Arama Faaliyetinin Başlaması Aşaması

Maden Kanunu’nun 16. maddesi uyarınca ruhsatlar, sicile kaydedildiği tarihte yürürlüğe gireceklerdir. Maden arama ruhsatının yürürlüğe girmesi, arama döneminin ve yeraltında maden yatağının bulunup bulunmadığının tespit edilebilmesi için yapılması gereken arama faaliyetlerinin285 başlaması anlamına gelmektedir. Kanun koyucu, arama ruhsatının yürürlüğe girmesiyle arama faaliyetlerinin başladığını karine olarak kabul etmektedir. Teknik olarak faaliyetlerin fiilen başlatılıp başlatılmadığı ise periyodik denetimlerle takip edilmelidir.286

Arama döneminde amaç, birtakım teknik çalışmalarla yeraltında bulunana bir cevher yatağının keşfidir. Dolayısıyla bu dönemde, aramanın işletme haline getirilmemesi gerekmektedir.287 6309 sayılı Maden Kanunu’nun gerekçesinde de belirtildiği üzere, bu düzenleme ile arama faaliyetlerinde bulunan ruhsat sahiplerinin maden yatağının büyüklüğünü, maden cevherinin niteliğini vs. araştırmak yerine günlük kazanç peşinde koşarak maden yatağını tahrip etmesi ve ülke ekonomisine zarar vermesinin önlenmesi amaçlanmaktadır.

3213 sayılı Maden Kanunu uyarınca arama dönemi ön arama dönemi, genel arama dönemi, detay arama dönemi ve fizibilite dönemi olmak üzere dört aşamadan oluşmaktadır. Bu dönemlerden her birinin tamamlanması için Kanun’da belli bir azami süre öngörülmüştür. Ancak bu dönemlerin süresinden önce tamamlanmaları durumunda dönem sonu beklenmeden sonraki aşamalara geçilebilecektir.

Maden Kanunu’nun 17. maddesine göre, arama dönemleri ile ilgili proje, arama faaliyet raporları ve diğer belgeler yetkilendirilmiş tüzel kişilerce hazırlanacaktır. Yetkilendirilmiş tüzel kişiler, Kanun’un 3.maddesinde;

Genel Müdürlükçe yetkilendirilen, bu Kanun kapsamında Genel Müdürlüğe verilmesi gereken rapor, proje ve her türlü teknik belgeyi hazırlamaya yetkili, şirket hisselerinin yarısından fazlasının sahibinin

284 _{Topaloğlu, 2011: 195.}

285 _{Maden arama faaliyetleri; yeraltındaki maden yatağının bulunmasını amaçlayan ve üretime yönelik olmayan}

jeolojik harita yapma, numune alma, jeofizik araştırma, sondaj, yarma, galeri gibi teknik faaliyetlerin bütünüdür; Göğer, 1979: 190; Öztoprak, 2015: 64; Uçkan, 1983: 53.

286 _{Göğer, 1979: 190-191.} 287 _{Fındıklıgil, 1966: 181.}

mühendis olduğu ya da bünyesinde nitelik ve nicelikleri yönetmelikle belirlenen mühendisler çalıştıran maden arama ruhsat sahibi veya işletmesi olan tüzel kişiler,

şeklinde tanımlanmıştır. Söz konusu düzenleme, madencilik gibi titiz bir çalışma ve çok fazla teknik bilgi gerektiren bir alanda, alanında uzmanlaşmış kişiler sayesinde daha doğru sonuçlara ulaşabilmek açısından oldukça önem taşımaktadır.288

2.3.1.3.1. Ön Arama Dönemi

Ön arama dönemi, arama ruhsatının düzenlenmesinden itibaren bir yıllık süreye karşılık gelen ve yeraltındaki maden cevherini bulmaya yönelik birtakım teknik arama faaliyetlerinde bulunulan dönemdir. Ön arama döneminde yapılacak asgari arama faaliyetlerinin neler olacağı Madencilik Faaliyetleri Uygulama Yönetmeliği Ek-1 formunda belirtilmiştir. Buna göre ön arama döneminde asgari olarak;

1) Yüzeyden örnek alınarak analiz yapılması veya yaptırılması ve sonuçların teslim edilmesi,

2) Çalışma alanı/alanlarının yüzey jeoloji haritasının hazırlanması ve tespit edilen maden kaynaklarının harita üzerinde gösterilmesi,

3) Maden jeolojisi öngörüleri veya maden jeolojisi haritasının hazırlanması ve jeolojik kesitlerinin yapılması,

4) Kaynak/rezerv raporu hazırlanması gerekmektedir.

