Patient Education Methods
Refiye AKPOLAT1, Sevban ARSLAN2
1 (Uzm.Hemş.) Çukurova Üniversitesi Abdi Sütcü Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu,
Adana-Türkiye, refiyeakpolat@gmail.com
2(Doç.Dr) Çukurova Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi, Adana-Türkiye, sevbanadana@hotmail.com
359-PRESENTATION TYPE /SUNUM TÜRÜ: Oral Presentation / Sözlü Sunum
ÖZ
Hasta eğitimi, hasta ve ailesinin akut/kronik sağlık sorunlarıyla başa çıkması için yardım etmeyi amaçlayan eğitimdir. Eğitim ve öğretim planlaması yapılırken strateji ve yöntemlerin belirlenmesi önemlidir. Çünkü hasta hedeflenen davranışı, seçilen strateji, yöntem ve teknikler yoluyla kazanır. Hasta eğitimi henüz farklı sebeplerden dolayı önemini kazanmamıştır. Hastanın tıbbi bakımı boyunca, farklı yaklaşımlar ve uzmanlık alanlarına sahip, hastaya çok şey öğreten çok sayıda bilgi sağlayıcı bulunmalıdır. Hemşirenin ‘eğitici’ rolü önemli rollerden biri olup, aktif ve bağımsız olunması gereken bir alandır. Bu rol; hastanın yatış değerlendirmesinden, yatış süresince ve taburculuk esnasındaki eğitim ihtiyaçlarını karşılamayı kapsar. Hasta eğitimi hastanın yaşam kalitesini artırmak, tekrarlanan hastane yatışlarını azaltmak, hastaların otonomilerinin arttırılması ve hastalığa uyumu artırmak için gereklidir. Hasta eğitiminde dikkat edilmesi gereken bazı önemli noktalar vardır. Eğitimin içeriğinin, kullanılan materyallerin ve eğitimin yönteminin hastaya ve ihtiyacı olduğu bilgiye uygun olması gerekmektedir. Her bireyin tek olduğu unutulmamalı ve bireyin gereksinimleri dikkate alınarak eğitimler planlanmalıdır. Yeni öğrenme ve öğretme tekniklerini kullanılarak hastaların ailelerinin de eğitime katılımı sağlanarak eğitimlerin etkinliğini artırılabilir. Hasta eğitiminde kullanılan metodları konu alan bu derlemede hasta eğitiminin önemi, etkin eğitim metodları, eğitimde kullanılacak materyaller ve kullanılan yöntemlerin avantaj ve dezavantajlarına değinilecektir.
Anahtar Kelimeler: Hasta Eğitimi, Hemşirelik, Eğitim Yöntemleri
ABSTRACT
Patient education is a training aimed at helping the patient and his / her family to cope with acute / chronic health problems. It is important to identify strategies and methods when planning education and training. Because the patient gains the targeted behavior through selected strategies, methods and techniques. Patient education has not gained importance for different reasons. During the patient's medical care, there should be a large number of information providers with different approaches and areas of expertise that teach the patient a lot. The ası educative bağımsız role of the nurse is one of the important roles and is an area that needs to be active and independent. This role; This course covers
184
the assessment of the patient's hospitalization, hospitalization and training needs during discharge. Patient education is necessary to improve the patient's quality of life, to reduce recurrent hospitalizations, to increase the autonomy of patients and to increase compliance with the disease. There are some important points in patient education. The content of the training, the materials used and the method of training should be appropriate to the patient and the information he needs. It should not be forgotten that each individual is unique and the trainings should be planned considering the needs of the individual. By using new learning and teaching techniques, the education of the families of the patients can be increased and the effectiveness of the trainings can be increased. In this review of the methods used in patient education, the importance of patient education, effective training methods, materials to be used in education and the advantages and disadvantages of the methods used will be mentioned.
