Kültür-Sanat Sponsorluğunun Türleri

Kültür ve sanat sponsorluğu beĢ bölümde incelenir. Bunlar; radyo-televizyon programları, gösteri sanatları, müzik, sergi ve yayın sponsorluğudur (Okay, 1998: 103).

a. Radyo-Televizyon Programları Sponsorluğu

Kültür ve sanat sponsorluklarından en etkili olanının radyo ve televizyon programları sponsorluğu olduğu söylenebilir. Radyo ve televizyon programları arasında sponsorluk faaliyetleri haber bültenleri, açık oturumlar, belgeseller, spor, eğlence ve kadınlara yönelik programlar üzerinde yoğunlaĢmıĢtır. KuruluĢlar sponsor oldukları programların baĢlangıç, reklâm arası ve bitiminde isimlerini duyurma fırsatı bulurlar. Böylece kuruluĢlar yayınlanan programı izleyen tüm kitleye ulaĢmıĢ olurlar. KuruluĢlar radyo ve televizyon sponsorluklarını üstlenerek reklâm yoluyla yapamayacakları kadar etkili tanıtım olanakları bulmuĢlardır. Bu durum kuruluĢların reklâm harcamalarına ayırdıkları parasal kaynağın azalmasına ve etkin kullanımına neden olmuĢtur (TaĢdemir, 2001: 101).

Bazı ülkelerde uygulanmayan, ancak çoğu ülkede giderek artan yayın sponsorluklarından ülkemizde nasibini almıĢtır. Özellikle televizyon program sponsorlukları, markanın katkılarıyla gerçekleĢtirilen programlardan, ürün yerleĢtirmeye kadar geniĢ bir Ģemsiye altında izleyicilerle buluĢmaktadır. Hatta bazı filmlerin ya da dizilerin senaryoları sponsorlarla yeniden biçimlendirilmektedir. Hava durumu, kültür-sanat ve spor programları, yarıĢma programları Türk televizyon kanallarında sponsorların desteği ile hayat bulmaktadır. KuruluĢların televizyon ve radyo program sponsorluklarını yeni bir yöntem olarak benimsemeleri; bu kitle iletiĢim araçlarının hayatın ayrılmaz bir parçası haline gelmesi ve eriĢimlerinin yüksek olmasından kaynaklanmaktadır (Peltekoğlu, 2007: 399).

Örneğin; Amerika’da kadınlara yönelik pembe dizilerin sponsoru Procter & Gamble uzun yıllar sponsorluğunu yaptığı pembe diziler sayesinde büyük çapta reklamlar vermiĢ, bu dizilerin içerisinde kendi isminin görülmesini sağlamıĢtır. Procter & Gamble uzun yıllar bu diziler sayesinde satıĢlarını artırmıĢtır (Wilson ve Wilson, 1995: 263).

Özel televizyon ve radyo kanallarının artmasıyla çok sık rastlanan ve kitle iletiĢim araçlarının geniĢ bir izleyici kitlesine hitap etmesinden dolayı, kısa sürede sponsor kuruluĢun tanınmasına yardımcı olan bir sponsorluk türüdür. Sponsor kuruluĢlar, hedef gruplarına hitap eden ve mesajlarını en iyi verebilecekleri bir programı seçerek sponsor olurlar. Bugün özel televizyon ve radyo kanallarına bakıldığında, bir çok program ve dizinin sponsor desteğiyle yayınlanmakta olduğu görülmektedir. Radyo ve televizyon alanında, özel kanal sayısının artmasıyla bu desteğin gün geçtikçe yaygınlaĢtığı görülmektedir. Programın baĢlangıcında, süresince ve sonunda sponsor kuruluĢun veya markanın adı tekrarlanarak tanıtımı yapılmakta, kuruluĢun, ürünün veya markanın adının, hedef grupların akıllarında pekiĢmesi sağlanmaktadır (Çölgeçen, 2008: 27)

