İnfaz Nedenleri ve Yaşları

İİC, Mart 1992’de, ÇHS’ni kabul etmiştir. Ancak İran yetkilileri, bu sözleşmenin imzalanmış olmasına rağmen 18 yaşın altındaki suç işleyenleri İran İslami Ceza Kanunu’na göre infaz edebilmektedir.

Şubat 2013 tarihinde İran’da İslami Ceza Kanunu’nun güncellenmesinden sonra Tazir ⁶²³ ile cezalandırılabilen suç işlemiş 15 ila 18 yaş arasındaki çocukların idam edilmesini muaf tutulması ileri sürülmüştür. Bunun yerine, suçların ciddiyetine bağlı olarak, suçlu çocuklar, değişik sürelerle İslah ve Terbiye merkezlerinde ya da özel saatlerde kendi evlerinde tutuklu bulunur veya çeşitli cezalara tabi tutulmaktalar. ⁶²⁴

Ancak işlenen suç Hudud⁶²⁵ ve Kısâs⁶²⁶ kategorisine girdiğiyse, 18 yaş altı çocuğun infaz suçu yasal olarak meşru sayılır. Hudud ve Kısâs durumlarında 18 yaşın altındaki suçlu çocuk, işlediği suçun ciddiyetini ve haram olduğunu anlamamışsa, İran Ceza Kanunu’nun 91. maddesi suçlu kişiye karşı uygulanmayabilir ve fail verilebilecek cezadan muaf tutulabilir. Dolayısıyla 15-18 yaşları arasında cinayet işleyen çocuklar konusunda, hakim failin suç anında tam zihinsel yetişkinlikte olarak geliştiğinden emin olduğu halde ve suçun kasıtlı olarak iyi düşünülmüş bir şekilde işlendiği takdirde, bazı durumlarda ölüm cezası verebilir.

Ancak 15-18 yaşları arasındaki çocuklar için sosyal cezalar ve eğitim programları doğrultusunda 91. maddenin değiştirilmesi, çocuk idamlarını önlemek için atılan küçük bir adımdır. Başka bir deyişle yeni Ceza Yasası değişiklikleri büyük bir

623 Tazir kategorisine giren suçların listesi İran İslami ceza Kanunu’nun 18 ve 19. maddelerinde yer almaktadır.

624 İran Ceza Kanunu (1991) 2013’te değiştirildi, Madde 89.

625 Kısâs ilkesi temelde bir şahsın işlediği suça eşdeğer bir şekilde cezalandırılması esasına dayanır. Yani bir kişi bir başkasının gözünü çıkardıysa gözü çıkartılır, dişini kırdıysa dişi çıkartılır, kolunu kopardı ise kolu kopartılır, öldüren öldürülür.

626 Miktarı İslamiyet’te kesin olarak bildirilmiş olan cezadır. Allah’ın koyduğu ölçüler, çizdiği sınırlar, emir ve yasakları ifade eder.

gelişme olarak görülmemelidir. Bu kanun derin bir analiz ve inceleme gerektirir. Ayrıca açıklanması gereken başka bir nokta, yeni yasadaki çocukların dört ayrı grup altında sınıflandırılmasıdır. Böylece her bir vaka, aşağıdaki farklı kurallara tabidir:

1. Dokuz yaşın altındaki çocuklar

2. 9-12 yaşlar arasındaki çocuklar

3. 12-15 yaşlar arasındaki çocuklar

4. 15-18 yaşlar arasındaki çocuklar⁶²⁷

Unutmayalım ki İran’da yetişkinler ve çocukların idam nedenleri Şeriat kanununa tabidir. İslam kanununa göre Kısâs, Hudud ve Tazir kapsamına giren suçlar, suçluların idamına neden olabilir. Dolayısıyla yukarıdaki sınıflandırılma, her bir vakanın, Hudud, Kısaas ve Tazir kapsamlarında incelendiğinde ve hem suçluların kız ya da erkek ve özellikle Müslüman oldukları dikkatte alındığında, aşağıdaki sekiz farklı durum tahmin edilebilir:

-9 yaş altı bir çocuk, Tazir ile ilşkili bir suç işlemiştir: Bu gibi durumlarda cezai sorumluluk ve yasayla öngörülen düzeltme ve güvenlik önlemleri yoktur. İran İslami Ceza Kanunu bu konuda sessiz kalsa da başka herhangi bir sonuç mantıksız görünüyor.

Bu açıdan, kız ve erkek arasında fark yoktur.

- 9 yaş altı bir çocuk Hudud ve Kısâs ile ilgili bir suç işlemiştir: Bu gibi durumlarda çocuğun cinsiyeti önemlidir. Çocuğun, 87. maddeye göre, olgunluk çağına gelmediği varsayılırsa ve çocuk tanımına dâhil olması dikkate alınırsa, ıslah sözü ile ebeveynlerine teslim edilir ve küçük ıslahi davranışlara ve güvenlik önlemlerine tabi

627 Bu durum bir tarafın gayri Müslüm olduğunda, değişebilir. Örneğin İran İslam Ceza Kanunu 234 ve 236. maddelerine göre, erkeler arası eşcinsellik suçlarında bir tarafın gayri Müslüm olması, 18 yaş Altı olduğuna rağmen, sadece gayri Müslüm tarafın idamına neden olabilir.

tutulur. Ayrıca sosyal hizmet uzmanı ya da psikolog tarafından ziyaret edilmesi istenilirken belirli kişileri ya da yerleri ziyaret etmesinin yasaklaması öngörülebilir.

