Büyükşehirlerle Alakalı Değişiklikler

9“6360 sayılı Yasa ile kurulan ve belediye organlarının seçimi 30/03/2014 tarihli Mahalli İdareler Seçiminde yapılan 27 ilçe, belediye sayısına dâhil edilmiştir. Bir önceki yıla göre belediye nüfus ve sayılarındaki büyük farklılıkların ana nedeni, 6360 sayılı Yasa uyarınca yapılan idari bölünüş değişiklikleridir.” Kaynak: TUİK, 2018.

Yukarıda isimleri sayılan büyükşehirlerin eklenmesiyle Türkiye’de büyükşehir sayısı 30’a ulaşmıştır. 6360 sayılı Kanun ile yeni kurulan bu büyükşehir belediyelerinin görev ve sorumluluk alanları ilin mülki sınırlarına genişletilmiştir.

İstanbul ve Kocaeli Büyükşehir Belediyeleri’nin sınırları “5747 sayılı Kanun” ile

“5216 sayılı Kanun”a eklenen geçici 2. Madde ile mülki sınıra genişletildiğinden, bu iki büyükşehir belediyesi için 6360 sayılı Kanun’da bu konuda herhangi bir düzenlemeye yer verilmemiştir.

Yeni kurulan ve sınırları genişlemiş tüm büyükşehirlerde yer alan köy ve belde belediyelerinin tüzel kişilikleri kaldırılarak ilgili belediyelerin birer mahallesi statüsüne dönüştürülmüştür (Md. 1). Kanun aynı zamanda, orman köyleri ve orman köylüsüne tanınan hak, sorumluluk ve imtiyazların orman köyü iken mahalle statüsüne dönüşen yerleşim birimleri için devam edeceğini öngörmüştür. Aynı zamanda bir belediyeye katılarak mahalleye dönüşen köy, köy bağlısı ve belediyeler tarafından kullanılmakta olan mera, yaylak, kışlak gibi yerlerden bu mahalle sakinleri ve varsa diğer hak sahiplerinin “4342 sayılı Mera Kanunu” hükümleri çerçevesinde faydalanmaya devam edeceğini de öngörmektedir. Aynı zamanda Kanun, öncesinde köy tüzel kişiliği olan ve mahalleye dönüşen yerleşim birimlerinde orman mevzuatına göre yaşayanların haklarını korumuş, ancak eskiden belde belediyesi olan şimdi ise mahalle olan yerleşim birimleri ile ilgili herhangi bir düzenleme yapmamıştır. Ancak bu eksiklik 27 Şubat 2014 tarihli 6526 sayılı Kanun ile giderilmiştir (TBB, 2014:5).

Görev ve sorumluluk alanları daha öncesinde ilin mülki sınırına genişlemiş olan İstanbul ve Kocaeli büyükşehirlerinde bulunan köylerin de tüzel kişilikleri kaldırılmış ve bağlı bulundukları ilçe belediyesinin bir mahallesi olmuştur (Md. 1).

Türkiye Belediyeler Birliği’nin yayınladığı rehbere (2014:5) göre 6360 sayılı Kanunla Büyükşehir Belediyesi kurulan illerden;

“Aydın’da Efeler; Balıkesir’de Karesi ve Altıeylül; Denizli’de Merkezefendi;

Manisa’da Şehzadeler, Yunusemre; Kahramanmaraş’ta Dulkadiroğlu, Onikişubat;

Mardin’de Artuklu; Muğla’da Menteşe, Seydikemer; Ordu’da Altınordu; Tekirdağ’da Süleymanpaşa, Kapaklı, Ergene; Trabzon’da Ortahisar; Şanlıurfa’da Eyyubiye, Haliliye, Karaköprü; Van’da Tuşba, İpekyolu; Hatay’da Antakya, Defne, Arsuz, Payas ismiyle büyükşehir ilçe belediyeleri kurulmuştur. Ayrıca Denizli’nin Akköy İlçesinin ismi Pamukkale olarak değiştirildiğinden Akköy Belediyesi de Pamukkale Belediyesi olarak büyükşehir ilçe belediyeleri arasına katılmıştır. Kanunla ayrıca tüm büyükşehir ilçe belediyelerinin görev ve sorumluluk alanları mülki sınırlara genişletilmiştir. Bu

düzenlemeden sonra büyükşehir ilçe belediyelerinin mücavir alanından söz etmek mümkün olamayacaktır”.

