1.2 BİRLEŞİK DEVLETLER FEDERAL MAHKEME SİSTEMİ
1.3.2 Federal Mahkemelerin Yapısı Hata! Yer işareti tanımlanmamış
1.3.2.2 İkinci Derece Mahkemeleri (Appellate Courts)
Birleşik Devletlerde toplam 13 adet bölge temyiz mahkemesi bulunmaktadır. Bu mahkemeler ülke geneline yayılmış ve çeşitli yerlerde konuşlu bulunan 12 mahkemeden meydana gelmektedir. 13. mahkeme ise Federal Bölge merkezi olan
başkent Washington’da faaliyet göstermektedir52. Federal coğrafi bölge için
kurulmuş bulunan Federal Bölge Temyiz Mahkemesi tüm ülke çapında patent hukuku gibi özellik arz eden davaları karara bağlamaktadır. Federal Bölge Mahkemesinde hakkında hüküm kurulan kişilerin temyiz müracaatları kendi coğrafik bölgelerinin temyiz mahkemesinde temyiz incelemesine tabi tutulmaktadır. Bölge Mahkemeleri tarafından nihai karara bağlanan her dava dosyası temyiz edilebilmektedir. Temyiz Mahkemeleri üç hâkimden oluşan mahkemelerdir. Bu mahkemeler davanın delillerini gözden geçirmemekte, yalnızca usuli inceleme
52
Bölge temyiz mahkemeleri ve yargı yetkisi dâhilinde bulunan eyaletler şu şekildedir:
Birinci bölge federal temyiz mahkemesi;(BOSTON) Maine, Massachusetts, New Hampshire, Rhode Island ve Puerto Rico,
İkinci bölge federal temyiz mahkemesi; (NEW YORK) Connecticut, New York, Vermont,
Üçüncü bölge federal temyiz mahkemesi;(PHILADELPHIA) Delaware, New Jersey, Pennsylvania, Virgin Islands,
Dördüncü bölge federal temyiz mahkemesi;(RICHMOND) Maryland, North Carolina, South Carolina, Virginia, West Virginia,
Beşinci bölge federal temyiz mahkemesi;(NEW ORLEANS) Louisiana, Mississippi, Texas, Altıncı bölge federal temyiz mahkemesi;(CINCINNATI) Kentucky, Michigan, Ohio, Tennessee, Yedinci bölge federal temyiz mahkemesi;(CHICAGO) Illinois, Indiana, Wisconsin,
Sekizinci bölge federal temyiz mahkemesi; (ST. LOUIS) Arkansas, Iowa, Minnesota, Missouri, Nebraska, North Dakota, South Dakota,
Dokuzuncu bölge federal temyiz mahkemesi;(SAN FRANCISCO) Alaska, Arizona, California, Hawaii, Idaho, Montana, Nevada, Oregon, Washington, Guam, Northern Marianas,
Onuncu bölge federal temyiz mahkemesi;(DENVER) Colorado, Kansas, New Mexico, Oklahoma, Utah, Wyoming,
Onbirinci bölge federal temyiz mahkemesi;(ATLANTA) Alabama, Florida, Georgia, On ikinci bölge federal temyiz mahkemesi: (WASHİNGTON DC.) District Of Columbia, On üçüncü bölge federal temyiz mahkemesi: (FEDERAL CİRCUİT); Washington.
yapmaktadırlar. Temyiz başvurusu yapıldığında temyiz mahkemesi, alt derece mahkemesi tarafından verilen kararı ve izlenen usul prosedürünü gözden geçirmektedir. Temyiz mahkemesinde yeni delil ileri sürme imkânı bulunmamaktadır ve alt derece mahkemesi tarafından kabul edilen deliller çerçevesinde inceleme
yapılarak temyiz başvurusu karara bağlanmaktadır53. Eğer temyiz incelemesinde yeni
delil elde edilmesi gerekli görülürse bu takdirde dosya alt derece mahkemesine gönderilmekte ve delilin alt derece mahkemesi tarafından elde edilmesi sağlanmaktadır. Ancak çoğu durumda yeni delil elde edilmesi gerekliliği bulunmamakta ve temyiz incelemesi yapılarak hükmün onanmasına ya da bozulmasına yönelik bir karara varılmaktadır. Bazı zamanlarda temyiz mahkemesine yapılan müracaat nadiren rastlanacak önemli bir davaya ilişkin olabilmektedir. Bu durumda Temyiz Mahkemesinde görevli tüm hâkimlerin hazır bulunduğu bir oturumda temyiz incelemesi yapılmakta ancak temyize ilişkin kararı yine görevli
olan üç hâkimden oluşan kurul vermektedir54.
