Hedef Maliyetlemenin İlkeleri

Stratejik bir kar ve maliyet yönetim süreci olan HM’de, geleneksel yaklaşımdan farklı olarak dikkate alınması gereken 6 temel ilke vardır61

.

3.2.3.1 Fiyat Yönelimli Maliyetleme

HM, maliyet hedeflerini, rekabetçi Pazar fiyatından beklenen kar marjını çıkartarak belirler. HM formülü aşağıdaki şekilde formüle edilir.

M= F-K M=Maliyet

F= Rekabetçi Pazar Fiyatı K=Hedef Kar

60

Süleyman Yükçü, “Yeni Bir Fiyatlandırma Yaklaşımı Olarak Hedef Maliyetleme”, MÖDAV, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, Cilt:1, Sayı:3, Eylül 1999, s.6

61

Fiyat, tipik olarak Pazar tarafından kontrol edilir ve hedef kar, işletmenin finansal gereksinimlerine ve içinde bulunduğu sektörün durumuna göre belirlenir.

Fiyata göre maliyetlemenin 2 önemli alt ilkesi vardır:

• Ürün ve kar planlarını pazar fiyatları belirler. Uygun ve güvenilir kar marjlarında üretilen ürünlere kaynaklar sağlamak için. Bu planlar sık sık analiz edilir.

• HM süreci, aktif rekabetçi bilgiler ve analizler tarafından yönlendirilir. Pazar fiyatlarının nasıl oluştuğunu anlamak, rekabet ortamının güçlükleri ve tehlikelerini karşılayabilmek için önemlidir.

3.2.3.2 Müşteri Odaklı Olma

Hedef maliyetleme, pazar tarafından yönlendirilir. Bu nedenle süreçte sürekli olarak dikkate alınır ve önceliklidir. Kalite, maliyet ve zamanla ilgili olarak müşteri gereksinimleri, ürün ve süreç kararlarında bir arada tutulur ve maliyet analizlerine rehberlik eder. Müşterinin ne istediğini bilmek ve müşteri ihtiyaçlarını karşılamak için işletmenin ne yapması gerektiğini anlaması önemlidir. HM’ye, pazara girişin ertelenmesiyle, ürünün güvenilirliğini veya performansını azaltarak ya da müşterilerin istediği özelliklerden vazgeçerek ulaşılmaz.

Müşteri odaklı yaklaşım, mühendislik geliştirme faaliyetlerini yönlendirir. Pazarın talepleri, mühendislik gereksinimlerini biçimlendirir. Ürün özelliği ve fonksiyonlarında artışların olabilmesi için:

• Müşteri beklentilerinin karşılanması,

• Müşterilerin ürünler için ödemeye istekli olmaları

• Eklemelerin, pazar payı ya da satış hacmini artırması durumunda sağlanır.

3.2.3.3Tasarım Üzerinde Odaklanma

HM, ürün ve süreçlerin tasarımını maliyet yönetiminde anahtar olarak dikkate almaktadır. Tasarım üzerinde odaklanma ilkesinin 4 alt ilkesi vardır.

• HM, maliyetleri oluştuktan sonra değil, oluşmadan önce maliyetleri yönetir. Maliyetlerin büyük bir çoğunluğu ürün kavramı, tasarım ve geliştirme aşamalarından oluşurken az bir kısmı üretim aşamasında ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle, HM, ürün yaşam dönemi boyunca maliyetleme ilkelerini benimser.

• HM, mühendisleri, ürün, teknoloji ve tasarımın maliyet etkilerini araştırmaya yönlendirir. Tüm mühendislik fikirleri, tasarım aşamasına geçilmeden önce müşteri değerlerine göre gözden geçirilir.

• HM, tüm işletme fonksiyonlarının ürün tasarımını incelemesini istemekte ve böylece ürün ya da mühendislik değişimleri, ürün üretilmeden önce gerçekleştirilmektedir.

