Geçerlilik, Güvenilirlik ve Faktör Analizleri

Araştırmalarda, özellikle sosyal araştırmalarda, hazırlanan ölçeğin istenilen konuyu doğru bir şekilde ölçebilmesi için geçerlilik, güvenilirlik ve faktör analizlerinin yapılması zorunludur. Likert tipi bir ölçek uygulanacak ise ölçeğin yapısal olarak geçerliliği, faktör analizi ile ortaya çıkabilir (Büyüköztürk, 2009: 167-168). Sosyal bilimlerde ölçümün kalitesini ve geçerliliğini ortaya koymak maksadıyla yapılan en önemli analiz faktör analizidir (Yaşlıoğlu, 2017: 75). Faktör analizi, hazırlanan ölçekte bulunan ifadelerin ölçmesi gerekli yapılar veya özelliklerle ilişkilerini ortaya koyan bir metottur (Yaratan, 2017: 225). Araştırmada kullanılan önermeler arasındaki korelasyon faktör analizi ile hesaplanmaktadır. Değişkenler arasındaki ilişki de yine bu analiz ile ortaya konulur. Analiz sonucunda ortaya çıkan faktör yük değerleri, önermelerin elde edilen faktörler ile korelasyonunu belirleyen rakamsal değerlerdir. Sosyal bilimsel araştırmalarda yapısal geçerlilik için faktör yük değerlerinin 0.45 ve üzerinde olması yeterli görülmektedir. Tek faktörlü ölçeklerde ise varyansın açıklanma düzeyinin %30 ve üstünde olması zorunludur. Çok faktörlü ölçeklerde ise varyansın açıklanma durumunun daha fazla olması beklenmektedir.

Sosyal bilimlerde genellikle kullanılan likert tipi ölçeklerde güvenilirlik “Cronbach’s Alpha” katsayısı ile belirlenmektedir (Altunışık vd., 2007:115). “Cronbach’s Alpha”

katsayısı 0,70 düzeyinde veya daha fazla çıkması sosyal bilimlerde ölçeğin güvenilir olduğu ifade edilmektedir. Cronbach’s Alpha değeri 0 ile 1 arasında bir sayıdır; bu sayı () 0.00≤α<0.40 ise güvenilir olmayan bir ölçektir, 0.40≤ α<0.60 ise ölçek düşük, 0.60≤α<0.80 ise oldukça güvenilir ve 0.80≤α<1.00 ise mükemmel derecede güvenilir bir ölçektir (Akgül ve Çevik, 2003: 381-382). Araştırmamızda 3 temel ölçek bulunmaktadır. İlk ölçeğimiz 26 ifade ile “Hizmet Kalitesi” ölçeğidir, ikincisi katılım

ile ilgili olan 9 önermeli “katılım” ölçeği, sonuncusu ise temsil ile alakalı 7 önermeli

“Temsil” ölçeğidir. Hizmet kalitesi ölçeği çok faktörlü, diğerleri ise tek faktörlü olarak belirlenmiştir. Her bir ölçeğin ayrı ayrı hem eski durumla ilgili olan hem de yeni durumla ilgili olmak üzere geçerlilik ve güvenilirlik analizleri yapılmıştır.

Genellikle geçerlilik, istatistiksel yöntemler kullanılmadan ölçeğin uzmanların incelemesi ile test edilebilir. Güvenilirlik konusunda ise istatistiksel yöntemler kullanılmaktadır (Yaratan, 2017: 241). Araştırmanın geçerlilik ve güvenilirlik düzeylerini belirlemek için 50-60 kişilik bir örnek uygulama yeterli görünmektedir.

Bu kapsamda araştırmamız için oluşturduğumuz anket formunda yer alan üç temel ölçeğin güvenilirliklerinin hesaplanması için 125 kişilik bir örnek uygulama yapılarak aşağıdaki sonuçlar elde edilmiştir.

Çalışmada Hizmet Kalitesi ölçeğinin Cronbach’s Alpha katsayısı 0,87; alt boyutların Cronbach’s Alpha katsayıları 0,63 ile 0,82 arasında tespit edilmiştir.

Katılım Ölçeğinde beşli likert tipinde (1-kesinlikle katılmıyorum, 5-kesinlikle katılıyorum” 9 madde bulunmaktadır. Bu çalışmada Katılım ölçeğinin Cronbach’s Alpha katsayısı 0,74 tespit edilmiştir. Temsil Ölçeğinde beşli likert tipinde (1-kesinlikle katılmıyorum, 5-(1-kesinlikle katılıyorum) 7 madde bulunmaktadır. Bu çalışmada temsil ölçeğinin Cronbach’s Alpha katsayısı 0,94 tespit edilmiştir.