1.3.2.3 Birleşik Devletler Anayasa Mahkemesi (The US Supreme Court)
Birleşik Devletler Anayasa Mahkemesi federal yargı sisteminin en üst basamağında yer almaktadır. Birleşik Devletler Anayasa Mahkemesi, diğer ülkelerin anayasa mahkemelerinin yaptığı gibi kanunların anayasaya uygunluğunu denetlemektedir. Bununla birlikte Amerika Birleşik Devletlerine özgü olarak iki ayrı
önemli görevi daha yerine getirmektedir. Bunlar55;
1. Eyaletler ile federal devlet arasındaki eşgüdümü sağlamak,
2. Kişi hak ve özgürlüklerinin garantörlüğünü üstlenmek.
Anayasa Mahkemesi, Birleşik Devletlerin Kıdemli Hâkimi (The Chief Justice of the Unied States) ile ona eşlik eden 8 hâkimden oluşmaktadır. Anayasa Mahkemesi sürekli olarak tüm hâkimlerinin katılımı ile “en banc” olarak
53
Duff, sf:13.
54
Bu tür incelemelerin yapıldığı oturum “En Banc” olarak isimlendirilmektedir.
55
toplanmakta ve karar almaktadır. Karara tüm hâkimler katılmaktadırlar56. Mahkeme kararlarını kapalı görüşme sonrasında vermektedir. Görüşmeler kayıt altına alınmamaktadır. Kararlar oy çokluğu ile alınmaktadır. Çoğunluk oyuna katılmayan
üyeler muhalefet şerhi yazmak zorundadırlar57.
Birleşik Devletler Anayasa Mahkemesi federal devletin başkenti olan Washington’da bulunmaktadır. Federal Bölge Temyiz Mahkemesinden ya da Eyalet Yüksek Mahkemelerinden verilen kararlara karşı Birleşik Devletler Anayasa Mahkemesine müracaat edilebilmektedir. Anayasa Mahkemesi öncelikle yapılan başvuruları kabul edip etmeyeceğine ilişkin karar vermektedir. Anayasa Mahkemesi her yıl ortalama olarak yapılan 8000 başvurulardan 100-150 tanesini kabul ederek
görüşmektedir58. Mahkemenin yapılan başvurunun kabul edilip edilmeyeceği
hakkında karara varabilmesi için en az 6 üyenin görüşmede oy kullanması ve bunun
da salt çoğunluğunun olumlu görüş bildirmesi gerekmektedir59. Eyaletler arasındaki
sınır ihtilafları gibi az sayıdaki dava bakımından Anayasa Mahkemesi ilk derece mahkemesi ya da zorunlu temyiz mahkemesi olarak görev yapmaktadır.
Genel kural olarak Anayasa Mahkemesi, temyiz mahkemeleri arasında ciddi görüş ayrılıklarının bulunması ya da federal bir kanunun yorumlanması veya uygulanmasına ilişkin bir açıklamanın, düzenlemenin yapılması zorunluluğunun
bulunduğu durumlara ilişkin davaları karara bağlamaktadır60.
1.3.2.4 Özel Üçüncü Madde Mahkemeleri
Birleşik Devletlerde federal yargı sisteminde yer alan iki özel tip mahkeme ülke genelinde belirli davalara bakmaktadır.
Bunlardan birincisi Federal Devlet aleyhine açılan tazminat davalarını karara bağlayan mahkemedir (The US Federal Court of Claims). Federal devlet tarafından
56
Duff, sf:13.
57
T., O’Connor; http://www1.apsu.edu/oconnort/3020/3020lect01a.htm (erişim tarihi: 16.08.2010).
58
http://law.jrank.org/pages/12041/Criminal-Courts-Structure-Federal-Courts.html#ixzz0nMQiNfbY; (erişim tarihi: 07.10.2010).
59
http://people.howstuffworks.com/judicial-system2.htm; (erişim tarihi, 14.08.2010).
