Ürün Yaşam Dönemi Maliyetlemesinin Tanımı ve Kapsamı

Hızla değişen teknoloji ve kısalan ürün yaşam dönemi, işletmeler için ürün yaşam dönemi maliyetlerini daha önemli hale getirmiştir. Ürün yaşam döneminin erken aşamalarında (planlama ve tasarım) ortaya çıkan maliyetler ürün yaşam dönemi maliyetlerinin yaklaşık %80’i oluşturmaktadır. Sonuçta, tasarım ve planlama aşamasında ortaya çıkan maliyetlere göre verilen kararlar, tamamlanan ürünlerin kalitesiyle birlikte üretim maliyetleri üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Yaşam dönemi maliyetleri, ürünün oluşturulması, kullanımı, destek, bakım-onarım ve elden çıkarma maliyetlerini kapsayan, ürünün yaşam dönemi boyunca ürünün planlamasından müşterilere kadar ürüne yüklenebilen tüm maliyetleri kapsar. Örneğin üretici için, yaşam dönemi maliyetleri, planlama, tasarım, deneme, üretim, pazarlama, dağıtım, yönetim, hizmet ve teslim etme maliyetlerini kapsamaktadır116

Ürün yaşam dönemi maliyetlemesi, üretim öncesi ilk işlemlerden başlayarak ürünle ilgili gelecekte yapılması gereken işlemler dolayısı ile yüklenebilecek tüm maliyetleri kapsar ve özellikle de ürünü oluşturan malzeme ya da hizmetin seçimi ile ilgilidir. Pazarlamada söz konusu edilen aşamalara ilişkin faaliyetlerin tümü ürün yaşam dönemi maliyetini oluşturmaktadır. Ürün yaşam dönemi maliyetlemesi, araştırma ve geliştirme aşamasından başlayarak en son olarak müşteriye teslim ve sonrası verilen hizmetlere kadar her bir ürünün ortaya çıkardığı maliyetleri izleyerek toplar117_.

Ürün yaşam dönemi maliyetleme yaklaşımı, yöneticilere ve karar alıcılara bir ürünün tüm yaşamı boyunca karşılaştığı maliyetleri yönetme ve anlama konusunda bilgi sağlayan bir süreçtir. Ürün yaşam dönemi maliyetleri, ürünlerin tüm yaşam süreleri boyunca oluşan araştırma-geliştirme, üretim ve bakım maliyetlerinin toplamıdır118

.

116 _{Alan S. Dunk, “Product Life Cycle Cost Analysis: The Impact of Customer Profiling, Competitive}

Advantage, and Quality of IS Information” • Management Accounting Research, Vol:15, Iss:4, December 2004, s.401,403.

117

Mehmet Ersoy, “Ömre Dayalı Maliyetleme”, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, Cilt:4, Sayı:2, Haziran 2002, ss. 48-49.

118

Ürün yaşam dönemi maliyetlemesi, geleneksel yaklaşımın eksikliklerinin giderilmesinde etkilidir. Bu nedenle de maliyet muhasebesinde faydalı maliyet bilgisi sunar.

Ürün yaşam dönemi maliyetlemesinin en iyi tanımlarından bazıları şöyledir119_:

• Ürünün tahmin edilen yaşam süresi boyunca, tasarım, geliştirme, üretim, kullanım, bakım-onarım, destek aşamalarında ortaya çıkan, direkt, endirekt, tekrarlanan ve tekrarlanmayan ve diğer ilgili maliyetlerin toplamıdır.

• Ürünün sermaye maliyetleri, makine kurulum maliyetleri, kullanım maliyetleri, bakım-onarım ve elden çıkarma maliyetlerinin iskonto edilmiş tutarıdır.

• Ürünün yaşamı boyunca, ürüne yüklenen planlama, tasarım, elde etme ve destek maliyetlerinin ürüne yüklenen toplam maliyetidir.

Ürünün yaşam dönemi ve yaşam dönemi ile ilgili maliyetler ve zamanında pazara girme, bugünün rekabetçi ortamında önemi artan bir konu olmuştur. Bu gelişmeler altında ürün tasarımının erken aşamalarında fonksiyonel bölümlerle işbirliği yaparak ürünün yaşam dönemi üzerinde yoğunlaşma ve yaşam dönemi maliyetlemenin parçaları ve zaman tabanlı rekabet. dikkat çekici hale gelmiştir120

.

Ürün yaşam dönemi ve onun tüm yaşam maliyeti arasında fark vardır. Ürün yaşam dönemi maliyeti, üreticinin katlandığı maliyetleri kapsarken, ürün yaşam maliyeti aynı zamanda müşteri ürün yaşam dönemi maliyetlerini de kapsamaktadır121

.