Bu faaliyetlerin yanı sıra yarma veya sondajlardan numune alınarak rezerv ve kalite tahmininin yapılması da mümkündür.289

Ön arama süresinde yapılacak faaliyetler için yatırım tutarı ve harcama miktarının alt sınırının ne olacağı Madencilik Faaliyetleri Uygulama Yönetmeliği Ek-2 formunda belirtilmiştir. Buna göre ruhsat sahibinin söz konusu formda belirtilen asgari yatırım tutarını gerçekleştirmesi ve asgari harcamaları yapması gerekmektedir. Örneğin, II(b) grubu madenler açısından asgari yatırım miktarı 50.000-TL, asgari harcama oranı ise %40’tır.

Ön arama süresi için öngörülen bir yıllık sürenin sonuna kadar, asgari faaliyetlerin tamamlandığını ve bu faaliyetlere ilişkin yatırım harcamalarını gösteren, Ek-7’de yer alan ön arama faaliyet raporunun MİGEM’e verilmesi gerekmektedir. Ön arama faaliyet raporu, ön arama döneminde birtakım teknik arama faaliyetleri sonucunda ilgili madene ilişkin elde edilen veriler doğrultusunda kalite tahminini içeren kaynak raporunu ifade etmektedir. Kanun’da belirtilen süre içerisinde ön arama faaliyet raporunun verilmemesi halinde ise ruhsat sahibine 20.000 TL idari para cezası verilecektir.

288 _{Öztoprak, 2015: 65.} 289 _{Topaloğlu, 2011: 200.}

Verilen belge ve raporların uygun bulunmaması durumunda, MİGEM tarafından eksikliklerin bir ay içinde giderilmesi ruhsat sahibine yazılı olarak bildirilecektir. Söz konusu eksikliklerin tebliğ tarihinden itibaren bir aylık sürede tamamlanmaması ya da verilen rapor veya belgelerin uygun bulunmaması halinde ise ruhsat sahibine 20.000 TL idari para cezası verilecektir.

Madencilik Faaliyetleri Uygulama Yönetmeliği’nin 17. maddesi uyarınca MİGEM, ön arama dönemi sonuna kadar verilmesi gereken rapor ve belgeler doğrultusunda genel arama dönemine geçilip geçilmeyeceğine dair kararını iki ay içerisinde vermekle görevlidir. Bu süreç genel arama dönemi kapsamında değerlendirilecektir. Yapılacak değerlendirmenin sonucunda, sahaların genel arama dönemine geçip geçmediği MİGEM’e ait internet sayfasında290 _{ilan edilecektir. Bir üst döneme geçemeyerek iptal edilen ruhsatlar için ise} tebligat yoluyla bilgilendirme yapılacaktır.

2.3.1.3.2. Genel Arama Dönemi

MİGEM’in ön arama dönemine ilişkin faaliyetlerin tamamlanması üzerine verilen ön arama faaliyet raporunu değerlendirerek sahanın genel arama dönemine geçmesini uygun görmesi ve bu durumu internet sayfası üzerinden ilan etmesi üzerine genel arama dönemine geçilir. Genel arama döneminde amaç, maden yatağının temel jeolojik özelliklerini belirleyerek aranan madeni boyut, biçim, yapı ve kalitesi başta olmak üzere genel özellikleriyle tespit etmektir.

Genel arama döneminde de ön arama döneminde olduğu gibi, Madencilik Faaliyetleri Uygulama Yönetmeliği’nin Ek-1 formunda belirtilen asgari faaliyet yeterliliği ile Ek-2 formunda belirtilen asgari yatırım ve harcama yeterliliğinin sağlanması gerekmektedir.