Key Words: Patient Education, Nursing, Education Methods
GİRİŞ
Eğitim genel bir yaklaşımla bireyin gereksinimlerini karşılayacak, sorunlara çözüm üretecek bilgi, beceri, tutum ve davranışların kazanılması sürecidir. Hasta eğitimi ise; hasta ve ailesinin akut/kronik sağlık sorunlarıyla başa çıkması için yardım etmeyi amaçlayan eğitimdir. Bir başka deyişle, hasta bireyi komplikasyonlardan, korumayı, hastanın potansiyeli doğrultusunda mümkün olan en kısa sürede fiziksel, psikolojik ve sosyal yaşamda kendi kendine yeterli duruma gelmesine yardımcı olmayı amaçlayan eğitimdir.
Eğitim ve öğretim planlaması yapılırken strateji ve yöntemlerin belirlenmesi önemlidir. Çünkü hasta hedeflenen davranışı, seçilen strateji, yöntem ve teknikler yoluyla kazanır. Öğretim stratejisi, amaca ulaşmak için kullanılacak yöntemin seçimine yön veren genel bir yaklaşımdır. Hastanın öğrenmesi hedeflenen davranışlar çeşitlidir.
Bu nedenle hedeflenen davranışların öğrenilmesine yönelik uygun yöntem ve teknikler kullanılmalıdır (Karadakovan ve Aslan Eti. 2017; Atabek Aştı ve Karadağ, 2014).
Hasta eğitimi sorun çözme sürecini de yansıtmakta doğal olarak öğretme–öğrenme ve hemşirelik süreciyle bütünleşmektedir. Öğrenme gereksinimlerinin belirlenmesi önemlidir. Bu nedenle veri toplama, tanı koyma, planlama, uygulama, değerlendirme aşamaları olmalıdır. Her aşama diğerleriyle etkileşim içindedir. Hemşire bu süreçte eğitimci rolünü üslenmiştir (Atabek Aştı ve Karadağ,2014). Hemşireler sağlıkta birçok rol oynamaktadır, ancak en önemli ve kalıcı rollerden biri hasta eğitimcisi rolüdür. Hemşireler hastanın hayatında önemli bir yerdedir, zor zamanlarında rahatlayacakları bilgi kaynağıdır. Bu nedenle, hemşireler hasta eğitiminin en iyi kaynağı olarak hizmet edebilir. Hasta eğitimi, hekimin ve hastanın karar verme sürecine eşit derecede etkili olduğu, hastanın karar vermesi gereken ortak bir karar verme tasarımına karar
185
vermesi gerektiğine karar veren sağlık hizmetleri uzmanından geliştirilmiştir. Hasta eğitiminin gelişimi, birincil ve ikincil sağlık hizmetlerinin yanı sıra biyomedikal ilerlemelerin, yaşlanan nüfusun ve hasta eğitimindeki kültürel çeşitliliğin etkisi için tanımlanmıştır.
Hasta eğitimi, çeşitli gelişimsel değişiklikler yaptı, sağlık hizmetlerinde farklı ortamlara yayıldı ve nihayetinde, hastalar için sağlık hizmetlerinin değerli bir parçası haline geldi. Bununla birlikte, hem hastalara hem de sağlık çalışanlarına hala hasta eğitimini optimize etmek için gerekli becerilere sahip olmaları gerekmektedir. Hasta eğitimini kolaylaştırmak için gelecekteki müdahaleler için uygulama uygun olmalıdır ( Marcus, 2014).