60
kamulaştırılan özel mülkiyete, federal devletin taraf olarak yer aldığı sözleşmelerden doğan anlaşmazlıklara ve federal devlet aleyhine ileri sürülen parasal konulara ilişkin davalara bu mahkeme tarafından bakılmaktadır. Federal Devlet aleyhine açılan tazminat davalarını karara bağlayan mahkeme federal başkent olan Washington’da faaliyet göstermektedir.
Özel tip mahkemelerin ikincisi Birleşik Devletler Uluslararası Ticaret Mahkemesidir (The US Court of International Trade). Bu mahkeme uluslararası ticaret ve gümrük sorunlarına ilişkin davalara bakmaktadır. Birleşik Devletler Uluslararası Ticaret Mahkemesi New York şehrinde faaliyet göstermektedir.
1.3.2.5 Kongre Tarafından Kurulan Mahkemeler
Kongre tarafından kurulan mahkemelerin görev alanlarına yönelik olarak şu hususlar belirtilebilir:
Sulh Mahkemeleri; tarafların da onayı ile belirli bazı hukuk ve ceza davalarını karara bağlamaktadırlar.
İflas Mahkemeleri; iflas kanununa ilişkin sorunlara ait davaları karara bağlamaktadır.
Askeri Temyiz Mahkemesi; askeri mahkemelerden verilen kararların temyiz merci olarak görev yapmaktadır.
Vergi Mahkemesi; vergi uyuşmazlıklarına ait davaları karara bağlamaktadır.
Savaş Gazileri Temyiz Mahkemesi; savaş gazilerinin haklarına ilişkin uyuşmazlıklara ait davaları karara bağlamaktadır.
1.3.3 Eyalet Mahkemeleri
Eyaletlerin mahkeme sistemi farklılık göstermektedir. Bununla birlikte tipik bir eyalet mahkeme sistemini ortaya koyabilmeye yetecek sayıda birbirleri ile benzerlik gösteren mahkeme sistemi bulunmaktadır. Eyalet mahkemelerinin çoğunda;
1. İki aşamalı mahkeme sistemi bulunmaktadır:
a. Bunlardan birincisi aile, trafik, veraset gibi belirli konularla sınırlı yetki ile yargılama yapan asliye mahkemeleridir.
b. İkincisi ise genel yargılama yetkisini haiz asliye mahkemeleridir.
2. Her eyalette olmasa da bazı eyaletlerde orta derecedeki temyiz mercileri yer almaktadır.
3. Eyaletin en üst yargı mercii bulunmaktadır. Bu mahkemelere verilen isimler her eyalette farklılıklar göstermektedir. Eyalet mahkemesi hâkimlerinin görev süresi, federal hâkimler gibi ömür boyunca devam etmemektedir. Eyalet hâkimleri
atama ya da seçilme suretiyle belirli bir süre için göreve getirilmektedir61.
1.3.3.1 Sınırlı Yetkili Asliye Mahkemeleri
Sınırlı Yetkili Asliye Mahkemeleri, Birleşik Devletlerdeki yargılama yükünün büyük bölümünü taşıyan mahkemelerdir. Yıllık toplam dava sayısının yaklaşık
%90’ı bu mahkemeler tarafından karara bağlanmaktadır62. Sınırlı yetkili asliye
mahkemeleri her eyalette farklı isimlerle anılmaktadır63.
Ceza yargılaması anlamında eyalet mahkemeleri 3 ayrı suç tipine ait davaya bakmaktadır. Bunlar “petty offences” denilen önemsiz suçlar, “misdemeanor” denilen orta derece ağırlıktaki suçlar ve “felony” tarzı ciddi suçlardır. Sınırlı yetkili asliye mahkemeleri bu üç çeşit davadan “petty offences” ve “misdemeanor” tarzı suçlarla ilgili davalara bakıp karar vermek görev ve yetkisine haizdirler. Bu mahkemeler genel olarak 1000 Amerikan dolarından fazla para cezası gerektirmeyen
61
Eyalet mahkemesi hâkimlerinin görev süresi genellikle 15 yıl olarak belirlenmiştir.
62
Outline of the US Legal System; Bureau of International Information Programs, United States Department of State, 2004, sf: 49.
