Belediyelerin Görev ve Yetkileri İle Alakalı Değişiklikler

6360 sayılı Kanun, belediyelerin görev ve yetkileri ile ilgili çok sayıda düzenleme öngörmüştür. Bunlardan bazıları aşağıda sırayla ifade edilmektedir.

a) Kanun, Büyükşehir Belediyesi kapsamındaki tüzel kişiliği kaldırılıp mahalle olarak bağlanan köylerde büyükşehir ilçe belediyelerinin tip mimari proje uygulaması yapılabileceğini hüküm altına almıştır (Md. 3). 5216 sayılı Kanun Md. 7’ye göre;

b) Belediyelerin amatör spor kulüplerine nakdi yardım yapabileceğine dair bir yasal düzenleme getirmiştir.

c) 6360 sayılı Kanun’un 17. maddesi ile “büyükşehir belediyeleri ile nüfusu 100.000’in üzerindeki belediyelerin kadınlar ve çocuklar için konuk evi açmak zorunda” oldukları düzenlenmiştir.

d) Kanun, her statüdeki belediyelerin mabetlerin yapımı, bakımı ve onarımını yapabileceğini düzenlemiştir. Bu görev zorunluluk olmayıp ihtiyari bir görevdir¹².

e) Kanun ile büyükşehir belediyelerine temizlik ve karla mücadele görevi¹³ verilmiştir.

f) Tüzel kişiliği kaldırılmış olan ve büyükşehir ilçe belediyelerine mahalle statüsünde bağlanmış, belde belediyeleri ile köylerin hali hazırdaki geçim kaynakları da dikkate alınarak, büyükşehir ile ilçe belediyelerine “tarım ve hayvancılığı desteklemek için her türlü faaliyet ve hizmet” yapabilmeleri hususunda yeni bir görev ve yetki verilmiştir¹⁴. Bu değişiklik ile artık büyükşehir ilçe belediyeleri ile büyükşehir belediyeleri çiftçiyi destekleyecek faaliyetler ile çeşitli projeler üretebileceklerdir.

g) Kanun, afet riski taşıyan veya can ve mal güvenliği bakımından riskli yapıları tahliye etme ve yıkma görevini büyükşehir ilçe belediyelerine vermiştir. Bu görev 6360 sayılı Kanun’dan önce büyükşehir belediyelerine aittir.

h) Kanunla otopark gelirleri, büyükşehirlerde büyükşehir belediyelerine aktarılacağı hüküm altına alınmıştır. İmar mevzuatı uyarınca belediyelerin otopark gelirleri, yalnızca “tasdikli plan ve beş yıllık imar programına göre hazırlanan kamulaştırma projesi karşılığında otopark tesisi için gerekli arsa” (Md. 27) temini ve inşaatında kullanacaktır.

12 Düzenlemede “mabet” tanımına yer verilmemiştir. 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nun elektrik ve havagazı tüketim vergisinden istisna tutulan yerler 36. Maddenin 2. Bendinde “dini hizmetlerin ifasına mahsus ve umuma açık bulunan cami, mescit, kilise ve havra gibi ibadethaneler”

den bahsedilmektedir. Buna göre “mabet” teriminden bu ibadethaneler anlaşılmakta olduğu kanaatine varılabilir.

13 Büyükşehir belediyeleri eskiden belde olan mahallelerle ilçe merkezi arasındaki yolların hem de 5216 sayılı Kanun’un 27. Maddesine istinaden büyükşehir belediye meclisince büyükşehir belediyesi görev ve sorumluluk alanına bırakılan “meydan, bulvar, cadde ve ana yolları yapmak, yaptırmak, bakım ve onarımı ile bu yolların temizliği ve karla mücadele” çalışmalarını yürüteceklerdir.

14 Bu konuda görev verilen belediyeler, büyükşehir ve büyükşehir ilçe belediyeleridir. Diğer belediyeler ise 5393 sayılı Kanun’un 14. Maddesinin (a) bendinde yer alan “ekonomi ve ticaretin geliştirilmesi hizmetlerini yapar” görevi kapsamında hizmet üreteceklerdir.

