Öğretmenlerin Güç Merkezi Oluşturma Oyunları Algılarının Örgütsel Sessizlik ve

Araştırmanın yedinci alt problemi “Öğretmenlerin okul müdürlerinin kullandıkları güç merkezi oluşturma oyunlarına ilişkin algıları, örgütsel sessizlik ve örgütsel sosyalleşmeye ilişkin algılarını anlamlı olarak açıklamakta mıdır?” biçiminde belirlenmişti. Bu alt probleme cevap vermek amacıyla güç merkezi oluşturma oyunlarının sponsorluk, ittifak kurma, imparatorluk kurma, bütçeleme, uzmanlık ve patronluk alt boyutlarının öğretmenlerin örgütsel sessizliklerine ve örgütsel sosyalleşmelerine etkisi YEM ile analiz edilmiştir.

Araştırmada YEM ile ilgili analizlere başlamadan önce güç merkezi oluşturma oyunlarının alt boyutları, örgütsel sessizlik ve örgütsel sosyalleşme arasındaki korelasyon değerlerine bakılmıştır. Analiz bulguları Tablo 4.16’da görülmektedir.

Tablo 4.16.

Ölçeklere Ait Korelasyon Değerleri

Değişken 1 2 3 4 5 6 7 8 Sponsorluk (1) İttifak Kurma (2) ,515** İmparatorluk Kurma (3) ,667** ,517** Bütçeleme (4) ,354** ,320** ,380** Uzmanlık (5) ,384** ,401** ,515** ,375** Patronluk (6) ,464** ,395** ,554** ,190** ,502** Güç Merkezi Oluşturma Oyunları (7) .724** .634** .776** .621** .705** .811** Örgütsel Sessizlik (8) ,067 ,138** ,101* ,104* ,138** .115* .151** Örgütsel Sosyalleşme (9) -,168** -,030 -,113* ,060 -002 -.237** -.140** .021 * Korelasyon .01 düzeyinde anlamlıdır. **Korelasyon .05 düzeyinde anlamlıdır.

Tablo 4.8’e göre değişkenler arasındaki korelasyonlara bakıldığında güç merkezi oluşturma oyunları alt boyutlarının birbiri ile ve ölçeğin tamamıyla anlamlı ilişkilere sahip olduğu görülmektedir (p<.01). Güç merkezi oluşturma oyunlarının tamamı ve ittifak kurma, imparatorluk kurma, bütçeleme, uzmanlık, patronluk boyutları örgütsel sessizlik ile pozitif yönde anlamlı ilişkilere sahiptir. Ayrıca güç merkezi oluşturma oyunlarının tamamı ve sponsorluk, imparatorluk kurma, patronluk boyutları örgütsel sosyalleşme ile negatif yönde anlamlı ilişkilere sahiptir.

Ölçüm modelinde kullanılacak Güç Merkezi Oluşturma Oyunları Ölçeği altı boyutlu şekliyle, Örgütsel Sessizlik Ölçeği ve Örgütsel Sosyalleşme Ölçeği bütün olarak kullanılmıştır. Bahsi geçen ölçeklerin tümüne ilişkin açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleri gerçekleştirilmiş, geçerlik ve güvenirlik analizleri yapılmıştır.

YEM’de araştırma kapsamında aralarındaki ilişkilerin incelenecek olduğu altı farklı boyuttan oluşan güç merkezi oluşturma oyunlarının sponsorluk, ittifak kurma, imparatorluk kurma, bütçeleme, uzmanlık ve patronluk boyutları bağımsız değişkenler, örgütsel sessizlik ve örgütsel sosyalleşme bağımlı değişkenler olarak modelde yer almıştır. Analizler AMOS 24 paket programından faydalanılarak veriler normal dağılıma uygun olduğu ve sürekli kabul edildiği için maksimum olabilirlik kestirim yöntemiyle gerçekleştirilmiştir. Bu alt problemde test edilen model Şekil 4.1.’de gösterilmiştir.

patronluk

Şekil 4.1. Araştırma modeli

Şekil 4.1’de görüldüğü gibi, modelde güç merkezi oluşturma oyunlarından sponsorluk, ittifak kurma, imparatorluk kurma, bütçeleme, uzmanlık ve patronluk oyunları ile örgütsel sessizlik arasında ve yine aynı oyunlarla örgütsel sosyalleşme arasında doğrusal ilişkiler kurulmuştur. Modele ait Path Diyagramı Şekil 4.2. de verilmiştir.