63
Justice Of The Peace Courts, Magistrate Courts, Municipal Courts, City Courts, County Courts, Juvenile Courts, Domestic Relations Courts, Metropolitan Courts gibi.
suçlara ilişkin davalar ile 1 yıldan fazla hapis cezası gerektirmeyen suçlara ilişkin
davalara bakıp karar vermektedirler64.
Bu mahkemelerde görülen davalarda yargılama süreci kayıt altına alınmamakta, duruşma tutanağı tanzim edilmemekte ve davanın kısa sürede pratik biçimde sonuçlandırılması hedeflenmektedir. Bu mahkemeler tarafından verilen kararlara karşı temyiz yoluna müracaat edilmesi bir nevi yeniden yargılama
yapılması sonucunu doğurmaktadır65.
Sınırlı yetkili asliye mahkemelerinin bir başka önemli ayırt edici özelliği de bu mahkemelerde görev yapan hâkimlerin hukuk eğitimi almış kişiler olmalarının gerekmemesidir.
Sınırlı yetkili asliye mahkemeleri yalnızca belirli bazı davalar ile ilgili yargılama yetkisini kullanmaktadırlar. Bu mahkemeler genellikle yerleşim yerlerinde bulunan mahkeme binalarında ya da buralara yakın yerlerde teşkilatlandırılmışlardır. Sınırlı yetkili asliye mahkemeleri tek hâkimli mahkemelerdir. Sınırlı yetkili asliye
mahkemelerinin baktığı davalar şunlardır66:
Veraset Mahkemesi; terekenin ölen kişinin vasiyeti ya da eyalet kanunları uyarınca mirasçılar arasında taksim edilmesini sağlayan mahkemelerdir.
Aile Mahkemeleri; boşanma, evliliğin feshi, evlat edinme, nafaka gibi konularda yargılama yapıp hüküm veren mahkemelerdir.
Trafik Mahkemeleri; önemli sayılmayan trafik ihlallerine ilişkin davalara bakan mahkemelerdir.
Çocuk Mahkemeleri; belirli yaşların altındaki suçlu çocuklar ile ilgili davaları karara bağlayan mahkemelerdir.
64
Outline of the US Legal System, sf: 49.
65
Outline of the US Legal System, sf: 49.
66
Düşük Miktarlı İddialar Mahkemesi; genellikle kişiler arasındaki 5000 Amerikan dolarının altındaki rakamlara ilişkin uyuşmazlıkların çözüme bağlandığı mahkemelerdir.
Belediye Mahkemesi; şehir yönetimine karşı işlenen suçlarla ilgili davaları karara bağlayan mahkemelerdir.
1.3.3.2 Genel Yetkili Asliye Mahkemeleri
Eyalet mahkeme sisteminin asıl yargılama organı genel yetkili asliye mahkemeleridir. Sınırlı yetkili mahkemelerin baktığı davaların haricinde kalan davalara genel yetkili asliye mahkemeleri bakmaktadır.
Genel yetkili asliye mahkemeleri hem hukuk hem de ceza davalarına bakmaktadırlar. Bu davalar tek hâkimli olarak görülmekte ve genellikle bir jüri heyeti de yargılamada görev yapmaktadır. Bu davalarda hâkim kanuni gereklerin yerine getirilmesini gözetip bu yöndeki gerekli kararları, mahkeme bünyesinde görev yapan jüri heyeti ise suçun unsurlarının oluşup oluşmadığına dair kararı vermektedirler. Yargılama süreci kayıt altına alınmakta ve gerektiğinde temyiz aşamasında bu kayıtlardan yararlanılmaktadır. Bazı durumlarda genel yetkili asliye mahkemeleri sınırlı yetkili asliye mahkemelerinin temyiz mahkemesi olarak da görev
yapabilmektedirler67.
Genel yetkili asliye mahkemelerinde görev yapan hâkimlerin hukuk eğitimi almış olmaları gerekmektedir.
