III. Hayvancılık ve Balıkçılığın İyileştirilmesi
1. Hayvansal Üretimin Gelişitirilmesi
1.2. Assale Serbewel Projesi
Daha önce belirtildiği gibi, BM Eğitim Bilim ve Kültür Örgütü ve BM Gıda ve Tarım Örgütü tarafından yürütülen Çad Havzası su kaynaklarının envanterine ilişkin çalışmalar, balıkçılık, tarım ve hayvancılığın gelişimi için projelerin tasarımı için gerekli ön koşullardı. Müdahale bölgede hayvancılığın öneminin farkında olan ÇGHK, hem meraların rasyonel kullanımı, hayvan üretiminin iyileştirilmesi ve hayvancılık hem de türetilmiş ürünlerin kullanım koşulları ile ilgili çalışmaların detaylandırılması ve uygulanmasına odaklanmıştır. Çok erken ve uygunluklarına rağmen, bu projelerin uygulanması, fizibilite problemleri ortaya çıkardı. Bu, ön çalışmaların yürütülmesinden sonra, Çad Gölü Havzası devletlerine373ilişkin bir
369CBLT/0720, Procès-Verbal de la Quarante-et-unième Session, Maiduguri 1993, s.31 370CBLT/1522, Minutes of the Forty-Seventh Session, Abuja 2000, s.36.
371CBLT/1523, Procès-verbal de la 48e session, Bangui 2001, s.38 372CBLT/1523, Procès-Verbal de la 48e Session, s.38
373CBLT/0415, Le développement de l’élevage et de la production animale dans les régions du
111
pastoral projenin kurulmasının, yapılacak faaliyetlerin ölçeği ve yapılacak harcama hacmi374 nedeniyle kurulması zor olacağı ortaya çıktı. Bu nedenle Assale-Serbewel
projesi başlatıldı. Bu, ÇGHK’nun hayvancılık sektöründe375 bugüne kadar
gerçekleştirdiği en büyük proje oldu. Nitekim, Assale-Serbewel, Orta ve Batı Afrika'nın geleneksel pastoral ortamında hayvancılık üretimini geliştirmeye yönelik ilk girişimdi. BM Kalkınma Programı, ABD Uluslararası Kalkınma Ajansı ve İşbirliği Yardım Fonu (FAC) tarafından 2 120 000 ABD doları tutarında finanse edilen proje, Serbewel (Kamerun) için 4400 Km2 ve Assale (Çad) için 8800 Km2
olmak üzere 13 200 km2'lik376 bir alanda Kamerun ve Çad'a genişletildi ve BM Gıda
ve Tarım Örgütün teknik desteğinden faydalandı377.
Temel amacı, bölgenin potansiyelinin sınırları içinde hayvansal üretimi arttırmaktı378. Bu hedefe ulaşmak, küçük ölçekli hayvancılık üretiminin gelişiminin,
benzer çevresel veya pastoral koşullar altında Orta ve Batı Afrika'nın diğer bölgelerine çoğaltılabileceğini gösterecektir. Bu koşullar Çad Havzası'nda 100 000 km2'den fazla bir alanda tahmin edildi, 1 milyon sığır ve 1.5 milyon küçük baş hayvan için yaklaşık 500 000 çiftçi379 bulundu.
İcra Sekreterya, BM Kalkınma Programı, BM Gıda ve Tarım Örgütü, ABD Uluslararası Kalkınma Ajansı ve İşbirlik Yardım Fonu ile 04-06 Aralık 1971380
tarihleri arasında yapılan toplantı, projenin başlatılması için 10 yıllık tahmini süre, finansman ve sektörler için sitelerin seçimi gibi yöntemleri tanımlamayı mümkün kılmıştır. İlk aşama, Ekim 1972'de personelin işe alınması, malzeme altyapısının
yayılacak olan bir pastoral proje başlatmaktı. Ancak, Çad Havzası'ndaki hayvancılık ön proje sayesinde, uzmanlar bunun mümkün olmayacağı sonucuna vardı. Somut eylemler gerçekleştirmede başarılı olmak için hayvancılık ve hayvan etin üretiminden pazarlanmasını ayırmak gerekiyordu. Assale-Serbewel projesine yol açan bu tavsiyenin yürütülmesiydi.
