VI. KATMA DEĞER VERGİSİ KANUNU
3. Hizmet ve Hizmet Sayılan Haller
Mükellef Hesaplanan
KDV İndirilen KDV Ödenen KDV --- --- ---
---(A) 18,00 5,40 12,60
(B) 21,60 18,00 3,60
(C) 27,00 21,60 5,40
(Ç) 36,00 27,00 9,00
(D) 54,00 36,00 18,00
---Toplam ödenen
KDV : 48,60
Nihai tüketici (E)’ye ulaşana kadar, KDV’li ilk bedeli 30 TL olan iktisadi unsur 300 TL’na ulaşmıştır. Toplam 270 TL katma değer yaratılmıştır. 270 TL x %18 = 48,60.- KDV’nin barındırdığı indirim mekanizması sayesinde bu iktisadi unsur için ekonomide yaratılan katma değer vergilendirilmiştir.
2. Teslim Sayılan Haller
Teslim, bir mal üzerindeki tasarruf hakkının malik veya onun adına hareket edenlerce, alıcıya veya adına hareket edenlere devredilmesidir. Bir malın alıcı veya onun adına hareket edenlerin gösterdiği yere veya kişilere tevdii teslim hükmündedir. Malın alıcıya veya onun adına
hareket edenlere gönderilmesi halinde, malın nakliyesinin başlatılması veya nakliyeci veya sürücüye tevdi edilmesi de mal teslimidir.
Bir mal üzerindeki tasarruf hakkının iki veya daha fazla kimse tarafından zincirleme akit yapılmak suretiyle, malın bu arada el değiştirmeden doğrudan sonuncu kişiye devredilmesi halinde, aradaki safhaların her biri ayrı bir teslimdir.
Su, elektrik, gaz, ısıtma, soğutma ve benzeri şekillerdeki dağıtımlar da mal teslimidir.
Kap ve ambalajlar ile döküntü ve tali maddelerin geri verilmesinin mutat olduğu hallerde teslim, bunlar dışında kalan maddeler itibariyle yapılmış sayılır. Bunların yerine aynı cins ve mahiyette kap ve ambalajlar ile döküntü tali maddelerin geri verilmesinde de aynı hüküm uygulanır.
Trampa iki ayrı teslim hükmündedir. Bu Kanunun
uygulanmasında arsa karşılığı inşaat işlerinde; arsa sahibi tarafından konut veya işyerine karşılık müteahhide arsa payı teslimi, müteahhit tarafından arsa payına karşılık arsa sahibine konut veya işyeri teslimi yapılmış sayılır.
Katma Değer Vergisi Kanunu’na göre aşağıdaki haller teslim sayılır:
a) Vergiye tabi malların her ne suretle olursa olsun, vergiye tabi işlemler dışındaki amaçlarla işletmeden çekilmesi, vergiye tabi malların işletme personeline ücret, prim, ikramiye, hediye, teberru gibi namlarla verilmesi, b) Vergiye tabi malların, üretilip teslimi vergiden istisna edilmiş olan mallar için her ne suretle olursa olsun kullanılması veya sarfı,
c) Mülkiyeti muhafaza kaydıyla yapılan satışlarda zilyetliğin devri,
3. Hizmet ve Hizmet Sayılan Haller
Hizmet, teslim ve teslim sayılan haller ile mal ithalatı dışında kalan işlemlerdir.
Bu işlemler; bir şeyi yapmak, işlemek, meydana
getirmek, imal etmek, onarmak, temizlemek, muhafaza etmek, hazırlamak, değerlendirmek, kiralamak, bir şeyi yapmamayı taahhüt etmek gibi şekillerde gerçekleşebilir.
Bir hizmetin karşılığının bir mal teslimi veya diğer bir hizmet olması halinde bunların her biri ayrı işlem
VI. Katma Değer Vergisi Kanunu
olup, hizmet veya teslim hükümlerine göre ayrı ayrı vergilendirilirler.