1.3.3.3 Orta Dereceli Temyiz Mahkemeleri
Tüm eyaletlerde olmasa da eyaletlerin birçoğunda alt dereceli yargılama mahkemeleri ile en üst dereceli mahkemeler arasında orta dereceli temyiz mahkemeleri bulunmaktadır. Davanın tarafları orta dereceli temyiz mahkemesine temyiz müracaatında bulunabilmektedirler. Orta dereceli temyiz mahkemeleri yargılamayı yapan ilk derece mahkemelerinin yaptığı yargılama sonucunda verdiği
67
kararlarda hukuksal hata mevcut ise bunu tespit etmekle görevlidirler. Bu tespiti yaparken davanın olgusal temellerini incelemek durumunda değildirler. Ayrıca yeni delil araştırmasına da girmemektedirler. Orta dereceli temyiz mahkemelerinin temel
görevi üst derece temyiz mahkemelerinin iş yükünü azaltmaktır68.
Bu mahkemeler genellikle iki ya da üç hâkimden oluşan heyetler halinde görev yapmakta iseler de mahkemede görev yapan hâkimlerin sayıları eyaletten eyalete farklılık göstermektedir. Örneğin orta dereceli temyiz mahkemesinde görev yapan
hâkim sayısı Alaska’da 3 iken, Teksas eyaletinde bu sayı 80’dir69.
68
T., O’Connor; http://www1.apsu.edu/oconnort/3020/3020lect01a.htm (erişim tarihi: 16.08.2010).
69
1.3.3.4 Eyalet Üst Derece Mahkemeleri
Federal Anayasa Mahkemesinin eyaletlerdeki karşılığı Eyalet Anayasa
Mahkemeleridir. Her eyalette bir Eyalet Anayasa Mahkemesi bulunmaktadır70.
Bu mahkemeler çoğu eyalette, eyalet anayasa mahkemesi olarak adlandırılmakta ise de diğer bazı eyaletlerde yüksek temyiz mahkemesi olarak isimlendirilmektedirler. Bünyesinde orta dereceli temyiz mahkemesi barındıran eyaletlerde, eyalet üst derece mahkemeleri kendilerine yapılan temyiz müracaatlarını öncelikle kabuledilebilirlik incelemesine tabi tutmaktadır. Bünyesinde orta dereceli temyiz mahkemesi barındırmayan eyaletlerde ise üst derece mahkemeleri kendilerine yapılan temyiz müracaatlarını kabul etmekle yükümlüdürler. Tıpkı orta dereceli temyiz mahkemelerinde olduğu gibi bu mahkemeler de temyiz incelemesinde hukuka aykırılık olup olmadığının tespiti bakımından usuli inceleme yapmakta, davanın olgusal temellerinin incelemesine girişmemektedir. Ayrıca birçok eyalet üst derece mahkemesi kendi yargı çevresine ilişkin belirli davaları ilk derece mahkemesi olarak incelemektedir. Örneğin bazı eyaletlerdeki üst derece mahkemeleri seçim uyuşmazlıklarına ilişkin davaları karara bağlamakla görevlidir. Bu mahkemeler 3, 5,
7 ya da 9 hâkimden oluşan kurullar halinde görev yapmaktadır71.
Eyalet mahkeme sistemi federal mahkeme sisteminden tamamen bağımsız olarak işlemekte fakat yapı ve teşkilat itibariyle, temyiz sistemi ile federal yargılama sistemine çok benzemektedir. Eyaletler kendi ihtiyaçları doğrultusunda, federal
yapıda olmayan uzmanlık mahkemelerine de sahip olabilmektedirler72.
Birleşik Devletlerdeki ceza davaları da dâhil olmak üzere birçok dava eyalet mahkemelerinde görülmektedir. Eyalet mahkemeleri yıllık ortalama bir milyon adet
70
Oklahoma ve Teksas eyaletlerinde iki adet yüksek mahkeme bulunduğu ifade edilmektedir. Bkz.: T., O’Connor; http://www1.apsu.edu/oconnort/3020/3020lect01a.htm (erişim tarihi: 16.08.2010); Outline of the US Legal System, sf: 51; Belirtilen iki eyaletteki Eyalet Yüksek Mahkemelerinden birisi hukuk davaları, diğeri ise ceza davaları bakımından Yüksek Mahkeme görevlerini yerine getirmektedir. Bkz.: American Bar Association; Law and the Courts (Chicago: American Bar Association, 1974), sf: 20.
71
Outline of the US Legal System, sf: 51.
