Örgütsel sosyalleşme ile ilgili yurtiçinde yapılan çalışmalar

Kartal (2003) çalışmasında ilköğretim okullarında görev yapan yönetici ve öğretmenlerin örgütsel sosyalleşme düzeylerinin; iş doyumu, motivasyon, örgütsel bağlılık ve örgütsel kabullenme boyutları esas alınarak belirlenmesini amaçlamıştır. Araştırma tarama modelinde tasarlanmış olup evrenini Ankara ilindeki ilköğretim okulları oluşturmuştur. Çalışmanın bulgularına göre okul yöneticileri ile öğretmenler arasında iş doyumu boyutunda yöneticiler lehine anlamlı farklılık tespit edilirken, motivasyon, bağlılık ve örgütsel kabullenme boyutlarında anlamlı fark bulunamamıştır.

Kuşdemir (2005) çalışmasında ilköğretim okulu müdürlerinin öğretmenlerin örgütsel sosyalleşmelerini sağlamak için sosyalleştirme stratejilerini kullanma becerilerinin düzeyinin belirlenmesini amaçlamıştır. Çalışma sonucunda elde edilen bulgulara göre; okul müdürlerinin kendi değerlendirmelerine göre okul müdürlerinin örgütsel sosyalleştirme stratejilerini kullanma becerilerini “her zaman” düzeyinde gösterdiği sonucuna

ulaşılmıştır. Ancak öğretmenlere göre okul müdürlerinin örgütsel sosyalleştirme stratejilerini kullanma becerilerini “sık sık” düzeyinde gösterdiği tespit edilmiştir.

Balcı, Baltacı, Fidan, Cereci ve Acar (2012); çalışmalarında örgütsel sosyalleşmenin, örgütsel özdeşleşme ve örgütsel vatandaşlık kavramları ile ilişkileri yanında örgütsel özdeşleşme ve örgütsel vatandaşlık değişkenlerinin örgütsel sosyalleşmeyi yordama düzeyini araştırmışlardır. Çalışma “karma araştırma” türünde desenlemiştir. Çalışmanın sonucunda nicel araştırma bulguları, ilköğretim okulu yöneticilerinin örgütsel sosyalleşme ve örgütsel özdeşleşme düzeylerinin beklenenin altında olduğunu göstermiştir. Çoklu regresyon analizi sonucuna göre, örgütsel sosyalleşmenin örgüte ilişkin anlayış boyutunu, örgütsel özdeşleşme ve örgütsel vatandaşlık boyutları arasında sadece örgütsel özdeşleşmenin özdeşleşme boyutunun düşük düzeyde yordamakta olduğu tespit edilmiştir. Nitel tarama bulgularında ise, ilköğretim okulu yöneticilerinin sosyalleşmesinin genellikle informal, kesintili bireysel süreçlerle gerçekleştiği, okul yöneticilerinin okuldaki sosyal gruplarla özdeşleştikleri ve ekstra rol davranışları sergiledikleri sonucuna ulaşılmıştır.

Burgaz, Koçak ve Büyükgöze (2013), çalışmalarında mesleki ve bürokratik sosyalleştirme sürecinde hangi uygulamaların yapıldığını, en çok kimlerden destek alındığını, desteklerin ne kadar etkili olduğunu, hangi sosyalleşme tipine daha çok önem verildiğini ortaya çıkarmayı amaçlamışlardır. Yarı yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılan çalışmanın verileri 1-3 yıldır görev yapmakta olan 13 öğretmenden elde edilmiş ve betimsel çözümleme yöntemi ile incelenmiştir. Çalışmanın bulgularına göre öğretmenler, mesleki sosyalleştirme açısından en büyük desteği diğer öğretmenlerden almakta; okul yönetimlerinden destek görmemektedirler. Bunun yanında çalışmada okul yönetimlerinin bürokratik sosyalleşmeye daha fazla önem verdiği, mesleki sosyalleştirme konusundaki katkılarının yetersiz olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Özgan (2013), çalışmasında ilköğretim okullarında görev yapan stajyer öğretmenlerin sosyalleşme sürecinde okul yöneticilerinden beklentilerini ortaya koymayı amaçlamıştır. Çalışmanın verileri yarı yapılandırılmış görüşme tekniği ile Gaziantep il merkezinde görev yapan 41 stajyer öğretmenden elde edilmiştir. Veriler, NVivo8 programıyla analiz edilmiştir. Çalışmada, stajyer öğretmenlerin okul yöneticilerinden sırasıyla görevleri, okulun durumu, duyuşsal, okulun işleyişi, çevre, kişilerarası ilişkiler ve sosyal aktiviteler konularında beklentileri olduğu sonuçlarına ulaşılmıştır.