Vergiye tabi bir hizmetten, işletme sahibinin, işletme personelinin veya diğer şahısların karşılıksız yararlandırılması hizmet sayılır.
4. Vergiyi Doğuran Olay
Katma Değer Vergisi Kanunu’nda vergiyi doğuran olayın hangi hallerde gerçekleşeceği aşağıdaki şekilde açıklanmıştır.
- Mal teslimi ve hizmet ifası hallerinde, malın teslimi veya hizmetin yapılması,
- Malın tesliminden veya hizmetin yapılmasından önce fatura veya benzeri belgeler verilmesi hallerinde, bu belgelerde gösterilen miktarla sınırlı olmak üzere fatura veya benzeri belgelerin düzenlenmesi,
- Kısım kısım mal teslimi veya hizmet yapılması mutad olan veya bu hususlarda mutabık kalınan hallerde, her bir kısmın teslimi veya bir kısım hizmetin yapılması,
- Komisyoncular vasıtasıyla veya konsinyasyon suretiyle yapılan satışlarda, malların alıcıya teslimi,
- Malın alıcıya veya onun adına hareket edenlere
gönderilmesi halinde, malın nakliyesine başlanması veya nakliyeci veya sürücüye tevdii,
- Su, elektrik, gaz, ısıtma, soğutma ve benzeri enerji dağıtım veya kullanımlarında bunların bedellerinin tahakkuk ettirilmesi,
- İthalatta, Gümrük Kanunu’na göre gümrük vergisi ödeme mükellefiyetinin başlaması, gümrük vergisine tabi olmayan işlemlerde ise gümrük beyannamesinin tescili,
- İkametgâhı, işyeri, kanunî merkezi ve iş merkezi Türkiye’de bulunmayanlar tarafından yabancı ülkeler ile Türkiye arasında yapılan taşımacılık ile transit taşımacılıkta gümrük bölgesine girilmesi veya gümrük bölgesinden çıkılması,
- 5300 sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu’na göre düzenlenen ürün senetlerinin temsil ettiği ürünlerin depodan çekilmesi.
5. Verginin Mükellefi
Katma değer vergisinin mükellefi:
- Mal teslimi ve hizmet ifası hallerinde bu işleri yapanlar,
47 Türkiye’de ikametgâhı, işyeri, kanuni merkezi ve iş merkezi bulunmayıp, Türkiye’de KDV mükellefi olmayan gerçek kişilere bir bedel karşılığında elektronik ortamda hiz-met sunanlar, bu hizhiz-metlere ilişkin KDV’ni, “Elektronik Hizhiz-met Sunucularına Özel KDV Mükellefiyeti” tesis ettirmek suretiyle ve tanzim edecekleri faturalarda hesaplamaları gereken KDV’ni 3 No.lu KDV Beyannamesi ile beyan ederek ödemeleri gerekecektir. Düzenlemenin uygulama usul ve esasları KDV Genel Uygulama Genel Tebliğinin “I/C.
2.1.2.1.2.1. Elektronik Hizmet Sunucularının KDV Mükellefiyeti” başlıklı bölümünde ve devamında açıklanmıştır.
- İthalatta mal ve hizmet ithal edenler,
- Transit taşımalarda gümrük veya geçiş işlemine muhatap olanlar,
- Müzayede mahallerinde yapılan satışlarda bu satışları yapanlar
- PTT İşletme Genel Müdürlüğü ve radyo ve televizyon kurumları,
- Her türlü şans ve talih oyunlarını tertip edenler,
- Gelir Vergisi Kanunu’nun 70. maddesinde belirtilen mal ve hakları kiraya verenler,
- Profesyonel sanatçıların yer aldığı gösteriler ve konserler ile profesyonel sporcuların katıldığı sportif faaliyetleri, maçları, yarışları tertipleyenler ve gösterenler,
- İsteğe bağlı mükellefiyette talepte bulunanlardır.