374CBLT/0415, Le développement de l’élevage et de la production animale, s.1 375Y. N. Mandigui, La Coopération entre les 4 Etats riverains du lac Tchad, s.208. 376Y. N. Mandigui, La Coopération entre les 4 Etats riverains du lac Tchad, s.208. 377 CBLT, La Commission du Bassin du lac Tchad, s.39.
378CBLT/0415, Le développement de l’élevage et de la production animale, s.22.
379CBLT/0415, Le développement de l’élevage et de la production animale, s.3. Y. N. Mandigui, La
Coopération entre les 4 Etats riverains du lac Tchad, s.208
112
edinilmesi, ulaşım araçlarının organizasyonu, pastoral hidrolik, hayvancılık bakımı, hayvancılık çiftçilerinin eğitimi ve canlandırılması381 ile etkili bir şekilde başladı.
Haziran 1976'da Lagos'ta (Nijerya) onaylanan ikinci aşama, sağlık yönetimi, pastoralisiler için eğitim, mera yönetimi, tarım-hayvancılık yönetimi ve hayvancılık pazarlamasını içeriyordu382. Glossines'in (Tropikal Ülkelerin Hayvancılık ve
Veteriner Hekimliği Enstitüsü tarafından yönetilen) ortadan kaldırılması, buzağıların solucanlanması ile mücadele, her köyde yetiştirici gruplarının oluşturulması, yetiştiricilerin seminerlerin düzenlenmesi yoluyla eğitilmesi, meraların agrostolojik çalışması, projenin 1/200000'de bir polikrom haritasının oluşturması, Makary (Kamerun) ve Karal'da383 (Çad) güneş enerjisi pompalarının kurulması ile yapılması gereken işlerin büyük bir görünümü vardı. Ancak farklı görevleri yerine getirmek için seçilen yetkililer bu konuda tecrübeli idiler. BM Gıda ve Tarım Örgütü olan uzmanlar Dr. Crouail ve Dr. Gruvel, diğerlerinin yanı sıra Sahel bölgesinin yadsınamaz bir deneyime sahipti. Kamerun'un su ve ormancılık hizmetlerinden Kalamaloue (Kamerun) rezervini çeçe sinekleri temizlemek için yetki eksikliği gibi, muazzam zorluklara rağmen ekip, çalışmaları sakin bir şekilde devam ettiler. Fedakârlık, kararlılık ve özveri sayesinde proje nispeten başarılıydı. Örneğin, Assale(Çad) sektöründe, çeşitli hayvan hastalıklarına karşı yaklaşık 102 000 sığır başı aşılandı ve 1975 yılında iç parazitlere karşı 24 000 buzağı tedavi edildi. Sıhhi eylem, Karal, Bout El Fil, Tourba, Pont Belele ve Gredaya'da384 veteriner
kliniklerinin oluşturulması ile pekiştirilmiştir.
Öte yandan köylerde çiftçiler eğitim seminerlerine katılmıştır. Aynı şekilde köy delegelerinin seçilmiştir. Seminerlere katılımları sayesinde, daha sonra köylerinde yaymaları gereken modern yetiştirme tekniklerini edinmişlerdir. Ve bu sektörde yetiştiricilere 3 000 kimlik kartı verildi. Yetiştiricilerin kartları bu işletmeye ciddi bir karakter verdi. Mesela kimlik kartında, aşıların hayvanlara ne zaman
381Projenin ilk aşamasında gerçekleştirilen faaliyetler hakkında daha fazla bilgi için bakınız,
CBLT/0015, Procès-Verbal de la 16e Session. Annexe G, s.5, CBLT/0415, Le développement de l’élevage et de la production animale, s.23. CBLT/0019, Procès-Verbal de la dix-huitième réunion. Annexe F, s.6. CBLT/0022, Procès-Verbal de la 23e session. Annexe E, s.7.