Çocuğun 8 yıl ve 9 aydan küçük bir kız olduğunda, aynı muameleye tabi tutulur.

Bununla birlikte, cismi olarak olgunluğa erişmiş ancak henuz 9 yaşın altında olan bir kız çocuğu (örneğin, 8 yıl+10 ay hayatından geçmesi halde) Hudud ve Kısâs suçları işlemiş olmuşsa cezaya tabi olabilir.

- 9 ila12 yaş arası bir çocuk, Tazir ile ilgili bir suç işlemiştir: Mahkeme, bu çocuğu, ıslah sözü ile ebeveynlerine teslim edebilir, çocuğu bir sosyal hizmet uzmanına ya da psikologa gönderme gibi küçük ıslah ve güvenlik önlemlerine veya çocuğu belirli kişileri ve yerleri ziyaret etmelerini yasaklayabilir. Bu suç kategorisi için, kızlar ve erkekler arasında fark bulunmamaktadır.

- 9 ila12 yaş arası bir çocuk Hudud ve Kısâs ile ilgili bir suç işlemiştir: Bu gibi durumlarda yine çocuğun cinsiyeti büyük farklılıklar göstermektedir. Çocuğun bir erkek olması halinde, 87. maddeye göre olgunluğa erişmediği için küçük ceza ve güvenlik tedbirlerine tabi tutulur. Bununla birlikte, çocuk eğer bir kızsa, bu yaş aralığındaki kızların olgunluk çağına girdiğini göz önüne alırsak, Hudud ve Kısâs cezalarına tabi tutulabilir.

- 12 ila15 yaş arası bir çocuk Tazir ile ilgili bir suç işlemiştir: Bu durumda tazir suçlarından dolayı mahkeme kararları 9 ila 12 yaşlarındaki çocuklara benzemektedir.

Ancak ağır taziri suçlarda, mahkeme çocuğu üç aydan bir yıla kadar bir ıslah ve terbiye merkezinde tutmak üzere cezalandırabilir. Bu suç kategorisi için, kızlar ve erkekler arasında hiçbir fark yoktur.

- 12 ila 15 yaşları arasında bir çocuk Hudud ve Kısâs ile ilgili bir suç işlemiştir:

Yukarıda belirtildiği gibi, Hudud ve Kısâs cezaları söz konusu olduğunda, sadece cinsiyet ve olgunluk yaşı dikkate alınmaktadır. Böylece, çocuk, olgunluğa erişmeyen

(14 yıl 7 ay) bir erkek olursa, ıslah ve terbiye merkezinde bir yıla kadar tutulmaya mahkûm edilebilir. Bununla birlikte, erkek çocuğun olgunluk çağına (örneğin 14 yaş ve 9 aylık) ulaşmış birisi olması veya çocuğun bu yaş aralığında (örneğin 13 yaşında) bir kız olması varsayılırsa, aşağıda daha ayrıntılı olarak açıklanan Hudud ve Kısâs cezalarına tabi tutulabilir.

- 15 ila 18 yaşları arasındaki çocuklar Tazir suçlarını işlemiştir:Bu tür durumlarda, suçun önemine bağlı olarak hükümler değişebilir. Ancak ağır taziri suçlarda verilebilecek ceza, çocuğun bir ıslah ve terbiye merkezinde azami beş yıl tutulmasıdır. Küçük taziri suçlar için verilebilecek ceza, bir ıslah ve terbiye merkezine gönderilmesi ve kamu hizmeti (2 yılı aşmama şartıyla) yapması ve mali cezalar söyleneblir. Bu bakımdan, kız ve erkek çocukları arasında bir fark gözükmemektedir.

- 15 ila 18 yaşları arası bir çocuk, Hudud ve Kısâs ile ilgili bir suç işlemiştir:

İran İslami Ceza Kanunu’nun 90. maddesini ve diğer maddelerini göz önüne alırsak, böyle davalarda, Hudud ve Kısâs cezalarının verilebileceğinden hiç şüphemiz yoktur.