Vergiye tabi bir işlem söz konusu olmadığı veya katma değer vergisini fatura veya benzeri vesikalarda göstermeye hakkı bulunmadığı halde; düzenlediği bu tür vesikalarda katma değer vergisi gösterenler, bu vergiyi ödemekle mükelleftirler. Bu husus kanuna göre borçlu oldukları vergi tutarından daha yüksek bir meblağı gösteren mükellefler için de geçerlidir. Bu gibi sebeplerle fazla ödenen vergiler, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın belirleyeceği usul ve esaslara göre ilgililere iade edilir.
6. Vergi Sorumlusu
KDV Kanunu’nda vergi sorumlusu aşağıdaki gibi açıklanmıştır.
Mükellefin Türkiye içinde ikametgâhının, işyerinin, kanunî merkezi ve iş merkezinin bulunmaması hallerinde ve gerekli görülen diğer hallerde Hazine ve Maliye Bakanlığı, vergi alacağının emniyet altına alınması amacıyla, vergiye tabi işlemlere taraf olanları verginin ödenmesinden sorumlu tutabilir.
Şu kadar ki Türkiye’de ikametgâhı, işyeri, kanuni merkezi ve iş merkezi bulunmayanlar tarafından KDV mükellefi olmayan gerçek kişilere elektronik ortamda sunulan hizmetlere ilişkin katma değer vergisi, bu hizmeti sunanlar tarafından beyan edilip ödenir. Hazine ve Maliye Bakanlığı elektronik ortamda sunulan hizmetlerin kapsamı ile uygulamaya ilişkin usul ve esasları belirlemeye yetkilidir.47 Fiilî yada kaydî envanter sırasında belgesiz mal
bulundurulduğu veya belgesiz hizmet satın alındığının tespiti halinde, bu alışlar nedeniyle ziyaa uğratılan katma değer vergisi, belgesiz mal bulunduran veya hizmet satın alan mükelleften aranır.
VI. Katma Değer Vergisi Kanunu
Belgesiz mal bulundurdukları veya hizmet satın aldıkları tespit edilen mükelleflere, bu mal ve hizmetlere ait alış belgelerinin ibrazı için tespit tarihinden itibaren 10 günlük bir süre verilir. Bu süre içinde alış belgelerinin ibraz edilememesi halinde, belgesi ibraz edilemeyen mal ve hizmetlerin tespit tarihindeki emsal bedeli üzerinden hesaplanan katma değer vergisi, alışlarını belgeleyemeyen mükellef adına re’sen tarhedilir. Bu tarhiyata vergi ziyaı cezası uygulanır. Ancak belgesiz alınan mal ve hizmetleri satanlara, bu satışlarla ilgili olarak vergi inceleme raporuna dayanılarak katma değer vergisi tarhiyatı yapıldığı
takdirde, ziyaa uğratılan vergi ve buna ilişkin ceza ayrıca alıcılardan aranmaz.
5300 sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu’na göre düzenlenen ürün senetlerinin, senedin temsil ettiği ürünü depodan çekecek olanlara teslimine ait katma değer vergisinin ödenmesinden lisanslı depo işleticileri sorumludur.
Hazine ve Maliye Bakanlığı, KDV Kanunu’ndan aldığı yetki ile birçok vergi sorumluluğu tesis etmiştir. Vergi sorumlulukları uygulamada genel tebliğlerde açıklanan esas ve oranlara uygun olarak, alıcılar, mal ya da hizmet satın aldıkları kişilerin fatura da göstermiş oldukları KDV’nin belli bir yüzdesini satıcıya ödememekte, bu tutarı (2) numaralı KDV beyannamesi ile kendileri beyan etmekte ve ödemektedirler. Hazine ve Maliye Bakanlığı, daha çok KDV gelirlerinin azaldığı, sahte veya yanıltıcı belge kullanımının yüksek olduğu sektörlerde, bu hizmeti veren ya da malı satan kişilerden hizmet ya da mal alan kişilere vergi sorumluluğu tesis ederek vergi alacağını belli bir oranda güvence altına almayı uygun görmektedir.
