Hatay ve Üç İlçeye Ait Genel Bilgiler

Hatay, güneyinde ve doğusunda Suriye, batısında Akdeniz, kuzeybatısında Adana, kuzeyinde Osmaniye ve kuzeydoğusunda Gaziantep’in bulunduğu, Türkiye’nin bir ilidir. Hatay, oldukça önemli bir geçmişe ve kültüre sahiptir. Birçok

araştırmacı, Türkiye’nin en eski yerleşim birimlerinden olan Hatay’ın tarihinin M.Ö.

100.000’li yıllara rastlayan orta paleolitik döneme kadar uzandığını belirtmektedir.

Yine arkeolojik kazılardan elde edilen bilgilere göre Hatay yöresi neolitik, kalkolitik dönemlerde ve Tunç Çağı’na da uzanan bir geçmişe sahiptir (TUİK, Seçilmiş Göstergelerle Hatay: 11).

Hatay ili, 23 Haziran 1939 tarihinde “Hatay Mıntıkasının Türkiye’ye İadesine Dair Hatay Antlaşması” ile 07 Temmuz 1939 tarih ve 3711 sayılı Kanun ile kurulmuş,

“23 Temmuz’da son Fransız birliği de Antakya’dan ayrılınca Hatay’ın anayurda katılma işlemleri tamamlanmıştır” (Doğanay ve Alım, 2016:106).

Hatay, 2011 yılında Kalkınma Bakanlığı’nın hazırlamış olduğu, “İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması” SEGE’ye (2011) göre illerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralamasında 46. Sırada yer almaktadır (T.C.

Kalkınma Bakanlığı, 2013: 64-65). Kalkınma Bakanlığı’nın 2010 göstergeleriyle hazırladığı çalışmada, nüfusu bu kadar büyük olmasına rağmen Hatay, sosyo-ekonomik gelişme anlamında benzer nüfusa sahip birçok ilin gerisinde kalmıştır. 2020 yılında böyle bir araştırma bulunmamaktadır.

Şekil 2. Hatay İli Siyasi Haritası¹⁶

Hatay Belediyesi, 2012 yılında çıkarılan 30 Mart 2014 yerel seçimleri ile birlikte yürürlüğe giren 6360 sayılı Kanun ile büyükşehir olmuştur. Büyükşehir Belediyesi olma tecrübesini 6360 sayılı Kanun sonrasında edinen Hatay ili, köklü değişiklikler geçirmiştir. Yasanın uygulanmaya başlamasından günümüze kadar geçen

16 Şekil 2,3,4 ve 5’teki siyasi haritalar 12.11.2019 tarihinde Harita Genel Müdürlüğü tarafından gönderilmiştir.

6 yıllık süreçte, Hatay’da idari, mali, siyasi açıdan ve yerel hizmetler açısından, değişiklikler yaşanmaktadır. Bu konu aşağıda aktarılmıştır.

Toplam nüfusu TUİK’e (2018) göre 1.609.856, yüzölçümü ise göller hariç 5.524 km² olan Hatay, Türkiye’nin nüfus bakımından 13. Büyük ilidir. Hatay;

“Antakya, Altınözü, Arsuz, Belen, Defne, Dörtyol, Erzin, Hassa, İskenderun, Kırıkhan, Kumlu, Payas Reyhanlı, Samandağ ve Yayladağı” ilçelerinden oluşur. Bu ilçeler arasında araştırmamızın yapıldığı üç ilçenin kısa bilgilerine göz atmakta fayda vardır:

İskenderun ilçesi:

Kentin kuruluşu M.Ö. 2000’li yıllara dayanmaktadır. Bu yıllarda burada Hititler’e bağlı Kadu Beyliği’nin kurulduğu bilinmektedir. İlçe, Doğu Roma-İslam rekabeti sırasında birçok kez el değiştirmiştir. İskenderun halkı, Osmanlı döneminde seçkin bir hayat sürdürmektedir. Ticari ve stratejik yönden oldukça kıymetlidir. 1839 yılında Tanzimat fermanının ilan edilmesiyle beraber yapılan idari düzenleme ile İskenderun, Payas ve Belen ile birlikte Adana eyaletine bağlanmıştır. Osmanlı döneminin ilk petrolü bu ilçenin Çengen köyünde bulunmuştur. 12 Kasım 1918 tarihinde İskenderun, Fransız askerleri tarafından işgal edilmiştir. Hatay Devleti döneminde Meclis anavatana katılma kararını aldığında Türkiye sınırlarına dahil edilmiştir. Türk ordusu 5 Temmuz 1938 tarihinde İskenderun’a girmiştir (Hatay Valiliği, 2011: 82). Mezopotamya, Güney Anadolu ve Suriye’nin bir nevi kapısı konumunda olması nedeniyle önemli bir coğrafyada bulunan İskenderun; özellikle Basra Körfezi’nden Hindistan’a gidecek yolun başlama noktası olması, pamuk ve petrol gibi önemli hammaddelerin kaynağının bulunduğu coğrafyanın doğal limanı olması gibi özellikleri bu kentin önemini arttırmaktadır (Ürkmez, 2016).

İskenderun’un coğrafyasına bakıldığında; Amanos dağlarının eteklerinde kurulduğu görülür. Tipik Akdeniz ikliminin hüküm sürdüğü İskenderun’da yılın 7 ayı yazdır denilebilir. Nüfusu, 2018 verilerine göre toplam 248.335’tir (TUİK, 2019).