Belediye hizmet kalitesi ile ilgili faktör analizi sonuçları Tablo 20’de gösterilmiştir. Hizmet kalitesi ölçeği için, varimax dönüştürmesi kullanılmış ve öz değeri 1’in üzerinde 5 faktör meydana getirilmiştir (Akgül ve Çevik, 2003423). Bu 5 faktör toplam varyansın %64,193’ünü açıklamaktadır. Yapılan bu analizde örneklemin yeterli seviyede (KMO değeri: 0,910) olduğu; kullanılan verilerin ise normal dağılıma sahip olduğu, yani Barlett’s testi sonucu p değeri: p<0.000 olarak bulunmuştur.

Belediyeler gelirlerine ve büyüklüklerine göre çok çeşitli hizmetler sunmaktadır. Bu hizmetleri hizmet kalitesi ölçeğinin faktör dağılımlarına göre beş farklı sınıflandırma şeklinde belirtilmektedir. Bunlardan ilki, 10 ifadenin bulunduğu “hizmet sunumunda vatandaşların önemsenmesi” faktörüdür (F1, özdeğer: 11,198, varyansı % 43,068). 7 İfadenin bulunduğu ikinci faktör (F2), “hizmet sunumunda adalet ve vatandaşların bilgilendirilmesi”, adı verilmiştir (özdeğer: 1,692 ve varyansı %6,508). 4 ifadenin bulunduğu üçüncü faktör (F3), “kentsel hizmetlerin sunumunda yeterlilik” (özdeğer:

1,366 varyansı %5,253) olarak; 3 ifadenin oluşturduğu dördüncü faktör (F4),

“hizmetlerin sunumundaki fiziksel nitelikler” (özdeğer: 1,283 varyansı %4,934) olarak, 2 ifadenin bulunduğu beşinci faktör (F5) ise “temel kentsel altyapı

hizmetlerinin yeterliliği” (özdeğer: 1,152 varyansı %4,431) şeklinde isimlendirilmiştir.

Tablo 20. Hizmet Kalitesi Ölçeği İçin Faktör Analizi Sonuçları

İFADELER FAKTÖR YÜKLERİ

(Alt Boyutlar) F1: Hizmet Sunumunda Vatandaşların Önemsenmesi

Şikayetleri Kolayca İletebilme ,649

Temizliğe Yeterince Önem Verme ,628

Çevreye Karşı Duyarlılık ,590

Sözlerin Zamanında Yerine Getirilmesi ,651

Sorunların Zamanında Çözülmesi ,775

Güler Yüzlü Davranma ,553

Sosyal Etkinlik Düzeyi ,685

Öğrenciye Yönelik Hizmet Sunma ,596

Toplu Taşıma Hizmetlerine Gösterilen Özen ,648

Şehir Görünümünü Bozacak Yapılaşmaya İzin Verme ,552

F2: Hizmet Sunumunda Adalet ve Vatandaşın Bilgilendirilmesi

Adaletli Hizmet Sunma ,701

Hizmetlere İnternetten Ulaşılabilme ,598

Halkın Bilgilendirilmesi ,647

Zabıta Hizmetlerinin Yeterliliği ,617

Çalışanların Vatandaşların Sorunlarını Çözebilecek Bilgi Düzeyi ,658

Hizmetlerden Yararlanma Konusunda Bilgilendirme ,647

F3: Temel Kentsel Hizmetlerin Sunumunda Yeterlilik

Atıkların Depolanması ve İmha Edilmesine Gösterilen Özen ,713

Hizmet Araç ve Gereçlerinin Yeterliliği ,680

Park ve Bahçe Hizmetlerinin Yeterliliği ,609

Hizmet Binalarının Yeterliliği ,613

Şebeke Suyunun İçilebilir Olması ,805

Şebeke Suyunun İhtiyaçları Karşılama Düzeyi ,716

F4: Hizmetlerin Sunumundaki Fiziksel Nitelikler

Temiz Görünüşlü Olma ,624

Engelliye Yönelik Hizmet Sunma ,587

Modern Görünüşlü Olma ,453

Altyapı Hizmetlerinde Yaşlıları ve Engellileri Dikkate Alma ,695

Çalışmada Cronbach’s Alpha yöntemi ile hesaplanan güvenilirlik ölçütleri kullanılarak aşağıdaki bilgiler elde edilmiştir. Her bir faktörün ayrı ayrı Cronbachs’s Alpha katsayıları (α) bulunmuştur. Bu bağlamda tüm faktörler oldukça güvenilir,

toplamda ölçeğin güvenilirliği ise (α= 0,945, 0.80≤α≤1.00) yüksek derecede güvenilir çıkmıştır.

Çalışmada kullanılan katılım ölçeğinin KMO değeri “0,806”, temsil ölçeği için KMO değeri ise; “0,826” olarak tespit edilmiştir. Yapılan bu analizde örneklemin yeterli seviyede (KMO değeri: 0,806-0,826 arasında) olduğu; kullanılan verilerin ise normal dağılıma sahip olduğu, yani Barlett’s testi sonucu p değeri: p<0.000 olarak bulunmuştur.

3.4 ARAŞTIRMA BULGULARI