ÖRGÜTSEL SESSİZLİK ÖRGÜTSEL SOSYALLEŞME GÜÇ MERKEZİ OLUŞTURMA OYUNLARI SPONSORLUK İTTİFAK KURMA İMPARATORLUK KURMA BÜTÇELEME UZMANLIK PATRONLUK

Şekil 4.2. Yapısal eşitlik araştırma modeline ait path diyagramı Modelin uyum iyiliği değerleri incelendiğinde (χ2

/df=3.190, RMSEA=.068, GFI=.650, CFI=.740, TLI=.729), değerlerin kabul edilebilir sınırlar içinde olmadığı görülmüştür. Bu nedenle model uyumunu düşüren bazı maddelerin çıkarılmasına ve

program tarafından önerilen hata terimleri arasında yeni bağıntılar oluşturulmasına karar verilmiştir. Analizler sonucunda ölçekte yer alan maddelerin oluşturduğu Şekil 4.2’deki model test edildiğinde Güç Merkezi Oluşturma Oyunları Ölçeğinin Bütçeleme boyutunda yer alan 16. ve 20. Maddeler, Örgütsel Sosyalleşme Ölçeğinde yer alan 6, 7, 9, 12, 13, 14 ve 15. maddeler ile Örgütsel Sessizlik Ölçeğinde yer alan 1, 2, 11, 12, 13, 14 ve 15. maddeler sahip oldukları düşük faktör yükleri (<.50 ) nedeniyle model uyumunu düşürdüğünden modelden çıkarılmıştır. Bu maddelerin modelden çıkarılmasıyla oluşturulan ve program tarafından model uyumluluğunu arttıracağı önerilen hata terimleri arasında yeni bağıntılar oluşturulmasıyla düzenlenen revize model ve modelin analizi sonucunda ortaya çıkan yol katsayı değerleri Şekil 4.3.’te gösterilmiştir.

Revize modelin ki kare değeri 2472.166, serbestlik derecesi ise 1219’dur. Modele ilişkin değerlendirmelerde öncelikle uyum indekslerine bakılmıştır. Buna göre ortaya çıkan uyum indeksleri Tablo 4.17’de verilmiştir.

Tablo 4.17.

Yapısal Eşitlik Araştırma Modeline İlişkin Uyum İndeksleri

χ2/sd RMSEA GFI CFI TLI(NNFI) RMR IFI SRMR

2.028 .047 .831 .920 .912 .061 .920 .591

Tablo 4.17. incelendiğinde analizler sonucu ortaya çıkan değerlerin uyum kriterlerine uygun olduğu görülmektedir (Hu ve Bentler, 1999; Schermelleh-Engel ve diğ., 2003; Duyan ve Gelbal, 2008; Hooper ve diğ., 2008). Buna göre modele ilişkin uyum indeksleri, oluşturulan kuramsal modelin veri ile uyumlu olduğunu göstermektedir.

