HATA

Marka suçlarnda hata halinin bulunmas da söz konusu olabilir. Hata halinin varlndan, hatann konusuna göre bir sonuca varmak gerekecektir. Bir kanun hükmünün veya suç tipine ilikin maddi unsurlarn yanl veya eksik bilinmesi ya da hiç bilinmemesini ifade eden hata, TCK’nn 30. maddesinde dört fkra halinde düzenlenerek, hatann gerçekleme ekline göre farkl sonuçlar balanmtr360.

Maddenin birinci fkrasna göre, fiilin icras srasnda suçun kanunî tanmndaki maddî (objektif nitelikteki) unsurlar bilmeyen bir kimsenin, taksirli sorumluluk hali sakl kalmak üzere, kasten hareket etmi olmayaca kabul edilmektedir. Buna göre, KHK m.61/A’da düzenlenen suçlar bakmndan, kastn varlndan söz edilebilmesi için, failin tipte yer alan objektif nitelikteki unsurlar bilerek hareket etmi olmas gerekmektedir. Aksi halde, Söz konusu suçlarn taksirli ekli düzenlenmediinden, failin fiilinden ötürü cezalandrlmas mümkün olmayacaktr. Buna çerçevede, marka hakkna tecavüz suçunda, fail iktibas veya iltibasn koullarn oluturan somut olaydaki özelliklerin bilincinde olmaldr. Dier bir deyile, fail üretimini, sata arzn veya satn yapt ürünlerde kullanlan iaretlerin tescilli bir marka ile taklit veya benzer nitelikte olduunu bilmesi gerekir. Aksi halde, bu konuda hataya düen fail, hatasndan yararlanr. Örnein, iletme sahibi bir kimse, elindeki ürünlerin taklit markal ürünler olmadn düünerek sat yapyorsa, marka hakkna tecavüz suçu bakmndan kasten hareket etmi saylmayacaktr361. Suçun taksirli hali de cezalandrlmad için, iletme sahibi bu fiilinden ötürü sorumlu olmayacaktr. Yine, marka tescil korumas iaretini kaldrma

360

Özbek/Kanbur/ Doan/Bacaksz/Tepe, Genel Hükümler, s.400-401. 361

Özen’e göre, tescilli veya daha önce tescil bavurusu yaplan marka ile ayn veya benzer ekilde taklit edilmi iareti kullanan kii, söz konusu iaretin, tescilli veya daha önce tescil bavurusu yaplan marka ile ayn veya benzer olduunu bilmiyorsa ve bu bilmemesinde kendisine kusur yüklenemiyorsa hatasndan yararlanacak ve ceza uygulanmayacaktr. Anca, bunun için mutlaka hataya dümesi kaçnlmaz olmas gerekmektedir. (Bunun için bkz. Özen, Mustafa, Marka Hakkna Kar
lenen Suçlar ve Yaptrmlar, Ankara Barosu, FMR, Y:9, C:9, 2009/2, s.67) Yazarn bu görüünü eletirmek gerekecektir. öyle ki, failin kulland iaretin tescilli bir markann taklidi olduunu bilmemesi tipikliin objektif (maddi) unsurlarna ilikin bir hata halidir ve TCK m.30/1 çerçevesinde deerlendirilir. Taksirli ekli tanmlanmam, yalnzca kasten ilenebilen suçlar bakmndan, tipikliin objektif nitelikteki unsurlarna ilikin hatada, failin hataya dümede kusurunun olup olmad önem tamaz. Bu nedenle kaçnlmazlk kriteri TCK m.30/3 ve m.30/4 çerçevesinde ele alnmas gereken bir kriterdir.

suçunda, failin, kaldrd iaretin tescilli marka korumas iareti olduunu bilmesi gerekir.
aretin tescilli marka korumas iareti olduunu bilmeden hareket eden fail, fiili kasten ilemi saylmaz. Marka hakk üzerinde yetkisiz tasarruf suçu bakmnda da, fail markann bakasna ait olduu hususunda hataya düerse, bu hatasndan yararlanacaktr. Örnein, miras hükümleri gereince marka hakknn yalnzca kendisine kaldn düünen bir kimsenin, baka mirasçlarn da varlndan haberdar olmakszn, söz konusu marka hakknn devri konusunda üçüncü bir ahsla sözleme yapmas durumunda tipikliin objektif nitelikteki unsurlarnda hataya dümü kabul edilecektir. KHK m.61/A’daki üç suç tipi bakmndan ortak olan tipiklik unsuru, tescilli bir markann varl olduu için, suç tiplerinde yer alan fiilleri gerçekletiren kimsenin bunun bilincinde olmas gerekir ki, bu suçlardan biriyle sorumlu tutulabilsin. Aksi halde, tipte yer alan fiilleri tescilli olduunu bilmedii bir marka üzerinde gerçekletiren kimsenin fiili suç oluturmayacaktr.