Genel arama dönemi; IV. grup madenler açısından iki yıl, diğer maden grupları açısından ise bir yıldır. Bu süre içinde, maden arama projesinde belirtilen maden kaynağı ve arama faaliyetlerine ilişkin bilgileri ve bu faaliyetler için yapılan yatırım harcamalarını gösteren genel arama faaliyet raporunun291 _{verilmesi zorunludur. Genel arama süresi içinde} raporun verilmemesi halinde ruhsat sahibine 20.000 TL idari para cezası verilecektir. Verilen raporların veya belgelerin uygun bulunmaması halinde, eksikliklerin giderilmesi için MİGEM tarafından ruhsat sahibine bir aylık süre verilecek ve bu husus ruhsat sahibine yazılı olarak tebliğ edilecektir. Tebliğ tarihinden itibaren bir aylık sürede eksikliklerin giderilmemesi veya

290 _{MİGEM’e ait olan bu web sayfasının adresi www.migem.gov.tr şeklindedir.}

291 _{Genel arama faaliyet raporu, Madencilik Faaliyetleri Uygulama Yönetmeliği’nin 18. maddesinin 3. fıkrasında}

verilen raporların ya da belgelerin uygun bulunmaması hâlinde ise ruhsat sahibine 20.000 TL idari para cezası verilecektir.

Madencilik Faaliyetleri Uygulama Yönetmeliği’nin 18. maddesi uyarınca MİGEM, genel arama faaliyet raporunu ve diğer belgeleri değerlendirerek iki ay içinde detay arama dönemine geçilip geçilmeyeceğine karar verecektir. Yapılacak değerlendirme sonucunda detay arama dönemine geçen veya geçemeyen sahalar MİGEM’e ait internet sayfasında ilan edilmektedir. Detay arama dönemine geçemeyerek iptal edilen ruhsatlar için tebligat yoluyla bilgilendirme yapılmaktadır.

Genel arama faaliyet raporu kabul edilen IV. grup ruhsatlar bir üst dönem olan detay arama dönemine geçmeye hak kazanmaktadırlar. II(b), III ve V. grup ruhsatlarda ise genel arama dönemi sonuna kadar genel arama faaliyet raporunun ve işletme projesinin MİGEM’e verilmesi gerekmektedir. Bu maden grupları açısından genel arama dönemi sonuna kadar işletme ruhsat talebinde bulunulmaması halinde ruhsat iptal edilecektir.

2.3.1.3.3. Detay Arama Dönemi

Detay arama dönemi, genel arama faaliyet raporu kabul edilen IV. grup madenler açısından söz konusu olan arama dönemidir. Detay arama dönemindeki temel amaç, ön arama döneminde ve genel arama döneminde yürütülen arama faaliyetleriyle belirlenmiş bir maden yatağının ayrıntılı olarak incelenmesidir.292 _{Bu dönemde yürütülecek arama faaliyetleriyle} madenin miktarının, yoğunluğunun, şeklinin, fiziksel özelliklerinin, kalitesinin ve içeriğinin en doğru şekilde hesap edilmesi hedeflenmektedir.

Detay arama döneminin süresi dört yıldır. Bu sürenin sonuna kadar görünür maden kaynağına ilişkin bilgilerin ve bu dönemde yapılan arama faaliyetlerine ilişkin yatırım harcamalarını gösteren detay arama faaliyet raporunun verilmesi zorunludur. MİGEM’e verilen raporların ve belgelerin uygun bulunmaması halinde eksikliklerin bir ay içinde giderilmesi, ruhsat sahibine yazılı olarak bildirilecektir. Bildirim tarihinden itibaren eksikliklerin bir aylık sürede giderilmemesi veya verilen raporların ve belgelerin uygun bulunmaması durumunda ise ruhsat iptal edilecektir. 04.02.2015 tarih ve 6592 sayılı Kanun değişikliği ile detay arama faaliyet raporunun her yıl verilmesi uygulamasına son verilmiştir. Nitekim Maden Yönetmeliği taslağında da 6592 sayılı Kanun değişikliğine paralel olarak, detay arama faaliyet raporunun detay arama dönemi süresi sonuna kadar verilmesi gerektiği ifade edilmiştir.

IV(a) grubu madenler açısından; detay arama döneminin sonuna kadar Kanun’da gösterilen kriterlere uygun olarak düzenlenmiş detay arama faaliyet raporuyla birlikte işletme projesinin de verilmesi gerekmektedir. Bu süre zarfında işletme ruhsat talebinde bulunulmaması halinde ruhsat iptal edilecektir.