Radyo-televizyon programlarına ya da filmlere sponsor olan kuruluĢların ismi yayınlanmakta olan programın ekranında, film perdesinde, radyoda sözel olarak, afiĢlerde, basın bildirilerinde, ilgili olay ve etkinliklerde yer almakta, sponsorluk

süresi boyunca sık sık tekrarlanmaktadır. Günümüzde, hemen her evde herkesin ‘’olmazsa olmazı’’ haline gelen, kolayca izlenme olanağı bulunabilen televizyon, çağımızın en etkili ve yaygın kitle iletiĢim araçlarındandır. Bu nedenle halkla iliĢkilerin birçok amacını gerçekleĢtirmede etkili bir yayın aracıdır denilebilir. Sponsor olan kuruluĢlar, kamuoyunda olumlu imaj oluĢturmak için, dizilerden magazin programlarına, ana haber bültenlerinden reklamlara, spor ve talk show programlarından açık oturum ve belgesellere kadar birçok programda kendilerine yer bulabilmektedirler (Bıçakçı, 2003: 131-132).

Örneğin, 2007’de Beyaz’ın sunduğu, NTV’de yayınlanan ‘’Biri Bize Anlatsın’’ Programı Sony Ericsson, Okan Bayülgen’in hazırlayıp sunduğu ‘’Televizyon Makinası’’, Nokia tarafından finanse edilmiĢtir (Çölgeçen, 2008: 29). Günümüzden daha belirgin bir örnek vermek gerekirse, önceden Yekta Kopan’ın Ģimdilerde ise Gülay AfĢar’ın sunduğu NTV’de yayınlanan kültür-sanat programı ‘’Gece Gündüz’’ Türkiye ĠĢ Bankası’nın bünyesinde faaliyet gösteren kültür-sanat kurumu ĠĢ Sanat tarafından finanse edilmektedir.

Bu alanlardaki yapımlara sponsor olan kuruluĢlar, toplumun sosyo-kültürel geliĢimine katkıda bulundukları gibi, bu amaca ulaĢmak için yapılan çeĢitli yayınların gerçekleĢtirilmesine de yardım etmektedirler (Aydede, 2002: 170).

b. Gösteri Sanatları Sponsorluğu

Gösteri sanatları sponsorluğu, tiyatro, bale, mim, opera, operet, yerel, ulusal ya da uluslararası film festivallerini olduğu gibi, gösteri amaçlı diğer festivalleri, yöresel bir takım Ģenlik organizasyonlarını da kapsamaktadır (Karakoç, 2002: 230).

Gösteri sanatları sponsorluğu tiyatro, bale ve gösteri içerikli festivaller vb. içermektedir. Bu tür sanat dallarına sponsor olan kuruluĢların adı programda, afiĢlerde, basın bildirilerinde, davetiyelerde yer almaktadır. Beyaz et olarak bilinen tavuk eti sektöründe faaliyet gösteren Banvit’in bir tiyatro grubuna sponsor olması ve çocuk tiyatrosu düzenleyerek her hafta bu tiyatroya çeĢitli kesimlerden çocukları

getirmesi, hem kuruluĢun imajını geliĢtirmiĢ hem de oynanacak oyunların afiĢlerinde kuruluĢun adının yer alması ile reklâmı yapılmıĢtır (Cavlaz, 1999: 12).

Gösteri sanatlarında sponsorluğu yapılan sanat dalları opera, operet, bale ve tiyatrodur. Burada da genel bir gruba ya da tek bir sanatçıya sponsor olunabileceği gibi organizasyonlarda mali, malzeme, teçhizat ya da hizmet desteğinde bulunulmaktadır. Gösteri sanatlarında sponsor olan kuruluĢun adı, logosu programlarda, afiĢlerde, ilanlarda, basın bildirilerinde, özel konuklar için hazırlanan davetiyelerde kullanılabilmektedir. Ayrıca sponsor firma, kanaat önderlerini sponsorluğu yapılan sanat dalının sanatçılarını bir araya da getirebilmektedir (Okay, 1998: 114).

Antalya Film Festivali gibi gösteri amaçlı festivallere sponsor olan kuruluĢlar daha fazla hedef kitleye ulaĢma imkânı bulabilirler (Bıçakçı, 1998: 158). Örneğin; Antalya Altın Portakal Film Festivali’ne sponsor olan TÜRSAK ve TÜRSAK’a sponsor olan Real Marketler Zinciri daha fazla tanınma Ģansına sahip olmuĢ ve hedef kitleye daha fazla ulaĢma imkanı bulmuĢtur.

