İdareye İlk Müracaat ve Arama Ruhsatının Verilmesi Aşaması

Maden arama ruhsatının alınması sürecinde idareye ilk müracaatta bulunma aşaması, 3213 sayılı Maden Kanunu’nun 16. maddesinde düzenlenmiştir. İlgili maddede madenlerin ruhsatlandırılmaları hususunda, Kanun’un 2. maddesinde sayılan gruplar arasında birtakım farklı uygulamalar kabul edilmiştir. Buna göre; I(a), I(b), II(a) ve II(c) grubu madenler açısından nitelikleri gereği bir arama aşaması söz konusu değildir; dolayısıyla bu maden grupları için doğrudan işletme ruhsatı verilecektir.276 _{Sayılan bu gruplar dışında kalan diğer} maden grupları açısından ise arama aşaması mevcuttur. Dolayısıyla II(b), III, IV ve V. grup madenler açısından arama faaliyetlerinde bulunabilmek için arama ruhsatı veya arama sertifikası alınması gerekmektedir.

II(b) grubu ve IV. grup dışındaki madenlerin arama ruhsatları ihale yoluyla verilmektedir. II(b) grubu ve IV. grup madenler açısından ise arama ruhsatnamesinin alınması için ilgilinin, işletme ruhsat taban bedelini yatırarak MİGEM’e doğrudan başvuruda bulunması gerekmektedir. Söz konusu başvurularda öncelik hakkı esastır. Bir başka ifadeyle, II(b) grubu ve IV. grup kapsamındaki maden sahaları için birden fazla başvuru söz konusuysa, bu kişiler arasından zaman bakımından diğerine/diğerlerine göre daha önce başvurmuş olan kişi öncelik sahibidir.

3213 sayılı Maden Kanunu’nun 16. maddesi gereğince, II(b) grubu ve IV. grup madenler için başvurular, 1/25.000 ölçekli topoğrafik harita koordinatları esas alınarak tespit edilen noktalarla sınırlandırılmış alanlar için yapılır. Yönetmelik’in 10. maddesi de bu hükme paralel olarak düzenlenmiştir. İlgili madde:

…b) Müracaatlar; 6 derecelik dilim esas alınarak, yirmi noktayı geçmeyecek şekilde, yedi basamaklı koordinatlar ile 1/25000 ölçekli pafta adı yazılarak yapılır. Pafta sayısı dördü, ancak tamamı denizlere

274 _{https://ec.europa.eu/growth/tools-databases/minventory/country-summaries?country=Belgium. (erişim tarihi:}

20.09.2016).

275 _{Oygür, 1992: 5-6.}

276 _{Topaloğlu, 2011: 180; “…Davacı tarafından Yönetmeliğin 8.maddesindeki 1 (a) grubu madenlere, Genel}

Müdürlüğün uygun görüşü alınarak, il özel idaresince ihale yolu ile işletme ruhsatı, 1 (b) grubu madenlere işletme ruhsatı verileceğine ilişkin hükmün iptali istenmektedir. Bu tür madenler bulunması için herhangi bir arama faaliyeti gerektirmeyen doğada bol bulunan madenler olması nedeniyle bunlarda arama ruhsatı aranmamasında hukuka ve kamu yararına aykırılık görülmemiştir…”, Danıştay 8. Daire, T. 24.10.2007, E.

yapılan III., IV. ve VI. Grup ruhsat müracaatlarında ise pafta sayısı sekizi geçemez. Talep edilen alanla ilgili en az bir pafta adının belirtilmesi zorunludur.

c) Müracaat edilen alanın koordinatları, saat ibresi dönüş yönünde sağa (y), yukarı (x) olarak verilir. Müracaatlar tek poligon olarak yapılır…

şeklindedir. İki hüküm birlikte değerlendirildiğinde kanun koyucunun, 6309 sayılı Kanun’da benimsediği “sabit nokta” yönteminden vazgeçtiği ve “koordinat” yöntemini kabul ettiğini söylemek mümkündür.277 _{Sabit nokta yönteminde, arama ruhsatı başvurusunun yapıldığı alan} topoğrafik harita üzerinde okul, mahalle, tepe, cami, mezarlık gibi yerlere bakılarak noktalarla sınırlandırılmaktadır.278 _{Koordinat sisteminde ise başvurulan alan belli sabit noktalar} aracılığıyla değil, koordinatlar aracılığıyla ve pafta adı yazılarak belirtilir. Her ne kadar sabit nokta sistemine kıyasla daha güvenilir sonuçlar vereceği düşünülse de koordinat sistemi, oldukça hassas ölçümler sonucu belirlenen koordinatların doğada doğru olarak tespit edilmesindeki güçlük ve alanında uzman topoğrafların azlığı gibi sebeplerle uygulamadaki kargaşayı gidermede yetersiz kalmıştır.279

