Karma desende araştırma sorularına en uygun cevabı bulabilmek için araştırmacılar genellikle nicel yöntemler için tercih edilen tesadüfi örneklem ile nitel yöntemler için tercih edilen amaçlı örneklem stratejilerinin her türlü kombinasyonunu kullanabilirler. Fraenkel vd. (2011) örneklemi belirlemeden önce araştırmaya dâhil edilen iki örneklemin de nisbi büyüklüğü, bu iki örneklemin de aynı katılımcılardan oluşup oluşmayacağı, örneklemlerden birinin diğerinin içine dâhil olup olmayacağı veya katılımcıların her iki örneklemde de tamamen farklı olup olmayacağı gibi konular üzerinde düşünülmesi gerektiğini belirtmektedirler.
Araştırma problemine veya hipoteze iyi ve verimli bir şekilde değinmek için araştırmacılar hangi kişi ve araştırma mevkilerinin bilgiyi en iyi şekilde sağlayabileceğine karar verir, karar verilen mekânda bir örnekleme prosedürü uygular ve verilerin elde edilmesi için gerekli olan birey sayısını belirler (Creswell & Plano Clark, 2007). Nicel araştırmalarda araştırmacıların öncelikli olarak çalışacakları evreni seçmeleri ve dikkatli bir biçimde tanımlamaları gerekmektedir. Örneklem seçilirken göz önünde bulundurulması gereken önemli bir nokta seçilen örneklemin evreni temsil etmesidir. Bu çalışmada olasılık temelli olmayan örnekleme yöntemlerinden amaçlı örnekleme yoluyla seçilen 33 öğretmen adayı araştırmanın nicel kısmını oluşturmaktadır. Plano Clark ve Creswell (2015) amaçlı örneklemede araştırmacı çalışma için en uygun kişileri göz önüne alarak katılımcıları bir amaç doğrultusunda kasten seçtiklerini belirtmiştirler.
İlköğretim Matematik Eğitimi programı kapsamında öğretmen adayları 3. sınıfta Özel Öğretim Yöntemleri I-II, 4. sınıfta ise Okul Deneyimi ve Öğretmenlik Uygulaması derslerini almaktadırlar. Özel Öğretim Yöntemleri I dersi kapsamında öğretmen adaylarına matematik öğretiminde kullanılabilecek yöntem, teknik ve stratejiler, materyaller ve
105
matematik öğretim programı tanıtılmaktadır. Ayrıca matematik öğretim programında yer alan bazı konuların (doğal sayılar, kesirler, cebir, geometri, ölçme, ondalık sayılar… vb.) nasıl öğretilmesi gerektiği teorik olarak ve örnek etkinlikler yardımıyla gösterilmektedir. Son olarak Özel Öğretim Yöntemleri II ders içeriğine göre öğretmen adaylarının bir dersi planlama ve anlatmaları gerekmektedir. Özel Öğretim Yöntemleri I-II derslerinin öğretmen adaylarının bir yıl sonra gidecek oldukları öğretmenlik uygulamaları için temel oluşturduğu söylenebilir. Bununla birlikte, öğretmen adayları 2. sınıfta Dinamik Geometri Yazılımları ile Matematiksel Kavramların Keşfi ve Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı dersini almışlardır. Bu dersler öğretmen adaylarının öğretim uygulamalarında teknolojiyi kullanabilmeleri için onlara gerekli bilgi ve beceriyi sunacak nitelikte bir içeriğe sahiptir.
Araştırma problemleri, öğretmen adaylarının aldıkları dersler ve bu derslerin içeriği göz önüne alınarak Özel Öğretim Yöntemleri II dersini alan 33 öğretmen adayının çalışmaya en uygun kişiler olduğu gerekçesiyle amaçlı bir biçimde seçilerek çalışmanın nicel kısmına dâhil edilmiştir.