Başka bir deyişle, 15-18 yaşları arasındaki bir çocuk, ister erkek isterse kız olsun olgunluk çağına gelmiş ve cezai sorumluluk taşımaktadır. Dolayısıyla, bir çocuk Hudud ve Kısâs’tan dolayı cezalandırılabilen suçları işlemek durumunda bu tür cezalara mahkûm edilebilir. Yukarıda bahsedildiği gibi, Hudud ve Kısâs konularında, kurallar İslam Şeriatı’nın olgunluk yaşına dayanmaktadır. Dolayısıyla, bir erkek çocuğu - 15 Kameri yılı (14 yıl ve 7 ay) yaşına eriştikten sonra ve bir kız - 9 Kameri ylı (8 yıl 9 ay) yaşına eriştikten sonra, Hudud ve Kısâs’tan dolayı cezalandırılabilen suç işlemiş olursa ıslah ve güvenlik tedbirlerine mahkum edilemez, bunun yerine Hudud ve Kısâs kurallarına tabi olacaktır ve yetişkin olarak muamele görecektir.⁶²⁸

628 Joheri, Mehdi, Sefidi, Sepide, Dehagn, Seid, Erkekler ve Kızlar Arasında Eşit Cezai Yaşı ( غولب نس یواست ک

رسپ و رتخد نایم یرفی ), Sosyal Bilimler Dergisi, S.11., Tahran, Kış, 2017, s.19-29.

3.6. 18 Yaşın Altındaki Suçlu Çocukların Özel Mahkemesi

Ceza Yargılama Yönetmenliğine göre, 18 yaş altı suçlu çocuklara ilişkin, kanun koyucu çok sayıda özel düzenleme sağlamıştır. Bu kanunlar doğrultusunda, ceza mahkemesi, çocuğu yasal olgunluğa sahip olmadığını kabul etmiştir. Kanun uyarınca, 18 yaşın altındaki çocuklar ergenlik altı çocuklar (Tefl) ve 15- 18 yaş arası çocuklar (Nocevan) olarak sınıflandırılmış ve bu çocukların olası suçlarını Etfal ve Nocevanan Mahkemesi’nde incelemeye almıştır.

Ayrıca, yargılama sırasında, sanığın yaşının 18 yılı geçmesi durumunda, davanın Etfal ve Nocevanan Mahkemesi’nde devam edeceği öngörülmektedir. Ancak davalının yaşı, duruşma başlamadan önce 18 yılı geçerse, suçlu bir yetişkin olarak ceza mahkemesinde yargılanacaktır. Eğer ergenlik altı çocuklar (Tefl) ve 15- 18 yaş arası çocuklar (Nocevan) işledikleri suçlardan dolayı ceza ya da devrim mahkemelerine gönderme durumları olursa, bu mahkemelerin özel Etfal ve Nocevanan Mahkemesi’nde yargılanacaklar. Ceza Yargılama Yönetmenliğine göre ergenlik altı çocuklar ve 15- 18 yaş arası suçlu çocuklar için bu özellikler de öngörülmüştür:

- Suçlu çocuklar için, özel uzaman polisler birimi oluşturulmuştur.

- Yargıçların isabetli kararları için her suçlu bir çocuk için özel kişilik dosyaları hazırlanmaktadır. Bu dosyalar çocukların aile durumunu, geçmişini, ruh halini ve önemli başka özelliklerini göstermektedir.

- Tüm mahkeme sürecinde suçlu çocuklar için bir danışman ve bir avukatın varlığı kabul edilmiştir.

- Yargıçlar bir kereye mahsus, ıslah ve terbiye merkezindeki suçlu çocukların davranışını dikkate alarak ceza sürecini azaltabilir ya da çocuğu özel koşullar ile birlikte ailesine teslim edebilir.

İran İslami Ceza Hukuku’na göre, daha çok Kısas ile ilgili verilen infaz hükümleri maktul ailesinin affından dolayı durdurulabilir. Cinayet olaylarında, suçlu kişi, mağdurun ailesinden af dileyebilir. Diğer durumlarda fail, İran’ın Af Komisyonu"na başvurarak, cezaların azaltılması için farkındalık uyandırma talebinde bulunabilir. Çocuk yaşta işlenen suçlular için de bu kural geçerlidir. Ayrıca bazı cinayet davalarında affedilme olasılığını en üst düzeye çıkarmak ve bir anlaşmaya varma şansını artırmak amcaıyla, hükm edilen cezanın uygulanması, beş yıl ertelenebilir.

UAÖ, İran’da 2015 yılında yürütülen davaların hemen hemen hepsi ile ilgili

"bağımsızlıktan ve tarafsızlıktan tamamen yoksundur" cümlesini ifade etmiştir. Bu örgüt "İran’daki davaların derinden kusurlu olduğunu, tutukluların genellikle avukata erişimi reddedildiğini ve yetersiz usullerin bulunduğunu" söylemiştir. ⁶²⁹

İl ya da ilçelerde verilen idam hükümleri yargıtay’a gönderilir. Burada idam cezası onaylanıp veya reddedilebilir. Yargıtay Ancak usulsüzlük tespit ederse davayı tekrar yargılama için bir alt mahkemeye gönderebilir. Dolayısıyla suçlunun mağdur ailesi tarafından afedilmesi ya da yargıtayın usulsüzük tespiti, davayı düşürebilir.

Davalıların itirazda bulunma sayısı konusunda herhangi bir sınır yoktur, ancak suçluluk tespit edilirse mahkeme cezayı onaylayacaktırve uygulamaya gönderecktir.