Gösteri sanatları sponsorluğu içinde değerlendirebilecek festivaller, sinema, tiyatro, folklor, müzik gibi sanatsal alanlarda olduğu gibi, yöreye özgü ürünlerin tanıtılmasına iliĢkin yöresel festivalleri de içermektedir. (Çölgeçen, 2008: 30).

Ancak, küçük ve orta ölçekteki bir kuruluĢun, finansal açıdan, festivalin tüm organizasyonunu üstlenmesi oldukça zordur. Bu nedenle, genellikle, festivallerde baĢka kuruluĢlarla iĢbirliği yapılması yoluna gidilir ve böylece festivalin yükü azaltılabilir (Karakoç, 2002: 232).

c. Müzik Sponsorluğu

Müzik alanında gerçekleĢtirilen sponsorluklar kültür ve sanat sponsorlukları arasında önemli bir yere sahiptir. Özellikle genç kesimlere ulaĢmada müzik önemli bir etkinliğe sahiptir. KuruluĢlar ulaĢmak istedikleri hedef kitleye göre sponsor olacakları müzik çeĢidini seçerler. KuruluĢ imajı ile uygun müzik türü ve seçilen

sanatçının ünlü biri olması kuruluĢun hedef kitlesine ulaĢmasını sağlar. Spice Girls’ün Türkiye’de Pepsi adına konser vermesi ve bu olayın tüm basında dört ay öncesinden baĢlayarak geniĢ yer bulmuĢ olması müzik sponsorluğuna güzel bir örnek teĢkil etmektedir (Gezgin, 1997: 7).

Müzik insanlar arasında iletiĢim kurmak için evrensel bir dildir. Özellikle genç kuĢaklara ulaĢmada müzik etkin bir araç olarak kullanılmaktadır. Müzik olaylarının sponsorluğu, bir konseri, festivali ya da turneyi finansal olarak desteklemek için para bulma ihtiyacının dıĢında, kuruluĢlar ya da markalar ve ürünler için 12-25 yaĢ arasında bulunan önemli bir hedef kitle ile iletiĢim kurma ihtiyacından kaynaklanmaktadır. Müzik sponsorluğu yapan kuruluĢ, yapmıĢ olduğu destek faaliyetinin hedef kitlesi tarafından fark edilebilmesi için adının basın bildirilerinde, programlarda, afiĢlerde, özel davetliler için hazırlanan giriĢ kartlarında basılmasını sağlayarak, sahnede ve hedef kitlesinin görebileceği yerlere logolarını koyarak tanıtımını gerçekleĢtirmeye çalıĢır. Sponsor, ulaĢmak istediği hedef kitleye göre de müzik türünü belirlemektedir (Okay, 1998: 103).

Müzik sponsorluğunun kapsamına giren alanlar, kiĢi ya da topluluk konserleri, orkestralar, turneler, müzik festivalleri, korolar vb.dir. KuruluĢlar, müzik sponsorluğu kapsamındaki alanları, gerek finansal açıdan, gerekse, sadece malzeme açısından destekleyebilir (Çölgeçen, 2008: 32).

d. Sergi Sponsorluğu

Sergi sponsorluğu, büyük kuruluĢların sponsorluk etkinliklerinde önemli bir yer tutan bir sponsorluk alanıdır. Ġlgi duyanların gezip görebilecekleri yerlere, belli bir düzen içinde, sürekli ya da belli süreler içinde yerleĢtirilip gösterilen eserleri kapsamaktadır (Karakoç, 2002: 227).

KuruluĢlar resim, fotoğraf ve heykel gibi güzel sanatlar dalında yapılmıĢ çalıĢmalara bina, ulaĢım ve maddi konularda destek sağlayabilirler. KuruluĢların özellikle sergi sponsorluklarına yönelmesinin hedef kitle üzerinde kalıcı ve olumlu bir imaj bırakmaya yönelik olduğu söylenebilir. Çocuklara yönelik reklâm

kampanyaları ile dikkat çeken Pınar Süt firmasının ilkokullar arası resim sergileri, baĢarılı sergi sponsorlukları arasındadır (KadıbeĢegil, 1986: 114).