72
davaya bakmaktadırlar. Eyalet mahkemeleri kişiler arasındaki uyuşmazlıklara, kişiler ile eyalet yönetimi ya da yerel yönetimler arasındaki uyuşmazlıklara ve eyaletteki farklı kurumlar arasındaki uyuşmazlıklara bakmakla görevlidir. Eyalet mahkemesi tarafından verilen kararlar, federal yargı ya da anayasa yargısı ile ilgili bir sorun olmadıkça federal mahkemede temyize konu edilememektedir.
Her bir eyaletin mahkeme sistemi diğerinden farklı, kendine özgü ve tarihsel yapıya göre şekillenmiş bir işleyiş içerisindedir. Birleşik Devletler anayasasına ve federal kanunlara aykırılık taşımamak koşuluyla her bir eyalet anayasası ve kanunları o eyalette yer alan mahkemelerin yapısını ve işleyişini belirlemektedir. Lousiana
eyaleti hariç olmak üzere 49 eyaletin mahkeme sistemi İngiliz hukuk sistemi73 ile
benzerlikler göstermektedir. Lousiana eyaleti Fransız etkisi ile gelişen tarihine paralel olarak hukuk sisteminde hâkimlerin daha aktif bir rol oynadığı Kıta Avrupası
hukuk sistemi ile benzerlikler göstermektedir74.
1.3.4 Federal Mahkemelerin Yargı Yetkisi
1.3.4.1 Eyalet Mahkemeleri ve Federal Mahkemeler Arasındaki Bağlantı
Federal mahkemeler her eyalette teşkilatlandırılmış iseler de bu mahkemeler müracaat edilebilecek tek merci konumunda değildirler. Aslında Birleşik Devletlerde hukuki uyuşmazlıkların büyük çoğunluğu 50 eyalette yer alan eyalet mahkemeleri tarafından çözüme kavuşturulmaktadır. Eyalet mahkeme sistemlerinin çoğu federal mahkeme sisteminde olduğu gibi, genel yetkili ilk derece mahkemeleri (trial courts of general jurisdiction), temyiz incelemesinin yapıldığı orta derecedeki mahkemeler (ıntermediate appellate courts) ve eyalet yüksek mahkemesinden (state supreme court) oluşmaktadır.
Eyalet mahkemeleri federal mahkemelere nazaran daha geniş görev alanı içerisinde davalara bakmaktadırlar. Eyalet mahkemeleri boşanma, aile hukuku, miras hukuku, emlak hukuku, ceza hukuku, sözleşmeler hukukundan kaynaklanan
73
Common law sistemi.
74
http://law.jrank.org/pages/12042/Criminal-Courts-State-courts.html#ixzz0nMQq9m9b;(erişim tarihi: 07.10.2010).
uyuşmazlıklar, trafik suçları, kişisel yaralanma davaları gibi oldukça geniş bir görev
alanına sahiptirler75.
Genel olarak federal mahkemeler federal hükümetin ya da bu hükümetin görevlilerinin yer aldığı davalara, Birleşik Devletler Anayasası ya da federal kanunlarla ilgili uyuşmazlıklara, eyaletler arasındaki ya da Birleşik Devletler ile diğer yabancı ülkeler arasındaki uyuşmazlıklara ilişkin davaları karara bağlamaktadır. Ayrıca federal bir kanun ile bağlantılı olmasa dahi, eğer davanın tarafları farklı eyaletlere ait vatandaşlar ise ya da taraflardan birisi yabancı bir
ülkenin vatandaşı ise bu takdirde de dava federal mahkemelerde görülmektedir76.
Davanın başlangıcında mahkeme görev konusunu ele alarak incelemekte ve davayı görme görev ve yetkisine haiz olup olmadığı konusunda bir karar vermektedir. Şayet bir dava doğrudan federal mahkemede açılmış ise ve federal mahkeme kendisini bu davada görevli bulmuyorsa davanın reddine karar vermek
zorundadır77.
Davanın yanlış olarak federal mahkemede açılmış olması halinde federal mahkeme dosyayı görevli olan eyalet mahkemesine gönderebilmektedir. Bunun gibi davanın yanlışlıkla eyalet mahkemesinde açılmış olması halinde eyalet mahkemesi
dava dosyasını görevli olan federal mahkemeye gönderebilmektedir78.