TCK m.30/2’de suçun daha ar veya daha az cezay gerektiren hallerin gerçekletii hususunda hata hali düzenlenmitir. Marka suçlarnn düzenlendii KHK m.61/A’da nitelikli hale yer verilmedii için, söz konusu fkra konumuz bakmndan özellik göstermemektedir.

TCK m. 30/3’de, ceza sorumluluunu kaldran veya azaltan nedenlere ait koullarn gerçekletii hususunda kaçnlmaz bir hataya düen kiinin, bu hatasndan yararlanaca hükme balanmtr. Bu fkra kapsamnda, hukuka uygunluk sebepleri ve kusurluluu azaltan veya kaldran sebeplerin koullarnn gerçekletii konusunda hata hali düzenlenmitir. Hukuka uygunluk sebeplerinin maddi artlar kastn bilme unsuruna dâhildir362. Fakat kanun koyucu kaçnlmaz hatadan söz ettii için, birinci fkrada olduu gibi hatann bulunmas yeterli görülmeyecek, ayrca bu hatann kaçnlmaz olmas aranacaktr363. Kusurluluu azaltan veya kaldran sebeplere ait koullarn varlnda da hata da kaçnlmazlk çerçevesinde ele alnacaktr. Üçüncü fkra kapsamnda kaçnlmaz hataya düen

362

Koca/Üzülmez, s.288; Özgenç, Genel Hükümler, s. 399. 363

Kaçnlamaz kavramndan ne anlalmas gerektiinin belirtilmemi olmasna yönelik eletiri için bkz. Özbek/Kambur/Doan/Bacaksz/Tepe, Genel Hükümler, s.409.

kimse kusurlu saylmad için suç olumayacak; fakat hatas kaçnlabilir ise kusurluluk unsuru gerçeklemi saylacak ve fail ilemi olduu fiilden ötürü hakszln ileni ekline göre cezalandrlacaktr. Örnein marka hakkna tecavüz suçunda, tescilli marka ile benzer iareti ayn nitelikteki mal veya hizmet gurubunda kullanacak olan kimsenin, tescili marka sahibinin rza gösterdii noktasnda hataya düerek, söz konusu ürünleri satmas durumunda, hukuka uygunluk sebebinin maddi artlarnda hataya dütüü söylenebilir. Yine, gerçekte öyle olmad halde kendisiyle haksz rekabet ettiini düündüü bir kimseye zarar vermek için, ona ait markann kullanld taklit ürünleri satan failin hatasnn kaçnlmaz olmas halinde, kusurluluu azaltan sebep olan haksz tahrik hükümlerinden yararlanmas mümkündür.

TCK m.30’da ise, hakszlk yanlgs düzenlenmitir. Buna göre iledii fiilin hakszlk oluturduu hususunda kaçnlmaz bir hataya düen kii, cezalandrlmaz. Burada özellik arz eden husus, failin, kendi davrannn knanabilir, haksz bir davran olduunu bilmeden hareket etmesidir. Marka suçlar bakmndan failin hakszlk bilinci ile hareket etmedii konusunda hataya dümesi ve bu hatasnn kaçnlmaz olmas durumda, fail iledii fiil bakmndan kusursuz saylaca için cezalandrlmayacaktr364. Snrl bir alanda uygulama bulan marka suçlarnn, hakszlk yanlgs çerçevesinde ilenmesi akla birkaç örnekten fazlasn getirmemektedir. Taklit markalar ürünleri satarken, bakasna ait olduu marka hakk üzerinde yetkisiz tasarrufta bulunan veya marka tescil korumas iaretini kaldran kimsenin, fiilin hakszlk oluturduunu bilmeden hareket ettiini söyleyebildiimiz durumlarda, söz konu fkra uygulanabilecektir.

§ 6- SUÇUN ÖZEL GÖRÜNÜ EK
LLER