Kanun ile büyükşehir belediyesi bulunan 30 ilde il özel idarelerinin de tüzel kişilikleri kaldırılmıştır (Md. 1). Bununla beraber il belediyesi bulunan diğer 51 ilde il özel idareleri varlığını sürdürmektedir. Kanun ile il özel idareleri kaldırılsa da bu boşluk bir alternatif kurum ile doldurulmuş ve Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlıkları (YİKOB) kurulmuştur. Bu başkanlık¹⁰;

a) Kamu kurumlarının yatırım ve hizmetlerinin etkin olarak yapılması, acil çağrı, afet ve acil yardım hizmetlerinin koordinasyonu ve yürütülmesi, ilin tanıtımı, tören, temsil, ödüllendirme ve protokol hizmetlerinin yürütülmesi, “2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu” nun 12. Maddesi kapsamında il özel idareleri tarafından kullanılan haklar ve yetkiler ile yürütülen görevleri yerine getirmek,

“Maden veya jeotermal ve doğal mineralli su kaynaklarının bulunduğu yere en yakın yerleşim yerlerinin altyapı ve mahalli müşterek ihtiyaçlarında kullanılmak üzere”

(Yönetmelik Madde 5/ğ) Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı bütçesi için konulan ve İçişleri Bakanlığı bütçesine aktarılan ödenekleri kullanmak,

b) “Merkezi idarenin adli ve askeri teşkilatı dışındaki taşra birimlerinin yürüttükleri hizmet ve faaliyetlerin etkinlik, verimlilik ve stratejik plan ve performans programlarına uygunluk açısından değerlendirildiği raporu hazırlamak ve valinin değerlendirmesi ile birlikte Başbakanlığa ve ilgili bakanlıklara göndermek”

(Madde5/f).

c) Büyükşehir Belediyesi bulunan illerde Organize Sanayi Bölgeleri mevzuatına¹¹ göre il özel idareleri tarafından kullanılan yetki ve görevleri yerine getirmekle görevlendirilmiştir.

Büyükşehirlerde su ve kanalizasyon hizmetleri büyükşehir belediyesinin görevleri arasında yer almaktadır. Bu hizmetler, “su ve kanalizasyon idaresi genel müdürlükleri” tarafından yerine getirilmektedir. Bu genel müdürlükler, büyükşehir örgütü içinde yer almayan onlardan bağımsız ayrı bir tüzel kişiliğe sahip kuruluşlardır.

2560 sayılı Kanun’un Ek-5. Maddesi gereği; “bu Kanun diğer büyükşehir belediyelerinde de uygulanır”. Ayrıca aynı Kanun’un Ek-10. Maddesinde de; “Diğer büyükşehir belediyelerinde kurulacak su ve kanalizasyon idarelerinin adına,

10 Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı Görev, Yetki ve Sorumlulukları il Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmeliğe göre.

11 6525 sayılı Kanun’un 25. Maddesi ile 4562 sayılı Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu’na eklenen geçici madde 12’ye göre.

kadrolarına, mevcut personelinin ve mal varlığının devrine ilişkin esaslar İçişleri Bakanlığının teklifi ve Bakanlar Kurulu kararı ile tespit edilir” hükmü gereği Bakanlar Kurulu tarafından 31 Mart 2014 tarihinde Bakanlar Kurulu kararı ile İstanbul ve Kocaeli hariç yeni kurulan büyükşehir belediyelerinde su ve kanalizasyon idaresi kurulmasına karar verilmiştir. Bu kararda ek olarak kurulan bu idarelerine 6360 sayılı Kanun’un geçici 1. Maddesi kapsamında yapılacak tüm devirlerin her türlü vergi, resim ve harçtan da muaf olduğu hüküm altında alınmıştır.