IV(b), IV(c) ve IV(ç) grubu madenler açısından; detay arama dönemini takiben fizibilite çalışmalarına ihtiyaç duyulduğu gerekçesi ile MİGEM’e başvuruda bulunulabilir. Yapılan başvurunun MİGEM tarafından uygun bulunması halinde, bu gruplara ilişkin ruhsatlar detay arama dönemini takiben iki yıllık fizibilite dönemine hak kazanacaklardır.

2.3.1.3.4. Fizibilite Dönemi

Fizibilite, en genel anlamıyla yapılabilirlik anlamına gelmektedir. Fizibilite çalışmaları kapsamında bir yatırım projesinin ekonomik, teknik, mali, sektörel, yasal ve örgütsel boyutları ortaya konulmakta ve projenin avantaj ve dezavantajları analiz edilerek yatırımın gerçekleştirilebilirlik düzeyi tespit edilmektedir.293 _{Maden arama faaliyetleri açısından} fizibilite dönemi ise 3213 sayılı Maden Kanunu’nda da belirtildiği üzere “detay arama faaliyetleri sonunda belirlenen maden kaynağının ekonomik değer olarak işletilebilirliğini göstermek amacıyla yapılacak çalışmaların gerçekleştiği dönemi” ifade etmektedir.

Fizibilite dönemi; sadece IV(b), IV(c) ve IV(ç) grubu madenler açısından öngörülen bir dönemdir. Söz konusu maden gruplarının aranması aşamasında, detay arama dönemini takiben fizibilite çalışmalarına ihtiyaç duyulabilir. Bunun üzerine ruhsat sahibinin, ruhsat alanında fizibilite çalışmalarına ihtiyaç duyulduğunu gerekçeleriyle birlikte MİGEM’e bildirmesi ve fizibilite dönemine geçmek için başvuruda bulunması gerekmektedir. MİGEM, yapacağı inceleme sonucunda başvurunun uygun olup olmadığına karar verecektir. Yapılacak değerlendirme neticesinde fizibilite çalışmalarına ihtiyaç duyulduğu ve başvurunun yerinde olduğu sonucuna varılırsa başvuru sahibi iki yıllık fizibilite dönemine hak kazanacaktır. Talebin MİGEM tarafından uygun bulunmama ihtimali de dikkate alındığında, fizibilite döneminin diğer arama dönemlerinden farklı olarak ihtiyari nitelik taşıdığı söylenebilir.294

MİGEM tarafından yapılacak değerlendirme neticesinde fizibilite dönemine hak kazanan ruhsat sahibinin, iki yıllık sürenin sonuna kadar detay arama dönemindeki ruhsat bedelinin iki katı tutarında ruhsat bedelini ödemesi ve fizibilite raporunu MİGEM’e teslim etmesi gerekmektedir. Fizibilite raporunda; jeolojik, madencilik, metalürjik, ekonomik, yasal, çevresel, sosyal ve mali etkenlerin incelenerek ilgili maden yatağının ekonomik işletilebilirliğinin ortaya konulması gerekmektedir. Kanun’da ve Yönetmelik’te, diğer arama

293 _{http://fizibilite.info/wp-content/uploads/2014/12/herkes_icin_fizibilite.pdf. (erişim tarihi: 23.09.2016).} 294 _{Öztoprak, 2015: 69.}

dönemlerinden farklı olarak, fizibilite dönemi için asgari arama faaliyetlerinin neler olduğu belirtilmemiştir. Yönetmelik taslağında ise Ek-1 formunda fizibilite dönemi için birtakım asgari arama faaliyetleri öngörülmüş ve bu iki yıllık sürede Ek-21’deki fizibilite raporu formunun doldurularak MİGEM’e verilmesi gerekliliği vurgulanmıştır.

Fizibilite dönemi için öngörülen iki yıllık sürenin sonuna kadar MİGEM’e verilen fizibilite raporunun uygun bulunmaması halinde eksikliklerinin bir ay içinde giderilmesi ruhsat sahibine yazılı olarak bildirilecektir. Verilen bir aylık sürede söz konusu eksiklerin giderilmemesi halinde ya da arama ruhsat süresi sonuna kadar işletme ruhsat talebinde bulunulmaması durumunda ruhsat iptal edilecektir.