Bunlara ek olarak 6360 sayılı Kanun, Türkiye’deki nüfusu 2.000’in altında olan belde belediyelerinin tüzel kişiliklerini kaldırarak köy statüsüne dönüştürmüştür (6360 sayılı Kanun Geçici Md. 2/1). Kanun ile tüzel kişilikleri kaldırılan belediyelerin personeli, taşınır ve taşınmaz malları, alacak, hak ve borçları bulunduğu ilin il özel idarelerine devredilmiştir (Md. 2/2).

Yukarıda sırayla belirtilen görev ve yetkiler konusu daha ayrıntılı bir biçimde aşağıda belirtilmiştir.

2.2 6360 SONRASI BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ YAPISI VE İŞLEYİŞİ

6360 sayılı Kanun öncesinde Türkiye’de yerel yönetimlerin çoğu küçük nüfuslu belediyeler olarak örgütlenmiştir. Örneğin 2012 yılında belediyelerin

%70’inin nüfusu beş binin altındadır. Ayrıca bu yerel yönetimlerden daha da az nüfusu olan otuz beş binin üzerinde de köy yönetimleri vardır. Bunun gibi nedenlerle AK PARTİ hükümeti küçük küçük yerel yönetimlerin yerine etkili bir biçimde hizmetleri kaliteli bir biçimde sunacak daha büyük nüfuslu ve coğrafyası geniş yerel yönetimler kurulması yönünde önemli adımlar atmıştır. Buna ek olarak hükümet, yerel hizmetlerin küçük, orta veya büyük karmaşık büyüklükte çok sayıda yerel yönetim birimi tarafından sunulmasını olumsuz görmüştür. Yerel hizmetlerin bu şekilde çok farklı büyüklükteki yerel yönetimler tarafından görülmesi yerine tek merkezden yürütülmesinin daha etkin olacağı düşünülmektedir (Arıkboğa, 2015: 195). Hükümet, hem hizmetlerde etkinliği arttırmak, kaliteyi gerçekleştirmek hem de küçük yerel yönetimler sorunundan kurtulabilmek amacıyla büyükşehir yönetim modelini yukarıdaki gerekçelerde belirtilen amaçları da gerçekleştirecek biçimde dönüştürmek niyetindedir.

Hükümet, 2012 yılında büyükşehir modeline ilişkin tasarıyı TBMM’ye sunmuştur. Kanun, büyükşehir olabilmek için tek bir kriter belirlemiştir. Bu kriter 750.000 nüfus kriteridir. 6360 sayılı Kanun, büyükşehir olan tüm illerin belediye hizmet sınırlarını ilin mülki sınırıyla bütünleştirmiştir. 14 il, büyükşehir belediyesi olmuştur. Böylece kanun kapsamında 30 Büyükşehir Belediyesi bulunmaktadır.

Adalet ve Kalkınma Partisinin raporunda (2012:9); kanunun genel gerekçesi,

“yönetim, planlama ve koordinasyon açısından belediye sınırının mülki sınıra genişletilmesi suretiyle en geniş ölçekte hizmet üretebilecek güçlü bir yapıya ulaşmak”

olarak ifade edilmektedir. Büyükşehir hizmet alanlarında sunulan hizmetlerin tek

merkezden yürütülmesi, ölçek ekonomisi bağlamında olumlu sonuçlar ortaya çıkaracağı, hizmetlerin daha kaliteli ve hızlı olacağı, az kaynakla daha çok çıktı olabileceği hedeflenmiştir.

Türkiye’de mevcut büyükşehir sistemini kökünden değiştiren 6360 sayılı Kanun’dan sonra yerel yönetimler sistemi de temelinden değişmiştir. Kanun sonrasında Belediyeler ile birlikte Büyükşehir Belediyelerinin de yapısı ve işleyişi değişikliklere uğramıştır. Bu kapsamda; Büyükşehir Belediyelerinin kuruluşu, görev, yetki ve sorumlulukları, karar ve yürütme organlarının yapısı ve işleyişi aşağıda ayrıntılı bir biçimde aktarılmıştır.