Ürün yaşam dönemi maliyetlemesi, uzun dönemli planlama ve bütçeleme ve her yaşam dönemi başına maliyetlerin kısa dönemli izlenmesine olanak sağlamasından dolayı yüksek derecede bir esnek yönetim aracıdır. Ürün yaşam dönemi maliyetlemesi, karlılığın nerede oluştuğunun belirlenmesi ve maliyetlerin hangi aşamada düzeltilmesi gerektiği konusunda bilgi sağlar122_.

119 _{www.ktu.lt/lt/mokslas/zurnalai/inzeko/44/1392-2758-2005-4-44-17.pdf, Erişim Tarihi: 16/03/2006.} 120

S. Dowlatshashi, “Product Life Cycle Analysis: A Goal Programming Approach”, Journal of The Operational Research SocietyVol: 52, Iss:11, , November 2001, s.1201.

121

http://herkules.oulu.fi/isbn9514264509/html/c953.html Erişim Tarihi:15/03/2006.

122 _{Alfred Gutschelhofer, Hanno Roberts, “Anglo-Saxon and German Life-Cycle Costing”, The}

Ürün yaşam dönemi maliyeti ürünün planlanmasından ürünün kullanım ömrünün sonuna kadar katlanılan maliyetlerin toplamıdır. Harvey’nin yaşam dönemi maliyet süreci şöyledir (Şekil 3.5)123_.

1)Maliyet Unsurlarının Belirlenmesi

Ürünün yaşam dönemi boyunca oluşan bütün nakit akışlarıdır.Tanımdan da anlaşıldığı gibi, ürünün yaşam dönemi maliyeti, elde edilmesinden elden çıkarılmasına kadar olan bütün harcamaları kapsamaktadır.

2)Maliyet Yapısının Tanımlanması

Ürün yaşam dönemi maliyetine ulaşmak için, maliyetlerin gruplandırılması gerekmektedir. Maliyetler, mühendislik ve geliştirme, üretim ve uygulama, faaliyet maliyetleri olmak üzere gruplandıralabileceği gibi, kullanım, sahiplik ve yönetim maliyetleri; mühendislik, üretim, dağıtım, hizmet maliyetleri ve satış maliyetleri olarak da gruplandırmak da mümkündür. Her ne kadar farklı gruplandırmalar olsa da önemli olan, maliyet yapısının, analist tarafından proje ve işletmenin ilgilendiği amaçlara ulaşmak için gerekli ürün yaşam dönemi maliyet analizleri ve fırsatların oluşturulabileceği şekilde tasarlanmasıdır.

3)Maliyet Tahmin İlişkisinin Belirlenmesi

Bir faaliyet ya da ürünün maliyetini, bir veya daha fazla bağımsız değişkenin fonksiyonu olarak, amaçlar için tanımlanan matemetiksel bir ifadedir. Tarihi maliyetler, bu tahminlerin temelini oluşturur.

4)Ürün Yaşam Dönemi Maliyet Formülasyonunun Oluşturulması

Ürünün yaşam dönemi maliyetini değerlendirmek için uygun bir yöntemin seçilmesini kapsamaktadır.

123 _{David G. Woodward, “Life Cycle Costing-Theory, Information Acquisition and Application”,}

Kaynak: Woodward, s.336.

Şekil 3.5:Harvey’nin Yaşam Dönemi Maliyet Süreci

Ürünlerin yaşam dönemi maliyetlerinin analizi yalnızca üretim maliyetlerini değil, aynı zamanda kalite, zaman ve teslimat kriterlerini de ele almaktadır. Bir ürünün üreticiye toplam maliyeti ancak, ürünün üretilmesine ve pazarlanmasına karar verildikten sonra belirlenebilir. Ancak, müşterinin yaşam dönemi maliyeti analiz edildikten sonra, üreticinin ürün yaşam dönemi maliyeti doğru olarak belirlenebilir ve analiz edilebilir124_.

Ürün yaşam döneminde, farklı zamanlarda katlanılan maliyetlerin karşılaştırılabilir olmasını sağlamak amacı ile enflasyonun sıfır olması, eğer enflasyon var ise düzeltilmiş bilgilerin kullanılması gereklidir.

Ürün yaşam dönemi maliyetinde önemli olan nokta, işletmeyi başarıya ulaştırmada en az maliyetli yöntemin belirlenmesini sağlamak, hem gerçekleşen hem de gelecekte ortaya çıkabilecek maliyetleri dikkate almaktır125_.