Şekil 4.3’teki değişkenler arasındaki doğrudan etki katsayılarına bakıldığında; sponsorluk oyunu ile örgütsel sessizlik arasında -.27, ittifak kurma oyunu ile örgütsel sessizlik arasında .19, imparatorluk kurma oyunu ile örgütsel sessizlik arasında .06, bütçeleme oyunu ile örgütsel sessizlik arasında .04, uzmanlık oyunu ile örgütsel sessizlik arasında -.01 ve patronluk ile örgütsel sessizlik arasında .38 olduğu görülmüştür. Ayrıca sponsorluk oyunu ile örgütsel sosyalleşme arasında -.25, ittifak kurma oyunu ile örgütsel sosyalleşme arasında -.02, imparatorluk kurma oyunu ile örgütsel sosyalleşme arasında .14, bütçeleme oyunu ile örgütsel sosyalleşme arasında .03, uzmanlık oyunu ile örgütsel sosyalleşme arasında .12 ve patronluk ile örgütsel sosyalleşme arasında -.17 olarak doğrudan etki katsayıları bulunmuştur.

Modelin iyi uyuma sahip olduğu ve parametreler arasındaki ilişkilerin anlamlı olduğu anlaşıldıktan sonra ilişkilere ait tahmin değerlerine bakılarak hipotezlerin kabul ya da red edilmesi aşamasına geçilmiştir. Tablo 4.18’de araştırma modeline ait regresyon değerlerine yer verilmiştir.

Tablo 4.18.

Araştırma Modeline Ait Standardize Edilmiş Regresyon Katsayıları

Etkilenen Etkileyen Std. Değeri Std Hata Kritik Değer P Kabul Durumu

Örgütsel Sessizlik <--- Sponsorluk -.160 .055 -2.915 .004* Kabul Örgütsel Sessizlik <--- İttifak Kurma .130 .054 2.428 .015* Kabul Örgütsel Sessizlik <--- İmparatorluk Kurma .043 .084 .509 .611 Red Örgütsel Sessizlik <--- Bütçeleme .036 .049 .725 .725 Red Örgütsel Sessizlik <--- Uzmanlık -.004 .035 - .108 .823 Red Örgütsel Sessizlik <--- Patronluk .242 .045 5.375 *** Kabul Örg. Sosyallesme <--- Sponsorluk -.228 .088 -2.595 .009* Kabul Örg. Sosyallesme <--- İttifak Kurma -.017 .085 -. 195 .846 Red Örg. Sosyallesme <--- İmparatorluk Kurma .167 .137 1.221 .222 Red Örg. Sosyallesme <--- Bütçeleme .044 .079 .557 .578 Red Örg. Sosyallesme <--- Uzmanlık .098 .056 1.745 .081 Red Örg. Sosyallesme <--- Patronluk -.173 .070 -2.452 .014* Kabul

*P< .05, *** P< .001

Tablo 4.18’de araştırma alt problemine ait ilişkilerin anlamlılığı ve yönü standardize edilmiş değerleri ile gösterilmektedir. Yapısal ilişkiler arasında ortaya çıkan değerler incelendiğinde güç merkezi oluşturma oyunlarından sponsorluk ile örgütsel sessizlik arasında negatif yönlü anlamlı bir ilişki olduğu anlaşılmaktadır. Buna göre sponsorluk oyununda meydana gelen bir birimlik artış örgütsel sessizlikte .160 (std. değer) birimlik bir azalmaya neden olmaktadır. Okul müdürleri sponsorluk oyununu kullandıklarında öğretmenlerin örgütsel sessizlik davranışlarının azalması, çalışmanın bulgularında beklenmeyen bir durumdur. Çünkü sponsorluk oyununu sergileyen okul

