Bilinen çalıştırılma biçimlerinin dışında çok sayıdaki çocuk kölelik koşullarında istismar edilerek çalıştırılmaktadır355. Bu anlamda Dünya ülkelerince geniş anlamda kabul edilen Uluslararası Sözleşmelerin dışında neredeyse her ülke ulusal mevzuatı çerçevesinde köleliği yasaklamaktadır. Fakat UÇÖ ve BM’in yaptığı çalışmalar doğrultusunda, günümüzde çocuk kölelinin oldukça yaygın olduğu belirtilmektedir. Bu anlamda yapılan tahminlere göre, köle olarak çalıştırılan çocuklar sayıca on milyonları bulmaktadır.
352 ILO, The End, s. 42. 353 OECD, s. 16. 354
U.S. Department of Labor, 2006 Findings on the Worst Forms of Child Labor. U.S. Departmen of Labor’s Bureau of International Labor Affairs, 2006, s: xx.
355 TÜRK-ĐŞ, Çocuk Đşçiliğine Hayır, Çocuk Đşçiliğinin En Kötü Biçimleriyle Mücadele 182 Sayılı ILO Sözleşmesi. Ankara, 2000, s. 2.
85 Günümüzde bakıldığında bazı zorla çalıştırılma biçimlerinin de 200 yıl önceki açık kölelikten çok az farkı olduğu görülmektedir. Günümüzdeki tek fark, köle piyasasının geçmişteki gibi açık bir yapıda bulunmamasıdır. Çocuklar para ile doğrudan satın alınmaktadır. Büyük toprak sahipleri kendi topraklarında çalışanların çocuklarını satın alırken bunun yanında başka türde, yani bazı aracıların da çocuklarını çalıştırmak için kırsal ailelere avans olarak verdikleri görülmektedir. Bu biçimde çalıştırılan çocuklar Güney ve Güneydoğu Asya ile Batı Afrika’da görülmektedir.
Köleliğin yaygın bir biçimde görüldüğü borç karşılığında çalıştırılmada çocuklar, yoksulluk sebebiyle356, ailelerinin altına girdiği borç ve yükümlülüklere karşı olarak çalıştırılmaktadır. Ailelere borç verenler ise genelde toprak sahipleri olmakla beraber bunlar genelde ailelerin borçlarını ödemelerini imkansız hale getirerek, borç karşılığında bedava olarak süresiz emek kullanmaktadır. Bazı ailelerde bu borç yükümlülükleri kuşaklar boyu devam etmekte bazılarında ise, çocuklar yaşlı büyüklerinin yerine geçmektedir357. Bu tarz çalıştırılmalarda yaygın olarak iş sözleşmeleri yapılmaktadır. Bu bağlamda yoksul olan aileler çocuklarının bakımını üstlenirken onları çalıştıracak olan kişilere çocuklarını teslim etmektedir. Dolayısıyla, çocuklara herhangi bir ücret verilmese dahi onların varlıklı olan ailelerin yanında daha iyi bakılacağı düşünülmektedir358. Haiti, dünyada köleler tarafından kurulan ilk ve tek ülkedir. Buradaki yoksul anne ve babalar çocuklarını daha iyi bir eğitim ve bakım görecekleri bakıcı ailelere vermektedirler. Fakat bazı aileler çocuklara iyi koşullar vermemektedir. Bu çocukların yüzde 75’ini 7-14 yaş grubundaki kız çocukları oluşturmakla birlikte bunlar, bütün hayatlarında yeni ailelerinde birer hizmetçi olarak çalıştırılmakta, diğer çocuklardan farklı görülmekte ve hiç eğitilmemektedir359.
Çocukların zorla ve borç karşılığında çalıştırılması, çocukların çalıştırıldıkları en kötü biçimlerin üçte ikisinden de fazlasını yani 5.7 milyon çocuğu
356 ILO, Eleminating, s. 34. 357
UÇO, Ünite 1, s. 15. 358 UÇO, Ünite 1, s. 16.