Şekil 3. İskenderun İlçesi, Denizciler Mahallesi Haritası

İlçe, daha çok demir-çelik sektöründe sanayileşmiştir. Büyük bir limana sahip olan İskenderun, sahip olduğu tarihi, kültürel ve doğal güzellikleriyle dikkat çekmektedir. Bu güzelliklerin yanında tabi ki iklimin de etkisiyle sebze ve meyve açısından oldukça bereketli toprakları sayesinde yöre halkının hayat tarzı üzerinde ve mutfağa yansıyan zenginlikleriyle kendini gösterir. İskenderun ilçesine bağlı toplamda 45 mahalle mevcuttur. Bu mahallelerden en büyük nüfuslu olanı araştırmamızın yapıldığı mahallelerden olan Denizciler mahallesidir (Denizciler, 6360 sayılı

Kanun’dan önce belde belediyesi statüsüne sahipti). Denizciler Mahallesi’nde toplam 23.461 kişi yaşamaktadır (TUİK, 2019).

Arsuz ilçesi:

Arsuz, tarihte gül anlamındaki Rhosus ismiyle anılan, Hititlerin Mukiş ve Perslerin Dara ismini verdikleri yarımada üzerinde kurulmuştur. Rhosus antik dönemin önemli liman şehirlerinden bir tanesidir. Tahminlere göre, bu şehrin Büyük İskender’in Makedon Komutanı olan Seleykos 1. Nikator tarafından kurulduğu belirtilmektedir. Arsuz, M.Ö. 300 yıllarında Makedonya Kralı Büyük İskender’in generallerinden olsn Seleykos 1. Nikator’un M.Ö. 64’te Roma’nın, M.S. 638 yılında Arapların, 969 yılında Bizanslıların ve 1268’de Memlüklerin egemenliği altına girmiş ve Romalılar döneminde en parlak dönemini yaşamıştır (Arsuz Kaymakamlığı, 2020).

İlçe, 6360 sayılı Kanun ile kurulmuştur. Kuzeyinde İskenderun İlçesi, kuzeydoğusunda ise Belen İlçesi bulunmaktadır. Doğusunda Hatay ili, güneydoğusunda ise Samandağ ilçeleri ile çevrilidir. Ayrıca bu ilçe Hatay iline 90 km, İskenderun’a ise 40 km uzaklıkta olup; 538 km² alana sahiptir.

Şekil 4. Arsuz İlçesi Karaağaç Mahallesi Haritası

Arsuz ilçesinin ekonomisi genellikle turizm, tarım ve hayvancılığa dayalıdır.

Tarımsal faaliyetlerin başlıcaları; arpa, buğday gibi tahıl ürünleri yetiştiriciliğidir.

Ayrıca sebze ve meyve çeşitliliği de fazladır. Hatay ilinin genel olarak en çok ürettiği değerli bir besin olan zeytin, Arsuz’da da üretilir. Deniz kenarı olmasından kaynaklı küçük çaplı balıkçılık da halkın geçim kaynağı olarak görülmektedir. Arsuz ilçesine bağlı toplam 38 mahalle bulunmaktadır. Bu mahalleler arasında nüfusu en büyük olan Karaağaç mahallesidir. Karaağaç mahallesi (Karaağaç, 6360 sayılı Kanun’dan önce belde belediyesi statüsüne sahipti) büyük nüfuslu olmasından dolayı sonradan Cumhuriyet, Konarlı, Övündük ve Şarkonak adlarında 4 ayrı mahalleye ayrılmıştır.

Toplamda Karaağaç mahallesinde 26.920 kişi ikamet etmektedir (TUİK, 2019).

Defne İlçesi:

Defne, 6360 sayılı Kanun’un yürürlüğe girmesinden önce Hatay ili, Antakya ilçesine bağlı idi. 06.12.2012 Tarih ve 28489 sayılı Resmî gazetede yayımlanan 6360

sayılı Kanun’un 2. maddesinin (7) bendine göre Hatay İlinde Defne İlçesi ve Defne Belediyesi kurulmuştur.

Bu ilçenin en önemli mahallesi Harbiye mahallesidir. Defne Kaymakamlığı Harbiye’yi; “Hatay’ın çağlayanlar bölgesi olan Harbiye, 8 km’lik bir yolla Antakya’ya bağlanır. Şelaleleri ve temiz havası ile ünlü olup, yerli ve yabancı turistlerin ziyaret ettiği bir mesire yeridir. Platonun güneyinden fışkıran kaynaklar, şelaleler meydana getirdikten sonra Asi nehrine karışırlar. Bu şelalelerin Antik çağdaki isimleri Kastalia, Pallas ve Saramannadır” şeklinde tarif etmektedir (Defne Kaymakamlığı, 2019).

Şekil 5. Defne İlçesi, Harbiye Mahallesi Haritası

Harbiye mahallesinde toplam 26.461 kişi yaşamaktadır. İlçede toplam 37 mahalle bulunmaktadır. Harbiye, bu ilçenin en büyük ikinci mahallesidir. Harbiye, Denizciler ve Karaağaç gibi 6360 sayılı Kanun’dan sonra mahalle statüsüne dönüşmüştür. Kanun uygulamasından önceki durumda bu yerleşim yeri de belde belediyesine sahipti.