Kapsam geçerliği

İlk olarak ölçekte bulunan maddelerin ölçülmek istenen alanı temsil edip etmediğini belirlemek amacıyla kapsam (içerik) geçerliği değerlendirilmiştir. Kapsam geçerlik oranları, uzman görüşlerine dayalı nitel çalışmaları istatistiksel nicel çalışmalara dönüştürmek için kullanılan bir yöntemdir (Yurdugül, 2005). Kapsam geçerliği çalışması, her bir maddenin temsil edilebilirliği ve açıklığı üzerine bilgi sağlar ve yapı geçerliği için ön analiz niteliğindedir. Uzman grubu ölçeğin gelişimi için somut öneriler sunar. Daha sonra gözden geçirilmiş taslak ölçek diğer psikometri özellikleri değerlendirmek için pilot çalışmada kullanılır (Rubio, Berg-Weger, Tebb, Lee ve Rauch, 2003). Kapsam geçerliği, ölçekteki madde, görev ya da sorunların yapının yer aldığı alanı yeterince temsil edip etmeme derecesine ilişkin görüş üzerine kurulmuştur. Kapsam geçerliğinde görüş bildiren kişilerin çalışılan yapı konusunda uzman olması gerekir. Dolayısıyla kapsam geçerliği ile ilgili kanıt elde etmek için birden çok uzmandan görüş alınır (Christensen, Johnson ve Turner, 2015). Bu çalışmada kapsam geçerlik oranlarını belirlemede Lawshe tekniği kullanılmıştır. Lawshe tekniği altı aşamadan oluşmaktadır.

a) Alan uzmanlarından oluşan grubun belirlenmesi, b) Aday ölçek formlarının hazırlanması

c) Uzman görüşlerinin elde edilmesi

d) Maddelere ilişkin kapsam geçerlik oranlarının elde edilmesi e) Ölçeğe ilişkin kapsam geçerlik indekslerinin elde edilmesi

f) Kapsam geçerlik oranları/indeksi ölçütlerine göre nihai formun oluşturulması (Yurdugül, 2005).

Bu çalışmada Lawshe tekniğine göre kapsam geçerlik oran ve indekslerini belirlemek için şu yol izlenmiştir. Hazırlanan aday ölçek maddeleri (70 madde) bir formda toplanarak, her biri alanda uzman olan (en az doktora yapmış) 16 öğretim elemanı (9 doçent, 7 yardımcı doçent) tarafından incelenmiş, oluşturulan maddelerin yokladığı tutum ifadelerinin araştırma konusu ile ilgili olup olmadığına dair görüşleri alınmıştır. Lawshe tekniğinin uygulanabilmesi için en az beş, en fazla 40 uzman görüşü kullanılmalıdır (Yurdugül, 2005). Uzmanlardan maddelerin ölçek için uygunluğuna ilişkin cevaplarını üçlü derecelendirme ölçeği (1: Kaldırılmalı, 2: Düzeltilmeli, 3: Kalmalı) üzerinde belirtmeleri istenmiştir. Uzmanların açıklama yapmalarına olanak vermek için her bir maddenin altına bir boşluk bırakılmış ve uzmanlara gerektiğinde maddeler üzerinde de düzeltme yapabilecekleri belirtilmiştir. Uzmanlardan gelen formlar toplandıktan sonra, tüm

cevaplar tek bir formda birleştirilmiş ve her bir maddeye ilişkin kapsam geçerlik oranları belirlenmiştir.

Lawshe Tekniğinde tüm katılımcıların cevapları bir araya getirilir ve her bir madde için “gerekli (kalmalı)” diyenlerin sayısı belirlenir ve kapsam geçerlik oranı hesaplanır. Kapsam geçerlik oranı (KGO) formülü şu şekilde belirtilmiştir:

NG – N/2

KGO =

N/2

Formülde NG “gerekli” diye görüş bildiren katılımcıların sayısını, N toplam katılımcı

sayısını gösterir (Lawshe, 1975).