Nitel araştırmalarda ise, araştırmacılar gerekli bilgiye ulaşabilmek için araştırmanın nerede ve kimlerle gerçekleşeceğine belirli bir amaç doğrultusunda karar verirler. Nitel araştırmalarda yaygın olarak amaçlı örnekleme kullanılır (Creswell & Plano Clark, 2007; Merriam, 2009; Yıldırım ve Şimşek, 2013). Çeşitli kaynaklarda (Creswell, 2003, 2012; Yıldırım ve Şimşek, 2013) amaçlı örnekleme yönteminin çeşitleri maksimum çeşitlilik, kritik durum, benzeşik durum, doğrulayıcı ve yanlışlayıcı durum, kartopu veya zincir, aşırı ve aykırı durum, tipik durum, kritik durum, ölçüt, tabakalı ve kolay ulaşılabilir örnekleme yöntemleri olarak belirtilmiştir.
Maksimum çeşitlik nitel araştırmalarda yaygın olarak kullanılan bir örnekleme yöntemidir (Creswell, 2003, 2012; Creswell & Plano Clark, 2007; Merriam, 2009). Bu yaklaşımda katılımcıları birbirinden ayıran bazı kriterler önceden belirlenir ve belirlenen kriterlere göre birbirinden farklı katılımcılar çalışmaya dâhil edilmek üzere seçilir. Bir araştırmacı çalışmanın başında farklılıkları en üst düzeye çıkarırsa bulguların da farklılıkları yansıtma ihtimali artacaktır ki bu da nitel çalışmalarda istenen bir özelliktir. Durum çalışmalarında farklı durumların yansıtılması ve durumlar hakkında farklı bakış açılarının anlatılabilmesi için maksimum çeşitlik örnekleme yönteminin kullanılması uygun olabilir (Creswell, 2012). Yıldırım ve Şimşek (2013)’e göre maksimum çeşitlilik ile örneklemde yer alan her
106
bir durum ayrıntılı bir biçimde tanımlanır ve bu farklı durumlar arasında eğer varsa benzerlikler de açıklanabilir.
Nitel çalışmalarda çok sayıda katılımcıdan ziyade az sayıda katılımcı çalışmaya dâhil edilir. Çünkü nitel araştırmalarda ele alınan olgu veya durumla ilgili detaylı verilerin toplanması ve bu verilerin analiz edilip detaylı bir fikir veya yorum vermesi amaçlanmaktadır. Fakat çalışma grubunu oluşturan katılımcı sayısı arttıkça daha az miktarda detaylı bilgi elde edilir (Creswell & Plano Clark, 2007; Yıldırım ve Şimşek, 2013). Çalışma grubu, ele alınan durumlar ve durumlar arasında oluşan temaları belirlemede geniş olanak sağlayacak büyüklükte olmalıdır (Creswell, 2003; 2012). Creswell ve Plano Clark (2007) durum çalışmalarında ele alınabilecek durum sayısının 4- 10 arasında olabileceğini dile getirmiştir.
Bu çalışmanın nitel kısmında amaçlı örnekleme çeşitlerinden maksimum durum çeşitlemesi kullanılarak nicel çalışma grubunu oluşturan 33 öğretmen adayı içinden TPAB- ÖDÖ ve Çokgenler Konu Testi skorlarına göre iyi, orta ve düşük olacak şekilde altı öğretmen adayı seçilmiştir. Böyle bir seçimin yapılmasının nedeni durumların mümkün olduğunca birbirinden farklı olmasının sağlanması ve bu durumlardan elde edilen sonuçlar arasında benzerlik ve farklılıkların geniş bir yelpazede sunulmasına imkân vermektir (Yin, 2003). Seçilen öğretmen adaylarının TPAB-ÖDÖ ve Çokgenler Konu Testi skorlarına göre durumları Tablo 3.2’de verilmiştir.
Tablo 3.2
Katılımcılarının TPAB-ÖDÖ ve çokgenler konu testi skorlarına göre durumları
Katılımcı TPAB-ÖDÖ Çokgenler Konu Testi
Yağmur Yüksek Yüksek
Eda Yüksek Düşük
Deniz Orta Yüksek
Hande Orta Düşük
Zeynep Düşük Yüksek
Meltem Düşük Düşük