KDV Genel Uygulama Tebliğinde KDV tevkifatı hakkında detaylı açıklamalar yapılmıştır. Güncel KDV tevkifat oranları ve tevkifata konu işlemlere dair özet tablo rehberin ekinde pratik bilgiler bölümünde verilmiştir.
6.1.Sorumlu Sıfatıyla KDV Beyanı, KDV Tevkifatı Farklı Düzenlemeler mi?
Hayır, sadece mevzuatta farlı şekillerde adlandırılmışlardır.
Özünde her iki kavramının da yasal dayanağı KDV Kanunu Madde 9’da yer almaktadır. KDV Genel Uygulama
Tebliğinde I/C.2 no.lı bölüm Vergi Sorumlusu başlığını taşısa da ilgili bölümde daha çok KDV Tevkifatı kavramı kullanılmıştır.
Vergi sorumluluğu iki şekilde karşımıza çıkmaktadır.
1. Hizmeti sağlayan Türkiye’de yerleşik KDV mükellefi değildir. Bu durumda işlem KDV tevkifatı kapsamına giriyorsa, hizmeti alan fatura bedelinin tamamı
üzerinden sorumlu sıfatıyla KDV hesaplar ve 2 No.lu KDV beyannamesi ile beyan ederek öder.
2. Hizmeti sağlayan Türkiye’de yerleşik bir mükelleftir.
Bununla birlikte söz konusu teslim ya da hizmet KDV Genel Uygulama Tebliğinin I/C.2 no.lu bölümünde KDV tevkifatına alınmış bir işlemdir. Bu durumda genel tebliğin ilgili bölümünde düzenlenen usul ve esaslara uygun olarak ve yine genel tebliğlerde belirlenen oran dahilinde, satıcı faturasının üzerinde KDV tevkifatına isabet eden kısmı gösterir, alıcı taraf bu KDV’yi satıcıya ödemez, bir anlamda istihkak bedelinden kestiği bu tutarı 2 no.lu KDV beyannamesi beyan ederek Hazineye öder.
6.2. Yurtdışında Mukim Kişilerden / Firmalardan Alınan Hizmetlerde Sorumlu Sıfatıyla KDV Beyanı
Mükellefin Türkiye içinde ikametgâhının, işyerinin, kanunî merkezi ve iş merkezinin bulunmaması hallerinde, vergiye tabi işlemlere taraf olanlar verginin ödenmesinden sorumludur.
KDV Kanunu gereği Türkiye’de yapılan işlemler verginin konusuna girmektedir. İşlemlerin Türkiye’de yapılması ise Kanunda aşağıdaki şekilde açıklanmıştır:
“İşlemlerin Türkiye’de yapılması:
• Malların teslim anında Türkiye’de bulunmasını,
• Hizmetin Türkiye’de yapılmasını veya hizmetten Türkiye’de faydalanılmasını,
ifade eder.”
“…hizmetten Türkiye’de faydalanılması” ifadesi oldukça önemlidir. Türkiye’de mukim bir firma, yurt dışındaki bir firmadan ya da kişiden aldığı hizmetten Türkiye’de faydalanıyorsa ya da hizmet zaten Türkiye’de verilmişse;
yurt dışı firmanın (ya da yurtdışın mukim kişinin) göndereceği fatura bedeli üzerinden Türkiye’deki firma sorumlu sıfatıyla KDV hesaplayacak ve (2) numaralı KDV beyannamesi ile beyan ederek ödeyecektir.
Elbette söz konusu hizmet KDV Kanunundan vergiden istisna edilmiş ise sorumlu sıfatıyla KDV de söz konusu olmayacaktır.