Formüle göre; katılımcıların yarısından daha azı “gerekli” şeklinde görüş bildirdiğinde, KGO değeri negatif (KGO<0), yarısı “gerekli” diğer yarısı ise “gerekli değil” şeklinde görüş bildirdiğinde KGO sıfır (KGO=0) ve yarısından fazlası “gerekli” şeklinde görüş bildirdiğinde KGO değeri pozitif (KGO>0) olur. Tüm katılımcılar “gerekli” diye görüş bildirdiklerinde ise KGO değeri 1.00 (KGO=1) olarak hesaplanır (Lawshe, 1975). KGO değeri negatif ya da 0 değer içeriyorsa böyle maddeler ilk etapta elenen maddelerdir. KGO değerleri pozitif olan maddeler için istatistiksel ölçütler ile anlamlılıkları test edilir (Yurdugül, 2005). Tablo 3.2’de katılımcı sayısına göre KGO’nun alması gereken minimum değerler verilmiştir.

Tablo 3.2.

α =0,05 Anlamlılık Düzeyinde KGO’ları İçin Minimum Değerler

Katılımcı Sayısı Minimum Değer

5 .99 6 .99 7 .99 8 .78 9 .75 10 .62 11 .59 12 .56 13 .54 14 .51 15 .49 20 .42 25 .37 30 .33 35 .31 40 .29

Kaynak: Lawshe, 1975, s. 568; A Quantitative Approach to Content Validity. Personnel Psychology, 28,

Çalışmada Tablo 3.2’deki ölçütlere göre uzman sayısı 16 olduğundan minimum KGO değeri 0.49 olarak alınmıştır. KGO, belirli maddelerin çıkarılmasında ya da alıkonulmasında kullanışlı bir madde istatistiğidir. Nihai forma dâhil edilmeleri için maddeler belirlendikten sonra, ölçeğin tümü ve boyutlar için ayrı kapsam geçerlik indeksi (KGİ) hesaplanır. Kapsam geçerlik indeksi alıkonulan maddelerin KGO değerlerinin ortalamasıdır (Lawshe, 1975).

Tablo 3.3.

Sponsorluk Boyutuna İlişkin Lawshe Analizi Sonuçları

Madde Numarası Kalmalı Düzeltilmeli Kaldırılmalı KGO

1. 15 1 - .875* 2. 15 1 - .875* 3. 13 3 - .625* 4. 14 2 - .75* 5. 14 1 1 .75* 6. 15 - 1 .875* 7. 12 4 - .50* 8. 15 1 - .875* 9. 13 2 1 .625* 10. 13 1 2 .625* 11. 12 4 - .50* Kapsam Geçerlik Ölçütü .49 Kapsam Geçerlik İndeksi .76 *İstatistiksel olarak anlamlı bulunan maddeler

Sponsorluk boyutunda yer alan 11 madde için toplam 16 uzmandan elde edilen görüşler doğrultusunda hesaplanan KGO ve KGİ değerleri Tablo 3.3’te verilmiştir. Tablo 3.3. incelendiğinde boyutta yer alan bütün maddelerin KGO değerlerinin .49’dan büyük olduğu görülmüştür. 11 madde kullanılarak boyutun tümü için hesaplanan KGİ değeri ise .76 olarak bulunmuştur. KGİ>KGÖ olduğu için 11 maddeden oluşan Sponsorluk boyutunun istatistiksel olarak anlamlı olduğu tespit edilmiştir.

Tablo 3.4.