382CBLT/0022, Procès-Verbal de la 23e session: Annexe E, s.7-8 383CBLT, La Commission du Bassin du lac Tchad, s.39
113
verildiği, sürülerin sayısı hakkında kesin ayrıntılar vardı. Serbewel'de (Kamerun) 130 000 sığır aşısı ve 19 533 buzağı ile Fotokol, Afade, Goulfey ve Woulky'de veteriner istasyonları kurulması gibi benzer faaliyetler gerçekleştirildi. Bu istasyon çalışması sayesinde yetiştiriciler daha aktif oldular. Kendilerini kooperatifler kurarak arazi yönetimi, tarım, hayvancılık ve veterinerlilik konularında etkili oldular. Serbewel'da oluşturulan bir kooperatif olan CODELEL’de, 1979'da 6000-6500 arasında yetiştirici vardı.
CODELEL veterinerlik ürünlerinin385 ve ekipmanlarının tedariği için fonların yönetiminden sorumluydu. 1977'de projenin sonuçları umut vericiydi. Her iki sektörde de toplam 77 583 sığır peripnömoni ve sığır vebasına karşı aşılanmıştır. Antraks ve semptomatik şarbona karşı 150 621, 10 814 tripanosidal tedavi uygulanmış, 9527 buzağı parazitlere karşı tedavi almıştır. Son olarak, B19 ve H38 aşıları, Brusella hastalığına386 karşı 5 000 hayvan aşılandı. Yetiştiricilerin eğitimine
gelince Şubat ve Nisan 1977'de Makary'de düzenlenen iki seminer sayesinde, 160 temsilci Serbewel'de eğitildi ve 5336 yetiştirici kartlarını aldı. Assale'de 211 temsilci eğitilirken, 4169 kimlik kartları dağıtıldı. ÇGHK modern hayvancılık tekniklerini tanıtmaya istekli olduğunu gösteren bu istatistiklerin ötesinde, Assale-Serbewel projesi de Çad Havzasındaki sürü artırma arzusu ve yetiştiriciler için çalışma koşullarını iyileştirmek istedi. Bu hedefe ulaşıldı çünkü 1974'ten 1978'e kadar bölgedeki büyükbaş hayvan sayısının, 1972'de projenin başlangıcında 229 000387 ile
karşılaştırıldığında 300 000388 olarak tahmin edildi. Aldıkları eğitim sayesinde
yetiştiriciler kendilerine bakabildiler.
Ne yazık ki, projede birkaç aksilik yaşadı. Örneğin, Şari yakınlarındaki ÇGHK tarafından yaratılan otlatma alanları, N'djamena'dan yaklaşık 30 kilometre uzakta ve hayvancılığını beslemeye yönelik büyük bir başarısızlıktı. Hayvanlarını projenin bu bölümüne emanet etmek için gönüllü yetiştiriciler nadirdi, bu yüzden 1979'da her şey durduruldu. Ayrıca 1979'da projeden sorumlu olanların iyi niyetleri Çad İç Savaşı tarafından kesildi. Assale'de, savaşın olumsuz bir etkisi vardı; tüm
385 Y. N. Mandigui, La Coopération entre les 4 Etats riverains du lac Tchad, s.213. 386CBLT/0022, Procès-Verbal de la 23e session. Annexe E, s.3.
387 Vallat B, Le projet Assalé-Serbewel et le projet Ituré, DEES Développement, Paris X 1983, s.30. 388Y. N. Mandigui, La Coopération entre les 4 Etats riverains du lac Tchad, s.214
114
proje altyapıları yağmalandı ve hatta bazıları için yok edildi. Hayatı için korkan personel, Maroua (Kamerun) sürgüne gitmeye zorunda kaldı. 1984 yılına kadar ÇGHK Sekreterlik'in Assal-Serbewel'daki faaliyetleri yeniden canlandırma çabaları, bölgeye ikinci kez düşen kuraklıkla ilgili önemli engellerle karşı karşıya kaldı. Bu kuraklık, sığır vebası, peripnömoni ve semptomatik şarbon gibi ortadan kaldırıldığı düşünülen hastalıkların geri dönüşünü kolaylaştırdı. Daha sonra o zamanki İcra Sekreteri Mustafa Sam bir sıhhi kordon oluşturmayı düşündü ve üye Devletlerin ve uluslararası örgütlerin389 iyi niyetine başvurdu. 10 yıl sürecek olan proje savaş
yüzünden ötesine geçti. Bununla birlikte, nispeten başarılıydı, çünkü ana başlangıç hedefi elde edildi.