi oluşturulmalıdır. Böylece kentteki bölgelerde yaşanan sorunların belirtilen teknik altyapı hizmetleri analitik faktörlerinin hangilerinden
kaynaklandığına ilişkin bir sonuç matrisi elde edilmiş olup, bu sorunların ortadan kaldırılması ya da azaltılması için kentte ve teknik altyapı hizmetlerinde hangi analitik faktörler üzerinde müdahalelere, iyileştirmelere gidilmesi gerektiği ortaya konulmaktadır.
Sonuç olarak, sorunları oluşturan analitik faktörlerin belirlenmesi için yapılan bu matris ile, kentsel alanda sorunların çözümlenmesi ve gerek teknik altyapı hizmetleri gerekse de analitik faktörler arasında nasıl bir ortak-eşgüdümlü planlama yönteminin, yaklaşımının geliştirilerek uygulanması ve bu planlama aşamasında ne tür mekansal ve fiziksel müdahale kararlarının ortak gerçekleştirme-programlama yöntemleri çerçevesinde üretilmesi gerektiği ortaya konulmaktadır.
BÖLÜM DÖRT
ÖRNEK ÇALIŞMA ALANI TİRE YERLEŞMESİNE AİT TEMEL ANALİTİK VERİLER VE TEKNİK ALTYAPI
Kentsel teknik altyapı hizmetleri, hizmet verdikleri kentlerin büyüklüğü, kentin içinde bulunduğu doğal koşullar, coğrafi, topografik, tarihi, kültürel, siyasi, sosyal, ekonomik, fiziksel, idari ve yönetsel yapı, gelişme ve büyüme potansiyelleri gibi kentin temel özelliklerine ve eşiklerine göre farklı niteliklere sahip olmakta ve çeşitlenmektedir. Teknik altyapı hizmetlerinin uygulama kriterleri ve projeleri, kentten kente o kentin sahip olduğu özelliklerine göre değişmektedir. Bu durum teknik altyapı hizmetlerinin belirli standartlara ve normlara göre üretilmesini, hazırlanmasını ve sunulmasını güçleştirmekte ve bu hizmetlerin hizmet götürülen kent özelinde ayrı olarak değerlendirilmesi ve irdelenmesi gerektiğini ortaya koymaktadır. Elbette her teknik altyapı hizmeti için genel projelendirme yöntemlerinden, standartlarından söz etmek mümkün olsa da uygulanan kentte göre uygulama yöntemleri ve biçimleri değişmekte, farklılaşmaktadır. Bu durum teknik altyapı hizmetlerinin planlanmasında genel teknik altyapı mühendislik uygulama kriterleri kadar o yerleşmenin sahip olduğu ve mekânsal, fiziksel gelişimi, değişimi biçimlendiren ve yönlendiren kriterlerin yani değişkenlerin de ele alınmasının, bu kentsel farklılıkların teknik altyapı proje programları ve uygulamaları üzerinde yarattığı etkileri ortaya koyması açısından önemli bir yeri bulunmaktadır. Dolayısıyla, teknik altyapı hizmetleri sadece bir mühendislik uygulaması olmaktan öte, şehir planlama, şehir ekonomisi ve şehir yönetimi gibi daha geniş bir çerçevede ve kentin kendine has nitelikleri özelinde ele alınmak durumundadır.
Mühendislik uygulamaları, şehir planlama, şehir ekonomisi ve şehir yönetimi arasında eşgüdümün sağlanması için teknik altyapı sistemlerinin temel iş aşamaları ve iş ayrıntılarını belirleyen tekil ve ortak-eşgüdümsel proje niteliklerinden ve değişkenlerinden yola çıkarak aşama-iş-zaman ilişkisi üzerinden eşzamanlı ve eşgüdümlü ortak gerçekleştirme-programlama seçeneklerini, yöntemini ve yaklaşımını ortaya koyan, kentlerdeki mevcut ve olası teknik altyapı uygulama sorunlarını azaltmayı, ortadan kaldırmayı hedefleyen bu çalışmada; bölgenin alansal
olarak en büyük organize sanayi bölgelerinden birine sahip olması nedeniyle gelişme ve büyüme potansiyeline sahip ve bu nedenle kent planı üzerinde yapılaşma ve yoğunluk baskılarının oluştuğu orta-küçük ölçekli bir kent olan İzmir iline bağlı Tire yerleşmesi örnek çalışma alanı olarak belirlenmiştir. Bu örnek alan seçiminde, bu gelişme ve büyüme potansiyelinin yanı sıra yeni çıkarılan 5216 sayılı yasa kapsamına girmeyen yani İzmir Büyükşehir Belediyesi yetki ve hizmet alanına girmeyen ve dolayısıyla sahip olduğu özerk yönetim, idare ve organizasyonlar ile kentin teknik altyapı gereksinimlerini, ihtiyaçlarını kendi yerel kaynaklarından karşılayarak çözmek zorunda olmasının yani kaynakların optimumda yönetiminin ve kullanımının da önemli bir yeri olmuştur.
Bu nedenle Tire, gerek teknik altyapı hizmetlerinin sağlanmasında belediyenin sınırlı kaynaklara sahip olması gerekse de gelişimini, yayılımını sürdüren bir kent olması niteliği ile yeni teknik altyapı hizmetlerine gereksinim duyması açısından teknik altyapı projelerinin eşgüdümsel ve eşzamanlı ele alınmasının, tartışılmasının, sorgulanmasının ve uygulanmasının gerekli ve önemli olduğu bir yerleşmedir. Bu önemden yola çıkarak kentsel teknik altyapı hizmetlerine ilişkin değerlendirmelerin yapılacağı ve teknik altyapı projelerinin ortak-eşgüdümsel niteliklerine göre ortak gerçekleştirme-programlama yaklaşımlarının ve yöntemlerinin geliştirileceği Tire’de, tartışılacak, uygulanacak seçeneklerin, yöntemin ve yaklaşımın, benzer sorunlara sahip birçok yerel yönetimin, en önemli kamusal hizmet olan teknik altyapı sistemlerinin projelendirilmesinde, uygulanmasında ve programlanmasında nelere dikkat etmesi gerektiği noktasında aydınlatıcı ve yönlendirici nitelik taşıması hedeflenmektedir. Dolayısıyla bu bölümde, bu çalışma kapsamında geliştirilen yaklaşım ve yönteme veri oluşturacak, örnek alan olarak seçilen Tire yerleşmesinin genel özeliklerine, teknik altyapı hizmetlerine ve hizmetleri belirleyen proje niteliklerine ilişkin temel analitik veriler toplanarak, ortaya konulmaktadır.