Hedef Maliyetleme Sürecinin Aşamaları

HM, daha önce de açıklandığı gibi işletmenin tüm içsel ve dışsal girdi ve faaliyetlerini içine almaktadır. HM süreci, yeni bir ürün için kullanılabildiği gibi bazen de mevcut ürünlerin geliştirilmesi amacı ile de kullanılmaktadır72_{.HM sürecinde en önemli}

konu, “Ürünün maliyeti nedir” sorusu değil, “Yeni ürünün maliyeti ne olmalıdır?”

71

Can, s.199.

72 _{Lisa M. Ellram, “Purchasing and Supply Management’s Participation in the Target Costing Process”,}

sorusudur. Bunun için de hedef fiyat ve hedef karın önceden belirlenmiş olması gerekmektedir73_{. Daha sonra HM ürün fonksiyonlarına ve ana parçalarına göre ayrılarak}

detaylandırılarak, ürün fonksiyon ve maliyetlerinde iyileştirme yapılabilecek noktalar belirlenmiş olur74

.

HM sürecinin etkinliği için yüksek düzeyde kontrol süreci gereklidir. Bunun için de aşağıda sıralanan yedi sorunun cevaplarının verilmesi gereklidir75_.

• İşletmenin uzun vadeli satış kar ve hedefleri nelerdir?

• Üretime başlandığında yeni ürünün hedef bölgesi neresi olacaktır? • Hedef kar marjı nedir?

• Maliyet düşürme düzeyi olarak hangi düzey gerçekçidir? • Belirlenen maliyet düşürme hedeflerine nasıl ulaşılabilir?

• Hedef maliyetlerde gevşemeye yol açabilecek başka durumlar söz konusu olabilir mi?

• Düşürülen maliyetler, ürün bileşenleri arasında nasıl dağıtılabilir?

HM süreci, HM ilkeleri ve yukarıda sözü edilen konular çerçevesinde aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.

73

John Y. Lee, “Use Target Costing to Improve Your Bottom Line”, The CPA Journal, Vol:64, Iss:1, January 1994, s.68.

74 _{Can, s.66.} 75

Kaynak: Ellram, s.44

Şekil 3.4:Hedef Maliyetleme Süreci

HM, ürün özelliklerinin belirlenmesiyle başlayan süreçtir. Ürün özelliklerinin belirlenebilmesi için, işletme öncelikli olarak pazar araştırması yapmalıdır. Bu araştırma, ürün kavramı boyunca bilinmeyen müşteri istekleri ya da yada ihtiyaçları hakkında bilgi sağlanmasına yardım eder. Aynı zamanda pazar araştırması ile işletme hedef müşteri kitlesini de belirleyebilmektedir.Hedef müşteriler için pazarda mevcut olan rekabetçilerin

Basamak 1

Ürün Özelliklerinin Belirlenmesi

Faaliyet Veri Kaynakları

Basamak 2

Hedef Satış Fiyatının Oluşturulması

• Pazar araştırması • Rekabetçi bilgi • İçsel gelişme • Müşteri talepleri

Basamak 3 Hedef Maliyeti Belirlemek

Hedef Maliyet=Hedef Satış Fiyatı-Hedef Kar

Basamak 4

Ürün parçaları düzeylerini detaylandırmak için maliyet dökümü

Basamak 5 Hedef Maliyet Faaliyetleri • Tedarikçi gelişimi • Tasarım değişimi • Malzeme değişimi • Özellik değişimi • Maliyetlerin değiştirlmesi Basamak 6

Yeni ürünün pazara girişi ve sürekli iyileştirme çabaları

• Müşteri görüşmesi

• Müşteri girdi/pazar kaynağı • Rekabetçi Pazar fiyatlandırması • Maliyet bilgisi

• Yönetim gereksinimleri • Stratejik plan vaatleri • Rekabetçi Pazar faktörleri • Yönetim onayı

• Tarihsel veriler

• Tedarik yönetim girdileri • Tedarikçi girdileri • Ar-Ge girdileri • Mühendislik girdileri • Pazar araştırması • Tedarikçi önerileri/fikirleri/teknoloji • Tarihsel bilgiler

• Rekabetçi fiyat teklifleri

• Olması gereken maliyet modelinin geliştirilmesi

• Pazar araştırması • Müşteri talepleri • Rekabetçi fiyatlandırma • Yeni teknoloji gelişimi

yeni ürünlerine rekabetçilerin nasıl tepki göstereceğinin belirlenebilmesi için rekabet analizi yapılır. Bu şekilde müşteri ihtiyaçları ve talepleri ortaya çıkarılarak ürün özelliklerinin tanımlaması yapılır76_{. Yeni ürün sürecinin içsel gelişimi, ürünün özellikleri,}

teknolojisi ve sunduğu hizmet, hangi pazara hitap ettiği ile ilgilidir.