359 EVRENSEL, Uygar Dünyanın Modern Köleleri. http://www.evrensel.net/03/01/09/ekonomi.html, (10.06.2009).
86 oluşturmaktadır360. Birçok kız çocuğu da zorla ve borç altında çalıştırılarak mağdur edilmektedir361. Örneğin Pakistan’ da ki tuğla fabrikalarında, yine Pakistan’da borç karşılığında ev hizmetlerinde çocukların çalıştırılması, Nepal’ in batı kesimlerindeki Tharu yerlileri arasında tarımda borç karışığında çalışmaya yönelik olan kamaiya sisteminden etkilenenler bu çalıştırılma biçimlerine örnek olarak verilmektedir. Ayrıca madencilik ve taş ocaklığı sektöründe de borç karşılığında ve zorla çalıştırılma koşullarının ortaya çıktığı da belirtilmektedir362. UÇÖ ’ne göre herkes eşitliğin, güvenliğin ve insana uygun koşulların bulunduğu özgür bir ortamda, zorla çalıştırılma biçimlerinin olmadığı koşullarda bulunmalıdır363.
Hindistan’da da büyük çoğunlukla alt kast sisteminden gelen ya da yerli toplumlardaki çocuklar, borç ödemek amacıyla kölelik koşullarında çalışmaktadır364. Örneğin, Hindistan’da birçok çocuk halı imalathanelerinde çalıştırılmaktadır. Güney Asya Çocuk Köleliği Koalisyonu’na (SACCS) göre bu çocuklar yoğun olarak Uttar Pradesh ve Rajasthan bölgelerinde bulunurken sayıları da yaklaşık 100 bin kadardır. Bu alanda çalıştırılan çocuklar, Hindistan’daki halı sektöründe çalışan işgücünün yüzde 40’ını oluşturmaktadır. SACCS ‘nin raporunda bu oranın Nepal ve Pakistan’da da yaklaşık olarak aynı olduğu belirtilmektedir365.
Amerika Birleşik Devletleri’nde günümüzden 150 yıl önce yani 1850’lerde bir köle almanın bedeli yaklaşık olarak 50 bin dolar iken günümüzde dünyanın birçok yerinde 100 dolara köle çalıştırılmaktadır. Dünya’nın tüm ülkelerinde kölelik resmen yasak olmasına rağmen köle olarak çalışanların sayısı yaklaşık 27 milyondur. Dünya’da kakao tohumu üretiminin yüzde 45’i Fildişi Sahilinde yapılmakta iken, bu
360 Kaushik BASU, Zafiris TZANNATOS, “The Global Child Labor Problem: What Can We Know and What Can We Do?”, The World Bank Economic Review. Vol. 17, No. 2, s. 147.
361 ILO, Actions Against Child Labour IPEC Highlights 2008. International Labour Organization (ILO), Geneva, February 2009 s. 42.
362 ILO, The End, s. 43.
363 TÜRK-ĐŞ, Đnsan Onuruna Yakışır Đş “Decent Work”.
http://www.turkis.org.tr/source.cms.docs/turkis.org.tr.ce/docs/file/insanonurunayakisiris2.pdf, (07.07.2009).
364 ILO, Eleminating, s. 34. 365 MANIER, s. 88.
87 alanda çalışanların yüzde 80’ini de köle olarak çalışanlar oluşturmaktadır. Sonuç olarak dünyadaki kakao üretiminin yüzde 36’sı kölelerce gerçekleştirilmektedir366.
Bu koşullarda milyonlarca çocuk hizmetçilik, fuhuş, tarım ve sanayi sektöründe çalıştırılma gibi işlerde istihdam edilmektedir. Bu anlamda birçok kaçak işçinin, sadece bir iş sahibi olmak amacıyla işi bulan aracıya borçlanması yüzünden 7 gün günde 14 saat zor koşullarda çalıştıkları da belirtilmektedir. Aldıkları maaşlarla da kişiler hem hayatlarını insan gibi yaşayamamakta hem de borçlarını da ödeyememektedir. Birçok kişi Dünyaca ünlü markaların fabrikalarında vaat edilen maaş kazanacaklarını düşündükleri için mesaiye de kalmakta fakat çok düşük ücretler almak durumunda da kalmaktadır. Bu anlamda Pasifik’teki Saipan adasına çalışmak için Asyalı göçmenler gelmekte ve iş bulma bedeli, kira ve gıda masrafları sebebi ile çok yüksek paralar ödemek durumunda kalmaktadır367.