Diğer bir husus ise söz konusu işlem için KDV mevzuatında genel KDV oranından (%18) farklı bir oran (%8 veya %1) belirlenmiş ise sorumlu sıfatıyla KDV’nin de bu oran üzerinden hesaplanması gerekecektir.
6.3. KDV Genel Uygulama Tebliğinde Uygulamaya Dair Yer Verilen Önemli Bazı Konular
KDV tevkifatı ihtiyari bir uygulama olmayıp, Hazine
VI. Katma Değer Vergisi Kanunu
ve Maliye Bakanlığınca tevkifat uygulaması kapsamına alınan işlemlerde alıcılar tarafından tevkifat yapılması zorunludur.
Diğer taraftan, Maliye Bakanlığınca tevkifat kapsamına alınmamış işlemlerde alıcılar tarafından tevkifat yapılması mümkün değildir. Genel tebliğde kapsama alınmamış bir işlemde KDV tevkifatı yapılması (sorumlu sıfatıyla KDV beyanı yapılması) halinde yapılan tevkifat beyan edilmek zorundadır. Beyan edilen tutar fazla ve yersiz ödenmiş vergi vasfına girer ve ödenen verginin indirimi reddedilir. Ancak fazla ve yersiz ödenen vergi bu usul ve esaslar çerçevsinde iade edilir.
KDV tevkifatı uygulaması, teslim veya hizmet bedeli üzerinden hesaplanan verginin, teslim veya hizmeti yapanlar tarafından değil, bu işlemlere muhatap olanlar tarafından kısmen veya tamamen vergi sorumlusu sıfatıyla beyan edilip ödenmesidir.
“Tam tevkifat” işlem bedeli üzerinden hesaplanan verginin tamamının işleme muhatap olan alıcılar tarafından beyan edilip ödenmesi; “kısmi tevkifat” ise hesaplanan verginin Maliye Bakanlığınca belirlenen kısmının, işleme muhatap olan alıcılar tarafından, diğer kısmının ise işlemi (teslim veya hizmeti) yapan tarafından beyan edilip ödenmesidir.
Tevkifat kapsamındaki işlemlerde vergiyi doğuran olay bakımından özellikli bir durum söz konusu olmayıp, bu işlemlere ilişkin KDV’nin beyan dönemi Kanunun 10.
maddesine göre tespit edilir.
Bu kapsamda, işleme ait fatura veya benzeri belge izleyen ay içinde düzenlense dahi sorumlu sıfatıyla beyan, işlemin vuku bulduğu dönemin beyan süresi içinde yapılır. Kısmi tevkifat uygulamasında satıcının mükellef sıfatıyla 1 No.lu KDV Beyannamesi ile beyan edeceği kısım da aynı dönemde beyan edilir.
Hizmet işlemlerinde, hizmetin ayın sonunda tamamlanması halinde de fatura izleyen ayda düzenlense bile yukarıda belirtildiği şekilde işlem yapılır.
İşlem bedelinin ödenmemesi, işleme ait faturanın süresinde düzenlenmemesi, alıcıya geç gelmesi veya hiç gelmemesi tevkifatın yapılıp yukarıda belirtilen süre içinde sorumlu tarafından beyan edilmesine engel değildir.
Örneğin: Yurtdışında mukim bir firmadan Ocak 2020 döneminde bir hizmet alınmıştır. Hizmete ait fatura Mart 2020’de gelmiştir. İşlem bedeli üzerinden hesaplanması gereken sorumlu sıfatıyla KDV’nin Ocak ayına ait 2 No.lu KDV beyannamesi ile beyan edilmesi gerekmektedir.
Örneğin: KDV Genel Uygulama Tebliğinden 5/10
nispetinden tevkifat kapsamına alınmış bir teslime ilişkin 27.02.2020’de gerçekleştirilmiştir. Ancak bu teslime ait fatura Mart ayında düzenlenmiştir. Söz konusu KDV tevkifatının beyan edilmesi gereken Şubat 2020’dir.