Vural’ın (2015) ilkokul ve ortaokul yönetici ve öğretmenlerinin örgütsel sosyalleşme düzeylerine ilişkin görüşlerinin belirlenmesini amaçladığı çalışması betimsel tarama modelinde tasarlanmıştır. Çalışmanın bulgularına göre, ilkokul ve ortaokul yönetici ve öğretmenlerinin örgütsel sosyalleşme düzeyleri incelendiğinde mesleki yeterlilik boyutuna ilişkin sosyalleşme düzeylerinin; örgüt politikası, örgüt dili ve tarihi, amaç ve değerler, kişilerarası ilişkiler boyutlarına göre daha yüksek oranda algılandığı görülmüştür.

Uyguralp Gizdem (2015) çalışmasında informal grupların, sınıf öğretmenlerinin örgütsel sosyalleşme sürecine olan etkisini belirlemeyi amaçlamıştır. Çalışmada nitel araştırma desenlerinden durum çalışması kullanılmıştır. Elde edilen bulgulara göre, öğretmenlerin okuldaki ilk günlerinden itibaren dâhil oldukları informal gruplardaki meslektaşlarından yardım aldığı belirlenmiştir. Göreve başladığı ilk günlerde gerçeklik şoku yaşayan öğretmenlerin yaşadıkları bu şoku atlatıp, mesleğe sıkıca bağlanmalarında dâhil oldukları arkadaş gruplarının etkisinin olduğu ortaya çıkmıştır. Örgütsel sosyalleşme sürecinde öğretmenlerin içinde bulundukları informal grupların öğretmenlerin sevgi, ilişki kurabilme, manevi destek olma gibi sosyal ihtiyaçlarını karşıladığı gibi eğitim ve öğrenme aracı rolünü üstlenerek de öğretmenlerin mesleki ihtiyaçlarını karşıladığı belirlenmiştir.

Demirkart (2015) çalışmasında ilköğretim okul yöneticilerinin örgütsel sosyalleşme düzeylerinin iş doyumu, motivasyon, örgütsel bağlılık ve örgütsel kabullenme boyutlarında belirlenmesini amaçlamıştır. Çalışma sonuçları şu şekilde özetlenebilir: İlköğretim okullarındaki yöneticilerin örgütsel sosyalleşme düzeyleri, kullanılan ölçeğin alt boyutlarına göre ele alınmıştır. Yöneticilerin görüşlerine göre bağlılık boyutu diğer boyutlara göre daha yüksek seviyededir. İş doyumu, bağlılık, motivasyon ve kabullenme boyutlarında sosyalleşme düzeyleri “sık sık” düzeyindedir.

Pelit ve Kahyaoğlu (2015), otel işletmelerinde uygulanan örgütsel sosyalizasyon taktiklerinin çalışanların kariyer planlamaları üzerine etkisini belirlemek amacıyla, İstanbul’da faaliyet gösteren beş yıldızlı otel işletmelerindeki 407 katılımcıdan çalışmanın verilerini elde etmişlerdir. Çalışmanın sonucunda, katılımcıların örgütsel sosyalizasyon taktikleri ile kariyer planlamaya ilişkin görüşleri arasında pozitif yönlü bir ilişki bulunmuştur. Regresyon analizi sonucunda “kolektife karşı bireysel”, “atamaya karşı yoksun bırakma” ve “sabite karşı değişken” boyutlarının çalışanların genel kariyer planlamaları üzerinde anlamlı bir etkiye sahip olduğu tespit edilmiştir.