Üzerinde durulması gereken bir diğer nokta, Kanun’un ruhsatların koordinatlarının iki boyutlu olarak belirtilmesini yeterli görmesidir. Madenler, ister yeraltında ister yer üstünde bulunsun bir hacme sahiptir. Dolayısıyla ruhsat alanının koordinatlarının, rezervin yeraltındaki derinliğini de gösterecek şekilde üç boyutlu olarak düzenlenmesi gerekmektedir.280

II. Grup (b) bendi ve IV. Grup madenler için yapılacak bu başvurularda, başvuru yapılan alanın arama ruhsatnamesi verilmesine uygun olan bölümleri, başvuru tarihinde ilgiliye bildirilecektir. Başvuranın ilgili bölüm/bölümlerde arama ruhsatı alabilmesi için 2 ay içinde Kanun’da ve Yönetmelik’te sayılan belgeleri MİGEM’e ibraz etmesi ve ruhsat bedelini yatırması gerekmektedir. Belirtilen süre içinde söz konusu belgelerin tamamlanmaması veya ruhsat bedelinin yatırılmaması durumunda, bu alanlar başka bir işleme gerek kalmaksızın müracaatlara açık hâle gelecektir.

Başvuranın arama ruhsatını alabilmek için ibraz etmesi gereken belgeler, Maden Kanunu’nun 16. ve Yönetmelik’in 11. maddesinde sayılmıştır. Maddede yer alan kavramlardan özellikle ön inceleme raporu, mali yeterlilik belgesi ve ruhsat bedeli kavramlarının üzerinde durmak gerekmektedir.

Ön inceleme raporu, hedef sahayı seçmenin gerekçeleri, nedenleri ve aranacak maden/madenlerin belirtildiği, mevcut bilgiler doğrultusunda hazırlanmış yorum ve

277 _{Telli, 1989: 207; Öztoprak, 2015: 62.} 278 _{Topaloğlu, 2003: 50.}

279 _{Telli, 1989: 207.} 280 _{Günay, 2016a: 86-87.}

değerlendirmeleri içeren raporu ifade etmektedir. Ön inceleme raporunun nasıl düzenleneceği ve kapsamının ne olması gerektiği, Yönetmelik’in 12. maddesinde belirtilmiştir. Bu hüküm doğrultusunda, Yönetmelik ekinde yer alan ön inceleme raporu formunun (Ek Form-3) doldurularak MİGEM’e ibraz edilmesi yeterlidir.

Mali yeterlilik kriteri, madencilik faaliyetlerinin spekülasyonlara oldukça açık olması nedeniyle öngörülmüş bir kriterdir.281 _{Ülkemiz maden mevzuatında da birtakım mali yeterlilik} kriterleri kabul edilerek arama ruhsatlarının spekülatif amaçlarla kullanılmasının önüne geçilmesi amaçlanmıştır.282 _{Mali yeterliliğe esas olan belgelerin neler olduğu Yönetmelik’in} 13. maddesinde sayılmıştır. Buna göre; gayrimenkuller ve menkuller, banka mevduat bilgisi, hisse senedi, ortaklık payı, sermaye piyasası araçları, iş makineleri, taşıt araçları gibi değerler mali yeterliliğin belirlenmesi açısından oldukça önem taşımaktadır. Kamu kurum ve kuruluşlarının arama ruhsatı almak için başvurmaları halinde ise mali yeterlilik kriteri aranmayacaktır.

Arama ruhsatı başvurularında diğer bir önemli nokta ruhsat bedelidir. 6592 sayılı Kanun’la yapılan değişiklikle ruhsat harcı ve ruhsat teminatı kaldırılmış; yerine ruhsat bedeli uygulaması getirilmiştir. Ruhsat bedeli, Maden Kanunu’nda belirtilen taban bedelinin, maden grubu ve alan büyüklüklerine göre belirlenen katsayılarla çarpılarak ekli (1) ve (2) sayılı tablolarda gösterildiği şekilde hesaplanması suretiyle bulunan tutarı ifade etmektedir. Kanun’un 13. maddesi uyarınca, arama ruhsatları için ruhsat taban bedeli 1.000 TL olup her yıl 213 sayılı Vergi Usul Kanunu uyarınca belirlenen yeniden değerleme oranı nispetinde artırılmaktadır. Ruhsat bedelinin her yıl ocak ayının sonuna kadar yatırılması gerekmektedir. Arama ruhsatları için yatırılan ruhsat bedellerinin tamamı genel bütçeye gelir kaydedilmektedir.

İdare, belirtilen belgelerin tamamlanması ve ruhsat bedelinin yatırılması üzerine başvurana arama ruhsatını verir. Ruhsatlar, sicile kaydedildiği tarihte yürürlüğe girerler.

