Kamerun-Nijerya Çatışması: Kolonizasyondan Miras Kalan Sınırlara İtiraz

12 Şubat 1990'da Fransa Ulusal Coğrafya Enstitüsü tarafından yürütülen Çad Gölü'nde sınırların belirlenmesi, 7 ana sınır noktaları ve 68 ara sınır noktaları yapımına yol açmıştı. Bu çalışmanın amacı, Fransa, İngiltere ve Almanya ile yazışmalar, anlaşmalar, haritalar ve sözleşmelerde mutabık kalınan sınırları gerçekleştirmekti. Bir hatırlatma olarak, ÇGHK üye devletleri, 1962'de “dokunulmazlık ilkesini” muhafaza ederek bu sınırları doğrulamıştı. 1990 yılında Devlet Başkanları, Fransa Ulusal Coğrafya Enstitüsü ve ulusal uzmanların taahhüdüyle büyük memnuniyetlerini dile getirdi. Ancak sonra bu çalışma, ÇGHK’nun kurulmasına yol açan değerlerden biri olan Afrika dayanışmasını pekiştirmek yerine, Çad Gölü’nü kıyıdaş ülkelerini temsil eden uzmanlar arasındaki tartışmalar sırasında başlayan gerilimleri daha da şiddetlendirdi. “Memnuniyet” yavaş yavaş suçlamaya dönüştü. Özellikle Nijerya, Kamerun topraklarındaki Darak Adaları ve Bakassi Yarımadası'nın kendisine ait olduğu düşüncesiyle, kolonizasyondan miras kalan sınırlara şiddetle karşı çıktı.

1980'lerde kuraklık önceki on yılda Çad Gölü Havzası halkının günlük hayatlarını etkilemeye olarak hala devam etmekteydi. Bu durum, bölgedeki benzeri görülmemiş göç ölçeğini kolaylaştırdı. Örneğin, Nijerya'dan Kamerun'a göç bu on yıl boyunca oldukça yoğundu. Gerçekten de devletler arasındaki sınırları bulanıklaştıran suların geri çekilmesi adalara yaramıştı. Hem tarım hem balıkçılık için büyük potansiyeli sayesinde, bu adalar ciddi talep görüyordu. Böylece 1985’te, 30 Nijeryalı köy aynı anda Çad Gölü'nün Kamerun kesiminde oluşturuldu ve toplam nüfusun 70.000'den fazla olarak tahmin edildi575. Darak adasındaki Nijeryalı balıkçıların yerleşiminden sonra, hükümetin yerleşimi takip etti. Nijerya ordu, jandarma, okullar da dahil olmak üzere egemenliğinin sembollerini kurarak Darak ve çevresindeki

575_{GRIP, “La CBLT et les Défis Sécuritaires du Bassin du Lac Tchad”, Note N° 14, Bruxelles 2014,}

176

adalara sahipliğini gerçekleştirdi ve bu eylemle otoritesinin bu alana uygulandığını" doğruladı".

1988'de iki ülke arasındaki sınır çalışmaları başladığı zaman, Fransa Ulusal Coğrafya Enstitüsü sahip olduğu açıklamalara uygun olarak sınırı çizmek istedi. Ancak Nijerya ile Kamerun arasındaki V sınır noktası sorun yarattı. Durum karmaşıktı, çünkü ulusal uzmanlar nasıl devam edeceklerini kabul edemedi. Konu, 1- 2 Ağustos 1988 tarihleri arasında devletlerin temsilcilerine sunuldu. Maiduguri'de (Nijerya) olağanüstü bir oturumun düzenlenmesine rağmen, anlaşmazlığı çözmek için işler plana uygun şekilde gitmedi. İki devlet imtiyaz vermek istemediğinden, uzmanların, V ve VI sınır noktaları kesin olarak düzeltilmesi için 15 Ağustos 1988 tarihinde576 toplanması önerildi. Ne yazık ki, bu toplantı, delegasyonlardan birinin katılmaması nedeniyle gerçekleşmedi.