Çanak ve Katıtaş (2016), çalışmalarında aday öğretmenlerin sosyalleşme sürecinde okul yönetimi tarafından hangi stratejilerin kullanıldığı, okul yöneticilerinden ve meslektaşlarından beklentilerinin neler olduğu ve sosyalleşme sürecinde en çok ne tür sorunlarla karşılaştıklarını belirlemeyi amaçlamışlardır. Nitel araştırma desenlerinden olgu bilim yönteminin kullanıldığı çalışmanın verileri, 2015-2016 eğitim-öğretim yılında Türkiye’nin değişik illerindeki kamu okullarında görev yapan 14 aday öğretmenden yarı yapılandırılmış görüşme formu yoluyla toplanmıştır. Çalışma sonucunda, aday öğretmenlerin sosyalleşme sürecinde okul yönetimi tarafından uygulanan sosyalleştirme stratejilerinin genel olarak yetersiz olduğu belirlenmiştir. Bu süreçte aday öğretmenlerin deneyimli meslektaşlarından ve özellikle okul yöneticilerinden; okula, çevreye ve eğitim süreçlerine uyum sağlama konularında destek bekledikleri ancak bu anlamda yeterli desteği göremedikleri ve buna bağlı olarak da çevreyle, okul yönetimiyle, okulun fiziki yapısıyla ilgili bir takım sorunlar yaşadıkları ortaya çıkmıştır.

Nartgün ve Demirer (2016), çalışmalarında öğretmenlerin örgütsel sosyalleşme ve örgütsel özdeşleşme ile birlikte çalışma yeterlikleri düzeylerinin belirlenmesini ve örgütsel sosyalleşme, örgütsel özdeşleşme düzeyleri ile birlikte çalışma yeterlikleri arasında anlamlı bir ilişkinin olup olmadığını belirlemeyi amaçlamışlardır. İlişkisel tarama modelindeki çalışmanın verileri Bolu il merkezinde ortaöğretim okullarında görev yapan 594 öğretmenden elde edilmiştir. Öğretmenlerin örgütsel sosyalleşme, örgütsel özdeşleşme ve birlikte çalışma yeterliklerine ilişkin görüşleri “katılıyorum” düzeyinde bulunmuştur. Ayrıca öğretmenlerin sosyalleşme düzeyi arttıkça özdeşleşme düzeyi ve birlikte çalışma yeterliklerinin arttığı sonucuna ulaşılmıştır.

Ataman ve Kondakçı (2016), çalışmalarında örgütlerde içerik, süreç ve bağlam boyutlarıyla ilişkili olan ve hem örgütsel düzeyde (üniversite türü, hizmet-öncesi eğitim, hizmet içi eğitim, iş olanakları, bilgi paylaşımı) hem de bireysel düzeyde (sahip olunan akademik derece, öğretim deneyimi, iş doyumu, örgütsel adanmışlık ve öz yeterlik) iki değişken seti ile örgütsel sosyalizasyon arasındaki ilişkinin incelenmesini amaçlamışlardır. Çalışmanın verileri Türkiye'deki farklı devlet ve vakıf üniversitelerinde çalışmakta olan toplam 737 İngilizce okutmanından elde edilmiştir. Çalışmanın sonucunda, bilgi paylaşımı ve hizmet-içi eğitim en güçlü örgütsel düzeydeki yordayıcılar olarak ortaya çıkarken, iş doyumu, öğretimsel stratejilere yönelik öz yeterlik, duygusal adanmışlık en güçlü bireysel düzeydeki yordayıcılar olarak bulunmuştur.

Yıldırım (2017), çalışmasında lise öğretmenlerinin örgütsel sosyalleşmelerinin, örgütsel vatandaşlık davranışlarının anlamlı bir yordayıcısı olup olmadığını araştırmıştır. Çalışmanın sonucunda lise öğretmenlerinin örgütsel sosyalleşmelerinin “çok katılıyorum” düzeyinde olduğu tespit edilmiştir. Öğretmenlerin örgütsel sosyalleşme ölçeğinin mesleki yeterlik, kişilerarası ilişkiler, örgüt tarihi ve dili, örgüt politikası, örgütsel amaç ve değerlere uyum boyutları ile örgütsel vatandaşlık ölçeğinin centilmenlik, vicdanlılık, sivil erdem ve yardımlaşma boyutları arasında orta düzeyde pozitif ilişki olduğu görülmüştür.