2 No.lu KDV Beyannamesinde herhangi bir surette indirim yapılması mümkün olmadığından tevkif edilen KDV’nin tamamının beyan edilerek vergi dairesine ödenmesi gerekmektedir.
Tevkifat uygulayan alıcının KDV mükellefiyetinin bulunması ve tevkifat uyguladığı teslim veya hizmeti indirim hakkı tanınan işlemlerde kullanacak olması halinde, sorumlu sıfatıyla beyan edilen tutar, beyanın yapıldığı ay içinde verilmesi gereken 1 No.lu KDV Beyannamesinde indirim konusu yapılabilir. Bu indirimin dayanağı 2 No.lu KDV Beyannamesi olacaktır.
KDV Genel Uygulama Genel Tebliği’nin “I/C.2.1.3.1 – Kısmi Tevkifatın Mahiyeti ve Tevkifat Uygulayacak Alıcılar”
başlıklı bölümünde aşağıdaki düzenleme yer almaktadır.
“213 sayılı Kanuna göre, mücbir sebebin başladığı tarihten sona erdiği tarihe kadar geçen sürede, mücbir sebepten yararlanan mükelleflerin vergi ödevleri ertelenmektedir. Bu kapsamda beyanname verme yükümlülükleri ileri tarihe ertelenen mükelleflerin, mücbir sebep halinde bulunduğu süre içerisinde kısmi tevkifat kapsamındaki alımlarında tevkifat uygulanmaz.”
6.4. Örnekler
Örnek-1: (A) A.Ş., yurt dışında mukim (B) firmasından Şubat 2020’de 10.000 EURO bedelinde hizmet almıştır.
1 EURO = 6,50 TL’dir. (A) A.Ş.’nin 65.000 TL hizmet bedeli üzerinden hesaplayacağı %18 KDV 11.700 TL’yi Şubat ayına ait 2 No.lu KDV beyannamesi beyan etmesi gerekmektedir.
Hizmete ait faturanın muhasebe kaydı ise aşağıdaki gibi olacaktır:
--- Şubat 2020 ---770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 65.000
191 İNDİRİLECEK KDV 11.700
320 SATICILAR 65.000
360 ÖDENECEK VERGİLER VE FONLAR 11.700 --- / ---Örnek-2: (D) A.Ş., (E) Ltd. Şti.’nde işgücü temin hizmeti, güvenlik hizmeti ve servis taşımacılığı almaktadır. KDV Genel Uygulama Tebliğinde işgücü temin hizmetleri 9/10 oranında kapsama alınmış ve ayrıca ilgili kısımda yapılan düzenleme ile güvenlik hizmetleri de işgücü temin hizmeti olarak kabul edilmiştir. Servis taşımacılığı ise tebliğde 5/10
VI. Katma Değer Vergisi Kanunu
oranında tevkifat kapsamına alınmıştır.
(E) Ltd. Şti.’nin faturası aşağıdaki gibidir:
Personel temini hizmet bedeli : 10.000 TL Güvenlik hizmeti bedeli : 8.000 TL
Toplam : 18.000 TL
%18 KDV : 3.240 TL
9/10 Tevkifat : 2.916 TL
Tahsil Edilecek KDV : 324 TL Toplam Tahsil Edilecek Bedel : 18.324 TL
Servis hizmeti bedeli : 20.000 TL
%18 Hesaplanan KDV : 3.600 TL 5/10 KDV Tevkifatı : 1.800 TL Tahsil Edilecek KDV : 1.800 TL Toplam Tahsil Edilecek Bedel : 21.800 TL
--- / ---770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 38.000
191 İNDİRİLECEK KDV 6.840
320 SATICILAR 40.124
360 ÖDENECEK VERGİLER 4.716
--- /