İttifak Kurma Boyutuna İlişkin Lawshe Analizi Sonuçları

Madde Numarası Kalmalı Düzeltilmeli Kaldırılmalı KGO

12. 9 6 1 .125 13. 14 2 - .75* 14. 8 6 2 0 15. 14 2 - .75* 16. 12 4 - .50* 17. 12 3 1 .50* 18. 13 2 1 .625* 19. 14 2 - .75* Kapsam Geçerlik Ölçütü .49 Kapsam Geçerlik İndeksi .65 *İstatistiksel olarak anlamlı bulunan maddeler

İttifak kurma boyutunda yer alan sekiz madde için toplam 16 uzmandan elde edilen görüşler doğrultusunda hesaplanan KGO ve KGİ değerleri Tablo 3.4’te verilmiştir. Tablo 3.4’e göre boyutta yer alan 12. Maddenin Kapsam Geçerlik Oranı .125 (KGO<.49) ve 14. Maddenin Kapsam Geçerlik Oranı 0 (KGO<.49) olduğu görülmektedir. Bu maddeler ölçme aracından çıkarıldığında boyutun tümü için hesaplanan KGİ değeri .65 olarak bulunmuştur. KGİ>KGÖ olduğu için geriye kalan maddelerden oluşan ittifak kurma boyutunun kapsam geçerliğinin istatistiksel olarak anlamlı olduğu tespit edilmiştir.

Tablo 3.5.

İmparatorluk Kurma Boyutuna İlişkin Lawshe Analizi Sonuçları

Madde Numarası Kalmalı Düzeltilmeli Kaldırılmalı KGO

20. 14 2 - .75* 21. 13 2 1 .625* 22. 12 3 1 .50* 23. 13 2 1 .625* 24. 13 2 1 .625* 25. 13 1 2 .625* 26. 10 4 2 .25 27. 13 2 1 .625* 28. 14 2 - .75* 29. 14 2 - .75* 30. 15 1 - .875* 31. 16 - - 1* Kapsam Geçerlik Ölçütü .49 Kapsam Geçerlik İndeksi .704 *İstatistiksel olarak anlamlı bulunan maddeler

İmparatorluk kurma boyutunda yer alan 12 madde için 16 uzmandan elde edilen görüşler doğrultusunda hesaplanan KGO ve KGİ değerleri Tablo 3.5’te verilmiştir. Tablo 3.5. incelendiğinde, boyutta yer alan 26. Maddenin Kapsam Geçerlik Oranı .25 (KGO<.49) olduğu için bu madde ölçme aracından çıkarılmıştır. Geriye kalan 11 madde için hesaplanan KGİ değeri ise .704 olarak bulunmuştur. KGİ>KGÖ olduğu için geriye kalan maddelerden oluşan imparatorluk kurma boyutunun kapsam geçerliğinin istatistiksel olarak anlamlı olduğu tespit edilmiştir.

Tablo 3.6.

Bütçeleme Boyutuna İlişkin Lawshe Analizi Sonuçları

Madde Numarası Kalmalı Düzeltilmeli Kaldırılmalı KGO

32. 13 2 1 .625* 33. 13 2 1 .625* 34. 14 2 - .75* 35. 14 - 2 .75* 36. 14 - 2 .75* 37. 13 3 - .625* 38. 9 3 4 .125 39. 12 2 2 .50* 40. 12 3 1 .50* 41. 13 3 - .625* 42. 13 3 - .625* 43. 14 2 - .75* Kapsam Geçerlik Ölçütü .49 Kapsam Geçerlik İndeksi .645 *İstatistiksel olarak anlamlı bulunan maddeler

Bütçeleme boyutunda yer alan 12 madde için toplam 16 uzmandan elde edilen görüşler doğrultusunda hesaplanan KGO ve KGİ değerleri Tablo 3.6’da verilmiştir. Tablo 3.6. incelendiğinde boyutta yer alan 38. maddenin Kapsam Geçerlik Oranı .125 (KGO<.49) olduğu için bu madde ölçme aracından çıkarılmıştır. Geriye kalan 11 madde kullanılarak boyutun tümü için hesaplanan KGİ değeri ise .645 olarak bulunmuştur. KGİ>KGÖ olduğu için geriye kalan maddelerden oluşan bütçeleme boyutunun kapsam geçerliğinin istatistiksel olarak anlamlı olduğu tespit edilmiştir.

