Hazırlama, Tamamlama ve Temizleme İşlerinin Koşulları

sürdürülebilmesi için yapılması zorunlu olan hazırlama, tamamlama ve temizleme işlerinin çalışma koşulları hakkında ilgili yönetmeliğin hükümleri incelendiğinde; hazırlama, tamamlama ve temizleme işleri hakkında belirli koşulların öngörüldüğü gözlenmektedir.

Bu kapsamda yönetmeliğin “Çalıştırma Koşulu” başlıklı 4. maddesinde; hazırlama, tamamlama ve temizleme işlerinin asıl işe ilişkin günlük çalışma sürelerinden önce veya sonra yaptırılabileceğini, bu işlerin yapılmasında teknik bir zorunluluğun bulunması veya asıl işin yürütümü sırasında bu işlerin yapılmasının, sağlık ve güvenlik yönünden sakıncalı olması koşuluna bağlandığını görmekteyiz. Bu koşullar içinde yukarıda belirtilen maddenin ilk cümlesinde ifade edilen “asıl işe ilişkin olma” koşulundan başlamak gerekir ise hazırlama, tamamlama ve temizleme işleri kapsamında yapılacak bu işlerin, asıl işin düzenle yapılması amacına hizmet etmesi gerektiği sonucu ortaya çıkmaktadır. Yani hazırlama, tamamlama ve temizleme işleri kapsamında yapılacak bu işler; asıl işin düzenle yürütülmesi bakımından zaruri işler kapsamında olması gerekir.400 _{Örneğin, bir işyerinde fırın veya ocakların yakılması, ısıtılması veya}

soğutulması veya iş makinelerinin günlük bakım veya onarımlarının yapılması gibi asıl işin düzenle yapılmasını sağlayacak işlerden olması gerekir.401

399_{“Hazırlama, Tamamlama ve Temizleme İşleri Yönetmeliği” adlı yönetmelik, 28.04.2004 tarihinde}

25446 no ile Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

400_{Tunçomağ/Centel 2008, s. 151; Süzek 2016, s. 827.} 401_{Odaman 2013, s.78.}

91

Diğer bir koşul ise hazırlama, tamamlama ve temizleme işlerinin günlük çalışma sürelerinden önce veya sonra yaptırılabilmesinin, teknik bir zorunluluğun bulunması veya bu işlerin asıl işin yürütümü sırasında yapılmasının sağlık ve güvenlik yönünden sakıncalı olması koşulu konusunda olduğunu görmekteyiz.402 _{Bu durumda yani}

hazırlama, tamamlama ve temizleme işlerinin günlük çalışma sürelerinden önce veya sonra yaptırılabilmesi hali için, kanun koyucunun belirli nedenlerin varlığını şart olarak ortaya koymuştur. Bu kapsamdaki işlerin günlük çalışma sürelerinden önce veya sonra yaptırılabilmesi için ya teknik bir zorunluluğun bulunması veya bu işlerin asıl işin yürütümü sırasında yapılmasının sağlık veya güvenlik yönünden sakıncalı olması gerektiği yönetmelikte belirtilmiştir(HTTİY. m.4).403

Yönetmelikte hazırlama, tamamlama ve temizleme işlerinde çalıştırılacak işçi sayısında belirli koşullar öngördüğünü belirtmek gerekir. Bu konuda yönetmelik, işyerinde çalışan işçi sayısına göre aşağıda belirlenen oranlarda işçi çalıştırılması gerektiğini belirtmiştir.

 1-15 çalışanı bulunan işyerlerinde 3 işçiden,  16-30 çalışanı bulunan işyerlerinde 4 işçiden,  31-60 çalışanı bulunan işyerlerinde 6 işçiden,  61-80 çalışanı bulunan işyerlerinde 8 işçiden,

 81-100 çalışanı bulunan işyerlerinde 10 işçiden ve 100’den fazla çalışanı bulunan işyerlerinde ise, çalışan sayısı toplamının yüzde onundan fazla olamayacağını belirtmiştir (HTTİY, m.6/1).