müdürleri güçlü kişileri arkasına aldığı için öğretmenler, konuşmanın kendilerine zarar getireceğini düşünerek sessizleşebilirler. Olağandan farklı gelişen bu durumu; öğretmenlerin, okul müdürlerinin nüfuzlu kişileri arkasına aldığında güçlendiğini görerek bir arayışa girmeleri açıklayabilir. Öğretmenler ya birlikte hareket ederek ya da daha güçlü kimseleri kendi taraflarına çekerek ses çıkarmaya yönelebilirler. Güç merkezi oluşturma oyunlarından ittifak kurma ile örgütsel sessizlik arasında pozitif yönlü anlamlı bir ilişki olduğu anlaşılmaktadır. Buna göre ittifak kurma oyununda meydana gelen bir birimlik artış örgütsel sessizlikte .130 (std. değer) birimlik bir artmaya neden olmaktadır. Çünkü okul müdürleri ittifak kurma oyununu sergilediğinde, öğretmenler sessizlik sarmalının etkisinde kalarak izole edileceği düşüncesiyle sessizlik davranışına yönelebilirler. Güç merkezi oluşturma oyunlarından patronluk ile örgütsel sessizlik arasında pozitif yönlü anlamlı bir ilişki olduğu anlaşılmaktadır. Buna göre patronluk oyununda meydana gelen bir birimlik artış örgütsel sessizlikte .242 (std. değer) birimlik bir artmaya neden olmaktadır. Patronluk davranışları sergileyen okul müdürleri öğretmenlerin önerilerini dinlemez, eleştirilere kapalıdır, öğretmenleri baskı altında tutar ve nihai kararı kendileri verirler. Böylece ortamda bir korku kültürü oluşabilir ve öğretmenler giderek sessizleşebilirler. Diğer taraftan araştırmanın imparatorluk kurma, uzmanlık ve bütçeleme boyutları ile örgütsel sessizlik arasındaki ilişkilere bakıldığında değişkenler arasındaki p değeri .05’in üzerindedir ve kritik değer olması gereken minimum değerin (1.96) altındadır (Bayram, 2016). Dolayısıyla okul müdürlerinin imparatorluk kurma, bütçeleme ve uzmanlık oyunlarını sergilemelerinin öğretmenlerin örgütsel sessizlikleri üzerinde bir etkisi olmadığı söylenebilir.

Tablo 4.18’deki yapısal ilişkiler arasında ortaya çıkan değerler incelendiğinde güç merkezi oluşturma oyunlarından sponsorluk ile örgütsel sosyalleşme arasında negatif yönlü anlamlı bir ilişki olduğu anlaşılmaktadır. Buna göre sponsorluk oyununda meydana gelen bir birimlik artış örgütsel sosyalleşmede .228 (std. değer) birimlik bir azalmaya neden olmaktadır. Bu sonuç, okul müdürlerinin nüfuz kazanmak ya da mevcut konumunu koruyabilmek gibi kendi bireysel amaçları için amirlerinden, sendikasından ve siyasilerden destek almasının öğretmenlerin sosyalleşmesini negatif yönde etkilediğini gösterebilir. Benzer şekilde, güç merkezi oluşturma oyunlarından patronluk oyunu ile örgütsel sosyalleşme arasında negatif yönlü anlamlı bir ilişki olduğu anlaşılmaktadır. Buna göre patronluk oyununda meydana gelen bir birimlik artış örgütsel sosyalleşmede .173 (std. değer) birimlik bir azalmaya neden olmaktadır. Bu sonuca göre okul müdürlerinin patronluk oyununda sergiledikleri aşırı şekilde kontrol etme, yargılama, emirler verme,

önerileri dinlememe ve eleştirilere kapalı olma davranışlarının öğretmenlerin örgütsel sosyalleşmesinde negatif yönde etkisinin olduğu söylenebilir. Diğer taraftan güç merkezi oluşturma oyunlarının ittifak kurma, imparatorluk kurma, uzmanlık ve bütçeleme boyutları ile örgütsel sosyalleşme arasındaki ilişkilere bakıldığında değişkenler arasındaki regresyon katsayısı .05’in üzerindedir, kritik değer de olması gereken minimum değerin (1.96) altındadır (N. Bayram, 2016). Dolayısıyla okul müdürlerinin ittifak kurma, imparatorluk kurma, uzmanlık ve bütçeleme oyunlarını sergilemelerinin öğretmenlerin örgütsel sosyalleşmeleri üzerinde bir etkisi olmadığı söylenebilir.

170

BEŞİNCİ BÖLÜM