• HM, sıralı mühendislik işlemlerinden daha ziyade, ürün ve süreç mühendislik işlemlerinin aynı zamanda olmasını istemektedir. Bu durum süreçte problemlerin erken çözülmesine izin verdiği için, ürün geliştirme zamanını ve maliyetleri azaltır.

3.2.3.4 Geniş Kapsamlı Katılım

HM, tasarım ve üretim mühendisliği, üretim, satış ve pazarlama, satınalma, maliyet muhasebesi, hizmet ve destek bölümlerini temsil eden üyelerden oluşan ürün ve süreç takımlarını kullanır. Geniş kapsamlı bu katılımda aynı zamanda, müşteriler, satıcılar, dağıtıcılar ve hizmet sağlayanlar gibi dış taraflar da yer alır. Her takım, temel tasarımdan üretime kadar bir üründen sorumludur.

3.2.3.5 Ürün Yaşam Dönemi Boyunca Maliyetleme

HM, bir ürünün yaşam dönemi boyunca oluşan satınalma fiyatı, faaliyet giderleri, bakım ve onarım giderleri, satış ve dağıtım giderleri gibi tüm maliyetleri kapsamaktadır. Amaç, hem müşteri hem de üretici için yaşam dönemi maliyetlerini minimize etmektir. Bu ilkenin de 2 temel alt ilkesi vardır.

• Müşteri bakış açısından yaşam dönemi, ürünün sahiplik maliyetlerinin minimizasyonudur. Bunun anlamı, ürünün faaliyet, kullanım, onarım ve satış giderlerinin azaltılmasıdır.

• Üretici bakış açısından yaşam dönemi, ürünün geliştirme, üretim, pazarlama, dağıtım, servis ve destek hizmetleri maliyetlerinin en aza indirilmesidir.

Günümüzde artık birçok ürün, işletmelerin rekabet edebilmesi için kısa yaşam dönemine sahip olmayı gerektirmektedir.

3.2.3.6 Değer Zinciri Uygulaması

HM, satıcılar(tedarikçiler), dağıtıcılar, hizmet sağlayıcılar gibi, değer zincirinin tüm üyelerini HM sürecine dahil eder. Değer zinciri, herhangi bir sektörde yer alan, bir işletmenin alımlarını karşılayan endüstriyel satıcıların hammadde kaynaklarından başlayıp, nihai tüketiciye ulaşan nihai tüketim mallarının yaşam dönemlerinin sonuna kadar uzanan tüm aşamalarda, değer yaratan faaliyetlerin birbirine bağlı bütünü olarak tanımlanmaktadır62

. Değer zinciri analizi, satıcılar, müşteriler ve sektördeki diğer işletmelerle bağlantılarını daha iyi anlamak ve müşterilere nerede değer artırabileceğini veya maliyetlerin nerede azaltılabileceğini tanımlamak ve işletmenin rekabet avantajını daha iyi anlayabilmek için kullanılan bir stratejik analiz aracıdır.63_{. Değer zincirinin temel}

süreç sırası; araştırma-geliştirme, tasarım, tedarik, üretim, pazarlama, dağıtım ve müşteri hizmeti şeklindedir64_{. HM, tedarikçileri, dağıtıcıları ve satış yapanları tasarım aşamasında}

kapsaması, işletme birimlerindeki çalışma ilişkilerini geliştirmesi ve müşterileri ile bağlantıları artırması konularında değer zincirini olumlu etkilemektedir. Diğer yandan HM’de değer zinciri aynı zamanda, tedarikçilerle uzun dönemli ve karşılıklı faydalı ilişkilerin geliştirilmesi, müşteri ihtiyaçları üzerinde daha çok odaklanmayı, değer katmayan faaliyetlerin elemine edilmesini, standardizayonun sağlanması, değer zinciri boyunca tüm üyeleriyle ortak ilişkiler geliştirerek maliyet azaltma çabalarını yaymayı kapsamaktadır65_.