Ayrıca hazırlama, tamamlama ve temizleme işlerinin yapılmasının özel riskler yaratması ve özel bilgi, beceri ve deneyim gerektirmesi halinde, bu işlerde çalıştırılacak

402_{Derya Ateş, Türk İş Hukukunda Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma, Y. Lisans Tezi, Selçuk}

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya/2010, s. 54; Süzek 2016, s. 827.

92

işçilerin çalıştıkları bölümleri ve mesleki eğitimleri göz önüne alınarak uygun nitelikte olan işçilerin seçileceği yönetmelikte belirtmiştir(HTTİY, m.6/2).404

Son olarak belirtmek gerekir ki; hazırlama, tamamlama ve temizleme işlerinin, Sağlık Kuralları Bakımından Günde Ancak YediBuçuk Saat veya Daha Az Çalışılması Gereken İşler Hakkında Yönetmelik’te belirtilen işlere ilişkin olarak yapılması durumunda bu işlerin, söz konusu Sağlık Kuralları Bakımından Günde Ancak Yedi Buçuk Saat veya Daha Az Çalışılması Gereken İşler Hakkında Yönetmelik’te yer alan işlerden her birine özgü olmak üzere belirtilmiş bulunan iş sürelerini aşmayacak biçimde düzenlenmesi (HTTİY, m.11); benzer şekilde, hazırlama, tamamlama ve temizleme işlerinin yapılacağı saatlerin bir işyerinde yapılmakta olan asıl işin yürütülmesi koşullarına ve sürelerine göre, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 69. maddesinde tanımlanan gece dönemine rastlaması halinde de, bu işlerin kendi yönetmeliğinde belirtilen koşullar içinde yapılması gerekmektedir. Son olarak 4857 sayılı İş Kanunu’nun 68. maddesinde belirtilen ara dinlenmeleri hakkındaki hükümler saklı kalmak koşuluyla, işyerinde yürütülen asıl işin bitmesinden sonra hazırlama, tamamlama ve temizleme işlerini yapacak olan işçilerin, bu işlere başlamadan önce yarım saatten az olmamak üzere dinlenmelerinin zorunlu olduğu ancak, işçilerin bu dinlenme haklarını kullanmaları, asıl işin bitmesinden sonra böyle bir çalışma aralığı bırakılmasının herhangi bir teknik sakınca doğurmaması koşuluna bağlı olduğu ve sözü edilen bu ara dinlenme sürelerinin çalışma süresinden sayılmayacağı belirtilmiştir (HTTİY, m.10).405_{Ayrıca bu yönetmelik}

hükümlerine göre; hazırlama, tamamlama ve temizleme işleri yaptırılmak üzere ayrılmış olan işçilerin, bu işlere ayrılan saatlerde, herhangi bir başka işte çalıştırılmaları yasaktır (HTTİY, m.14).

Yukarıda izah edilen koşullar çerçevesinde işyerinin asıl işçileri tarafından yapılacak hazırlama, tamamlama ve temizleme işleri yönetmelikte belirtilen şekli ile

404_{Odaman 2013, s 79.}

405_{Mollamahmutoğlu/Astarlı 2012, s.1128; Çelik/Caniklioğlu/Canbolat 2016 s.568; Kutluer 2009, s 29;}

93

günlük çalışma sürelerinden önce veya sonra yapılması durumunda, bu çalışmalar hazırlama, tamamlama ve temizleme işleri kapsamında değerlendirilecek; aksi durumda ise yani bu çalışmaların günlük çalışma süreleri içinde gerçekleştirilmesi halinde ise yapılan bu çalışmalar hazırlama, tamamlama ve temizleme işleri kapsamında değerlendirilmeyecektir.406

2.1.3.3.Hazırlama, Tamamlama ve Temizleme İşlerinde Fazla