Tablo 3.7.

Uzmanlık Boyutuna İlişkin Lawshe Analizi Sonuçları

Madde Numarası Kalmalı Düzeltilmeli Kaldırılmalı KGO

44. 15 1 - .875* 45. 15 1 - .875* 46. 16 - - 1* 47. 14 1 1 .75* 48. 13 2 1 .625* 49. 13 2 1 .625* 50. 9 4 3 .125 51. 16 - - 1* 52. 15 1 - .75* 53. 10 5 1 .25 54. 15 1 - .875* 55. 14 2 - .75* 56. 14 2 - .75* Kapsam Geçerlik Ölçütü .49 Kapsam Geçerlik İndeksi .807 *İstatistiksel olarak anlamlı bulunan maddeler

Uzmanlık boyutunda yer alan 13 madde için toplam 16 uzmandan elde edilen görüşler doğrultusunda hesaplanan KGO ve KGİ değerleri Tablo 3.7’de verilmiştir. Boyutta yer alan 50. Maddenin Kapsam Geçerlik Oranı .125 (KGO<.49) ve 53. Maddenin

Kapsam Geçerlik Oranı .25 (KGO<.49) olduğu için bu maddeler ölçme aracından çıkarılmıştır. Bu iki maddenin KGO değerleri ele alınmadan, geriye kalan 11 madde kullanılarak boyutun tümü için hesaplanan KGİ değeri ise .807 olarak bulunmuştur. KGİ>KGÖ olduğu için geriye kalan maddelerden oluşan uzmanlık boyutunun kapsam geçerliğinin istatistiksel olarak anlamlı olduğu tespit edilmiştir.

Tablo 3.8.

Patronluk Alt Boyutuna İlişkin Lawshe Analizi Sonuçları

Madde Numarası Kalmalı Düzeltilmeli Kaldırılmalı KGO

57. 16 - - 1* 58. 10 2 4 .25 59. 16 - - 1* 60. 13 2 1 .625* 61. 15 1 - .875* 62. 13 1 2 .625* 63. 14 1 1 .75* 64. 14 2 - .75* 65. 16 - - 1* 66. 15 1 - .875* 67. 13 2 1 .625* 68. 13 2 1 .625* 69. 12 1 3 .50* 70 14 2 - .75* Kapsam Geçerlik Ölçütü .49 Kapsam Geçerlik İndeksi .73 *İstatistiksel olarak anlamlı bulunan maddeler

Patronluk boyutunda yer alan 14 madde için toplam 16 uzmandan elde edilen görüşler doğrultusunda hesaplanan KGO ve KGİ değerleri Tablo 3.8’de verilmiştir. Tablo 3.8. incelendiğinde boyutta yer alan 58. Maddenin Kapsam Geçerlik Oranı .25 (KGO<.49) olduğu görülmektedir. Bu nedenle bu madde ölçme aracından çıkarılmıştır. Geriye kalan 13 madde kullanılarak boyutun tümü için hesaplanan KGİ değeri ise .73 olarak bulunmuştur. KGİ>KGÖ olduğu için geriye kalan maddelerden oluşan patronluk boyutunun kapsam geçerliğinin istatistiksel olarak anlamlı olduğu tespit edilmiştir.

Ölçekteki yer alan maddeler için kapsam geçerlik oranı hesaplanıp kapsam geçerlik ölçütünden düşük olan yedi madde ölçekten çıkartılmıştır. Ölçeğin tamamında geriye kalan 63 madde için kapsam geçerlik indeksi (KGİ) .708 olarak bulunmuştur. Geriye kalan 63 madde (altı boyut) alan uzmanlarının görüş ve önerileri doğrultusunda düzenlenmiş ve ölçek yapı geçerliği için yapılacak olan pilot uygulamada kullanılmak üzere hazır hale getirilmiştir.