1.3.4.2 Federal Mahkemelerin Baktığı Davalar
Federal mahkemelerin yargılamakla yükümlü oldukları davalar Birleşik Devletler Anayasasında belirtilmiş bulunmaktadır. Federal mahkemeler temel olarak
2 çeşit davaya bakmakla görevli olduklarından sınırlı yetkili mahkemelerdir79.
1. Birden çok eyalet vatandaşını ilgilendiren davalar: Federal mahkemeler hukuk davası temelli olan ve farklı eyaletlerin vatandaşları durumunda olan kişiler
75
Duff, sf:16.
76
Birleşik Devletler Anayasası, madde: 3.2.
77 Duff, sf:16. 78 Duff, sf:16. 79 Mecham, sf: 17.
arasındaki 75.000 Amerikan dolarından daha fazla parasal tutardaki uyuşmazlıkların konu olduğu davalara bakmakla görevlidirler.
2. Federal soruşturma: Federal mahkemeler Birleşik Devletler anayasasından, Birleşik Devletler kanunlarından ve Birleşik Devletler otoritesi altında yapılan anlaşmalardan kaynaklanan uyuşmazlıkları yargılamakla yetkili ve görevli mahkemelerdir. Bu tür davalara yalnızca federal mahkemeler tarafından bakılabilmektedir.
Bu tür davalar şunlardır80:
a. Eyaletler arasındaki davalar: Bunlar iki ya da daha fazla eyaletin taraf olduğu davalardır.
b. Elçilerin ve diğer yüksek bürokratların dâhil olduğu davalar: Bu tür davalar yabancı ülkelerin büyükelçilerinin ve diğer yüksek bürokratların dâhil oldukları davalardır.
c. Federal suçlara yönelik davalar: Birleşik Devletler Anayasasında ya da Birleşik Devletler kanunlarında suç olarak tanımlanan eylemlerin yargılaması federal mahkemelerde yapılmaktadır. Bunlar arasında; Birleşik Devletlere ihanet, korsanlık, kalpazanlık, birden fazla eyalet kanunun aynı ihlal edildiği suçlar, federal devlet otoritesine karşı işlenen suçlar ve eyaletler arası ticari faaliyetleri düzenleyen kurallara karşı işlenen suçlara ait davalar yer almaktadır.
d. İflas davaları: İflasa ilişkin davalar federal mahkemelerde görülmektedir.
e. Patent, telif hakkı, ticari markalara ilişkin davalar: Bu tür davalara federal mahkemelerde bakılmaktadır.
f. Deniz hukuku davaları: Deniz ticaret hukukuna ilişkin davalar, deniz hukukuna ilişkin haksız fiiller, yaralanmalar ya da eylemlere ilişkin davalara deniz hukuku mahkemelerinde bakılmaktadır.
80
g. Kartel davaları: Birleşik Devletler hukuk sistemi ticareti monopol uygulamalardan, fiyat artırımı ya da indirimlerini kontrol altına alabilecek şekilde dizayn edilmiştir. Bu düzenlemelere aykırı tutum ve davranışlara federal mahkemelerde bakılmaktadır.
h. Güvenlik ve bankacılık düzenlemeleri davaları.
ı. Federal kanunlarda yer verilen diğer davalar.
Federal mahkemelerin Kongrenin kullandığı yetkilerden kaynaklanan bazı davalara bakma görevi de bulunmaktadır. Örneğin Kongrenin sivil haklar, işveren işçi ilişkileri ya da çevre hukukuna ilişkin bazı alanlarda düzenleme yapma yetkisi bulunmaktadır. Bu tür düzenlemelerden kaynaklanan sorunların çözüm yeri de federal mahkemeleridir.
1.3.4.3 Eyalet Mahkemelerinin Baktığı Davalar
Federal mahkemelerin yargı yetkisinde bulunmayan davalara eyalet mahkemeleri tarafından bakılmaktadır. Eyalet mahkemeleri yalnızca kanunları yorumlayıp uygulamak değil ayrıca kanunda hüküm bulunmayan hallerde kanun oluşturmakla da görevli ve yetkili mahkemeleridir. Eyalet mahkemelerinde bakılan
dava türleri şunlardır81:
1. Eyalet anayasası hükümlerini içeren davalar: Eyalet anayasasının yorumuna ilişkin davalardır.
2. Eyalet kanunlarına göre suç oluşturan eylemlere ilişkin davalar: Eyalet