ÇGHK, Kamerun ile Nijerya arasındaki sınır anlaşmazlığına, etkili çözüm bulmak için ikinci kez müdahale etti. Fort-Lamy Sözleşmesi'nde vurgulandığı gibi, organizasyon kendisini bir müzakere platformu olarak kurdu. Müzakereler böylece aktif hale geldiğinde, ÇGHK’nun 9. Devlet Zirvesi Başkanına bu çatışmanın çözümünü kolaylaştırmak için her türlü çabayı göstermesini emretti577_{. Ancak ne}

Nijerya ne de Kamerun davayı terk etmek istemedi. Sonuç olarak, ÇGHK'nda önerilen çözümlerin hiçbiri onaylanamadı.

ÇGHK’nun Kamerun ve Nijerya arasındaki sorunu çözememesi muhtemelen önemli olmadığını gösterdi. Kamerun Uluslararası Adalet Divanı'nı müdahaleye ve özellikle endişe verici oranlarda olan bu soruna son vermesi çağrısında bulundu. Güvensizlik sorununu çözmenin başlangıcı olan Çad Gölü'ndeki sınırların belirlenmesi meselesi, devletler arasındaki çatışmaları tetikledi ve belirli bir anlamda örgütün birkaç yıldır gözetleme sloganı olan dayanışma ve iş birliğini değişti. Sonuç

576_{IGN, Délimitation des Frontières entre Les Territoires du Cameroun, du Niger, du Nigéria et du}

Tchad dans le lac Tchad: Rapport N°3, 1988, s.1. 27 Ağustos 1988 yılına kadar ulusal uzmanların uzun süreli yokluğu, IGN onların onayı olmadan inşaat çalışmalarına devam etmek zorunda kaldı.

577_{CBLT, Recueil des décisions des sommets des Chefs d'Etat, s.44. 9. Devlet Başkanları Zirvesi}

sırasında Kamerun ve Nijerya'nın olmaması diğer üye devletleri endişelendirdi. ÇGHK'nda hiçbir şeyin iyi gitmediğinin bir işaretiydi. Diğer üyeler, çatışmanın örgütün tamamen ortadan kalkmasına yol açacağından korkuyorlardı.

177

olarak, Kamerun ve Nijerya artık ÇGHK Devlet Başkanları zirvelerine578 _katılmayı

boykot ettiler.

Bu durum, Çad'taki sınırların çizilmesiyle ilgili belgenin onaylanması ve imzalanması işinin daha sonraki bir tarihe ertelenmesine yol açtı. Aynısı, havzadaki Ortak Güvenlik Gücünün oluşması için de geçerli olmuştur. Çad Gölü'ndeki sınırların belirlenmesi sonuçta Nijerya ile Kamerun arasında Bakassi Yarımadası yüzündenbir savaşa yol açmıştı ve bu da Çad Gölü'ne bağlı olmamakla birlikte bu bölge sınırlarının belirlenmesinin bir sonucudur.

2. Siyasi Krizler ve Çad Gölü Havzası’ndaki Güvenlik Problemi

ÇGHK’nun kurulmasından kısa bir süre sonra, Çad Gölü'nün kıyıdaş devletleri, tarihlerindeki ciddi siyasi krizlerle karşılaştılar. Nijerya'da Biafra Savaşı, Kamerun'da Kamerun Halkı Birliğine karşı mücadele, Çad ve Nijer'de askeri darbeler ve iktidarın kontrolü için savaş, örgütün ölü doğmuş gibi görülmesine yol açtı. Bu yüzden yaklaşık on yıl boyunca Devlet Başkanları Zirvesi yapılamadı. Ülke yöneticileri kendi bölgelerindeki barışı yeniden sağlamakla meşgul olmaktan, güvenliğini sağlamaya zaman ayıramadılar. Bu durum, sınırların birinden diğerine kolayca geçişlere yol actığından sınır güvenliğini ortadan kaldırdı.