Sergi sponsorluğu, müzelerin, galerilerin, müze ve galerilerde özel resim, grafik, fotoğraf, heykel sergilerinin desteklenmesini içermektedir. Sergi sponsorluğunda kuruluĢ kendi binasında bazı eserleri sergileyebileceği gibi, mekân, malzeme ve mali katkı bekleyen kiĢilere ve kuruluĢlara yardımda bulunarak sergilerin gerçekleĢmesini sağlar. Sergi sponsorluğu yapan kuruluĢ bu faaliyetiyle basın bildirilerinde, davetiyelerde, program kitapçıklarında, afiĢlerinde kendi adını duyurabilir. Bunun yanında düzenleyeceği sergi açılıĢlarında sanatçılarla özel misafirlerini ve çalıĢanlarını bir araya getirerek uygun bir iletiĢim ortamı hazırlayabilir (Okay, 1998: 118).

Türkiye’de genellikle bankaların desteklediği bu sponsorluk uygulaması; resim, fotoğraf, heykel gibi daha bireysel yapılan sanat çalıĢmalarını kapsamaktadır. Bu sponsorluk türü, Türkiye’de pek yaygın olmamakla birlikte sanat müzeleri ya da diğer alanlardaki müze sponsorluklarını da içermektedir. Türkiye ĠĢ Bankası, Akbank, Yapı Kredi Bankası gibi büyük bankaların yanı sıra, Pınar Süt gibi kuruluĢlar da bu sponsorluk türünü desteklemektedirler. Sergi sponsorluğuna büyük bir bütçe ayıran Türkiye ĠĢ Bankası’nın, plastik sanatlarla ilgili uzun yıllar öncesine dayanan gelenekselleĢmiĢ bir desteği ve sanatın geniĢ bir kitle tarafından paylaĢılması hedefi bulunmaktadır (Çölgeçen, 2008: 33-34).

e. Yayın Sponsorluğu

Yayın sponsorluğu ise genelde kitap, dergi yıllık ve broĢür gibi basılı malzemeleri içermektedir. Kültür-sanat sponsorluğunun bu kısmında söz konusu olan bir kitabın, çevirinin, seyahat rehberlerinin, atlasların desteklenmesidir. Desteklenen kitapta veya yayında sponsorun ismi belirtilir. Kitap sponsorluğu alanında en bilinen örnek Guinness Rekorlar Kitabı’dır. Rothman, Shell ve Michelin gibi kuruluĢlar spor ve motor yıllıkları, rehberler, haritalar, bahçecilik ve yemek piĢirme kitabı gibi yayınların sponsorluğunu yaparak bu yayınlarda isimlerinin yer almasını sağlamıĢlardır. Yayın sponsorluğunda, sponsor kuruluĢ, yayının üretim giderlerini

sağlayıp, yazarı bulmakta ve müĢterilerine, arkadaĢlarına, personeline dağıtmak üzere bir miktar da kitap satın almaktadır (Okay, 1998: 124-125).

Türkiye’de gazetelerin promosyon amaçlı dağıttıkları yemek kitaplarına margarin üreten kuruluĢların sponsor olması ve bu kitaplarda kuruluĢların isminin bulunması yayın sponsorluğu açısından bir baĢka örnektir. Bütün bunların yanında özel kuruluĢlar birbirlerinin tanıtımı için hazırlanan kitap, dergi, broĢür gibi basılı malzemelerin masraflarını üstlenebilirler (ĠĢçi, 1997: 57).

KuruluĢlar yayın sponsorluğunda genel olarak, baĢta kitap olmak üzere süreli yayınları, dergileri, yıllıkları ve broĢürleri desteklemektedirler. Burada önemli olan, kuruluĢların hedef kitlelerine ulaĢmada kolaylık sağlayacak bir takım yayınlara öncelik vermeleridir. Yine diğer sponsorluklarda olduğu gibi, kuruluĢun ismi ya da logosu basılı materyalde yer alabilir. Günümüzde gazete ve dergiler promosyon amaçlı çeĢitli alanlarda (sağlık, yemek, hatta roman) kitaplar dağıtmakta, bu kitaplarda sponsor olan kuruluĢların ismi ve logosu yer almaktadır.

Bugün, Türkiye’de yayın sponsorluğunu istikrarlı bir Ģekilde sürdüren en önemli kuruluĢlardan biri Yapı Kredi Bankası ve bir diğeri de Türkiye ĠĢ Bankası’dır. Kendi bünyelerinde kurdukları kültür-sanat yayınlarıyla yıllardır bu sponsorluğu desteklemektedirler (Çölgeçen, 2008: 34).