Bir başka ihtimale göre, ruhsat başvurusunda bulunulan bir alanda, ilgiliye hak sağlanan kısımlar birden fazla ayrı alan şeklinde olabilir. Bu durumda başvuranın talebi üzerine bu alanlardan her biri ayrı ayrı ruhsatlandırılabilir. Bu ruhsatların dışında kalan kısımlar ise başka bir işleme gerek kalmaksızın başvurulara açık hâle gelecektir.

III. grup madenler açısından arama ruhsatnamesi ihale yoluyla verilecektir. III. grup maden sahaları için, ihale bedelinin yatırılmasını takip eden iki ay içinde, Maden Kanunu ve Yönetmelik’in ilgili maddelerindeki belgelerin tamamlanması ve ruhsat bedelinin yatırılması

281 _{Öztoprak, 2015: 62-63; Topaloğlu, 2011: 192-193.} 282 _{Göğer, 1979: 51-54; Topaloğlu, 2011: 192-193.}

gerekmektedir. Bu belgelerin verilmemesi veya ruhsat bedelinin yatırılmaması halinde söz konusu alanlar başka bir işleme gerek kalmaksızın ihalelik saha konumuna gelecektir.

V. grup madenler açısından arama faaliyetleri arama sertifikası ile yapılmaktadır. Sertifika kavramı, V. grup madenlerin aranması ve işletilmesi için Yönetmelik’te belirtilen usul ve esaslar çerçevesinde Bakanlıkça verilen belgeyi ifade etmektedir. 3213 sayılı Kanun ve Madencilik Faaliyetleri Uygulama Yönetmeliği’nin ilgili hükümleri uyarınca, V. grup madenler açısından arama sertifikasının alınmasında MİGEM’e müracaat usulü benimsenmiştir. Maden Yönetmeliği taslağında ise V. grup madenler açısından arama sertifikasının ihale yoluyla verileceği düzenlenmiştir.

Bu noktada farklılık arz eden nokta, kanun koyucunun madenlerin aranması noktasında maden grupları arasında farklı usulleri benimsemiş olmasıdır. Yukarıdaki paragraflarda da belirtildiği üzere arama ruhsatı, bazı madenler için MİGEM’e başvuru üzerine verilmekteyken bazı madenler için de ihale yoluyla verilmektedir. Arama sertifikası ile aranan madenler açısından ise MİGEM’e başvuru usulü benimsenmiştir. 6592 sayılı Kanun’un gerekçesinde, ihale usulü ile madenlerin daha kontrollü şekilde ruhsatlandırılmasının sağlanacağı belirtilmiştir. Ancak 16. madde ile maden grupları arasında yaratılan bu farklılıkların sebeplerine ilişkin herhangi bir değerlendirmede bulunulmamıştır. Dolayısıyla idareye müracaat üzerine düzenlenecek arama ruhsatnamesi veya arama sertifikası ile aranan madenler açısından takaddüm hakkı söz konusuyken; ihale usulünün geçerli olduğu madenler açısından ise Kanun’da ve Yönetmelik’te belirtilen usul ve esaslar doğrultusunda ihale yapılarak ruhsat sahibi belirlenecektir.

Öte yandan maden arama sertifikası, müracaat sahibine V. grup madenler için arama hakkı vermektedir. Dolayısıyla müracaat edenin, Maden Kanunu’nun 6. maddesinde belirtilen kriterleri sağlaması gerekmektedir. Ancak Kanun’un lafzı dikkatle yorumlandığında 6. maddenin 3. ve 5. fıkralarında yer alan sınırlamaların sadece arama ve işletme ruhsatı almak için başvuran müracaatçılar açısından geçerli olduğu, arama sertifikası alacaklar açısından böyle bir sınırlamanın yer almadığı söylenebilir. İlgili fıkralarda geçen “…arama, (...) ve işletme ruhsatı alamaz.” ve “…miras yoluyla kendisine maden ruhsatı intikal eden mirasçı…” ifadeleri de bu hususu doğrular niteliktedir.283

283 _{“Maden hakkı:}

Madde 6 – …

Devlet memurları, diğer kamu görevlileri, Genel Müdürlüğün merkez ve taşra teşkilatında çalışan yevmiyeli ve mukaveleli personel, arama, (...) ve işletme ruhsatı alamaz.

…

3 üncü fıkradaki yasaklamaya tabi olup miras yoluyla kendisine maden ruhsatı intikal eden mirasçı, durumundaki mani hal ortadan kalkmadığı takdirde 5 inci maddenin 4 üncü fıkrası hükmü uygulanır.”

Bir maden sahasında aynı gruba ilişkin olan ruhsatlar birbiri üzerine verilemezler. Ancak ayrı gruplara ilişkin ruhsatların kazanılmış haklar korunmak kaydıyla birbirleri üzerine verilmesi mümkündür. Diğer bir ifadeyle aynı alanda aynı gruba ilişkin birden fazla arama ruhsatı alınmazken, farklı gruplara ilişkin birden fazla maden arama ruhsatının alınması mümkündür.284