Müşterinin ihtiyaçları/istekleri, müşterinin ödemeye istekli olduğu fiyat, rekabet analizi, ürünün özellikleri, arzulanan Pazar payı hedef satış fiyatının oluşturulmasını sağlamaktadır77

. İşletmenin pazara sunduğu ürünün, aynı ürünü üreten rakip işletmeye göre farklı özellikleri var ise bu ürünün satış fiyatını etkileyebilmektedir. Hedef satış fiyatının belirlenmesinde fonksiyonellik ve fiyat arasındaki ilişki çok iyi analiz edilmelidir. Amaç, hedef fiyattan satılacak ve istenen satış hacmine ulaşacak ürünün tasarımını gerçekleştirmektir78

. HM’de mevcut ürünlerin satış fiyatlarının belirlenmesi, yeni ürünlere göre daha kolaydır. Çünkü işletme ürünün pazardaki performansını değerlendirebilir. Yeni tasarımlar, teknoloji, fonksiyonellik ve kalite gibi konularda geri bildirim fiyatlandırma sisteminin yeniden oluşturulmasında ve düzeltilmesinde işletmeye yardımcı olacaktır.

HM’nin belirlenebilmesi için hedef karın oluşturulması gerekmektedir. İşletme yönetimi uzun dönemli kar planlarında hedef satış karını belirlemektedir. Hedef satış karı genellikle satışların karlılığı kullanılarak belirlenmektedir. Hedef satış fiyatı ve hedef kar arasındaki fark aslında pazar faktörleri tarafından belirlendiği için kabul edilebilir maliyet olarak ifade edilmektedir79_{. Yani, kabul edilebilir maliyet işletmenin gerçekleştirmek}

istediği hedef maliyettir80

. Kabul edilebilir maliyet sadece işletmenin hedef satış fiyatı ve hedef kar arasındaki farkı dikkate aldığından dolayı diğer oluşabilecek maliyetleri gözardı etmektedir. Bundan dolayı tahmini olarak hesaplanan maliyet, kabul edilebilir maliyetin üstüne çıkabilmektedir. Tahmini maliyet kabul edilebilir maliyetin üzerine çıktığı zaman işletme aradaki farkı azaltma çalışmaları yaparak hedef maliyete ulaşır ve aradaki fark azaldıkça kabul edilebilir maliyete de o kadar yaklaşılmış olur.

Hedef maliyet belirlendikten sonra, hedef maliyet, pazarlama, üretim, genel yönetim, dağıtım, tedarik ve satış sonrası hizmet sunan gider merkezlerine dağıtılmalı ve her ürün 76 Ansari vd., s.24. 77 Ansari vd., s.33. 78 Cooper vd., s.96.

79 _{www.ar.navy.mil/navyaos/content/ download/1441/7051/file/tarcost.pdf, Erişim Tarihi: 15/03/2006.} 80

parçasına ait hedef maliyet belirlenir81_{. Hedef maliyeti düşürmek için bilimsel ilkeler ve}

ileri teknolojiler kullanılır. Bilimsel prensipler içinde, maliyet yaşam döngüsünde yer alan tüm maliyetler dikkate alınır. HM sisteminin işleyişinde bu aşamalardan birinde istenilen sonuçlara ulaşılamamış ise bir geri besleme mekanizmasıyla maliyetlerin sürekli azaltılması için çeşitli aşamalardan geri dönüşler yapılabilmektedir82

.Belirlenen özelliklere, kalite ve maliyet sınırlamalarına uygun olarak üretim gerçekleştirilmeye çalışılır. Hedef maliyete ulaşma çalışmaları gerek işletme içinde gerekse de işletme dışında devam eder. İşletme, üretimde kullanılan hammadde ve malzemeler temin eden tedarikçilerle fiyatlar konusunda pazarlık eder ve hedefe ulaşma konusunda çalışmalar devem eder83

.

HM’nin son uygulama adımı üretim ve sürekli geliştirmedir. Bu aşamada maliyet kontrolleri yapılır. Maliyetler hedef maliyetler seviyesinde veya daha düşük seviyelerde olsa bile sürekli iyileştirme çalışmalarına devam edilir.

Yukarıda sözü edilen süreçten farklı olarak bazı yazarlar HM sürecini farklı şekillerde ele almaktadır. Bu süreçlerden biri de fonksiyon alanı ilkesini baz alan yaklaşımdır Buna HM aşamaları aşağıdaki şekilde özetlenebilir84

.

• Ürün fonksiyonlarının belirlenmesi • Fonksiyonların ağırlığının belirlenmesi • Ürünü oluşturan parçaların belirlenmesi

• Ürün parçalarının maliyetlerinin tahmin edilmesi • Ürün parçalarının ağırlıklarının belirlenmesi • HM endeksinin oluşturulması

• Endeksin optimizasyonu

• Diğer Maliyet azaltımları olmak üzere sekiz aşamadan oluşmaktadır.

81 Ellram, s.40. 82 Acar, s.91. 83 Aksoylu vd., s.369.

84 _{C. Gökhan Bahşi, A. Vecdi Can, “Hedef Maliyetleme”, Muhasebe ve denetime Bakış, Yıl:1, Sayı:4,}