EĞİTİM STRATEJİ ve YÖNTEMLERİNİN BELİRLENMESİ Hasta hedeflenen davranışı, seçilen strateji, yöntem ve teknik yoluyla kazanır. Hastanın devinimsel bir beceriyi hangi yol ve teknikle öğreneceğini belirlenmelidir. Eğitim yöntemi hasta eğitiminin hedeflerine ulaşması amacıyla kullanılacak tekniklerin, işlenecek konunun, araç- gereç ve kaynakların bütününden oluşur. Hemşire konuyu öğrenmesinin en uygun yolu demonstrasyonu izlemesi ve daha sonra gerekli malzemeleri kullanarak tekrarlamasıyla olurken, bilişsel öğrenme alanına yönelik hedeflerde; düz anlatım, tartışma, soru-cevap gibi teknikler daha uygundur. Duyuşsal öğrenme alanına yönelik eğitimde ise en etkin tekniklerden biri grup tartışmasıdır. Ayrıca birkaç farklı tekniğin bir arada kullanılması da tercih edilebilir (Atabek Aştı ve Karadağ, 2014) .
Hastaya eğitim vermeden önce öğrenme yeterliliği bilinmelidir. Hastanın yaşı, fiziksel gelişim düzeyi bilinmelidir. Hastanın duyu organları ile ilgili yetersizliği olup olmadığı, hastanın mental durumu, emosyonel gelişimi hakkında veriler toplanmalıdır. Tüm bu veriler doğrultusunda eğitim planı yapılmalıdır. Eğitimin etkili olup olmadığını değerlendirmek için çeşitli öğretme araçları önerilmektedir. Öğretme, hastanın neler öğrendiğini ölçmek için soru sormayı, geri bildirim yapmadıklarını fark etmemeyi ve daha sonra hastanın bilgiyi öğrenip öğrenmediğini belirlemek için ek sorular sormayı da içerir (Marcus, 2014).
EĞİTİM YÖNTEMLERİ
Bireysel ve küçük gruplarda tercih edilen eğitim yöntemleri
Anlatım
Soru-cevap
Tartışma
Demonstrasyon
186
Rol Yapma (Rol Play) Anlatım
Hemşirenin etkin olduğu bir yöntemdir. Birden fazla kişiye eğitim verilebilir. Konuya yeni giriş yaparken, anlaşılması güç noktaları açıklarken, konuyu tartışma veya uygulama sonuçlarını özetlerken sıklıkla kullanılır.(Atabek Aştı ve Karadağ, 2014.; T.C. Millî Eğitim Bakanlığı, 2013; Webdersanesi, 2018 ) Bu yöntem hem daha ekonomik hem de grup içinde bilgi paylaşımı ve katılımın daha kolay olmasından dolayı önemlidir. Grup öğretiminde anlatım-sunum, tartışma ve soru cevap yöntemlerine de yer verilmelidir.
Soru-Cevap
Hastanın ilgi duyduğu, bilmek istediği noktaların anlaşılmasını sağlar. Ayrıca ona sahip olduğu bilgiyi kullanması/ göstermesi fırsatı verir. Soru cevap yöntemi eğitimi alan kişide ilgiyi uyandırır, düşünme sürecini harekete geçirir. Eğitimi alan kişinin sahip olduğu bilgiyi gösterme fırsatı sağlar ve doğru verilen cevaplarla ile şüpheleri uzaklaştırır.(Atabek Aştı ve Karadağ, 2014.; T.C. Millî Eğitim Bakanlığı, 2013; Webdersanesi, 2018 )
Tartışma
Bu yöntem hastanın konuya odaklanıp ilgi duymasını arttırarak öğretime etkin katılımını destekler. Yeni bilgilerin analizini sağlar. Özellikle grup tartışmaları, hastaların bilgilerini, düşüncelerini paylaşıp bunlardan yararlanılmasını fırsatını verir. Tartışmada konunun dağılmamasına özen gösterilmelidir. Bu yöntem iyi bir kontrol sağlanmazsa umulmadık sonuçlar doğurabilir. Tartışma sınırları belirlenmezse ya da kontrol altında tutulmazsa konu dışına çıkılabilir. Fazla sayıdaki katılımcıyla uygulanması biraz zordur. Herkes tartışmada eşit düzeyde katılamayabilir.
Bu yöntem;
Bireysel görüşlerin, ilgi duyulan konuların açığa çıkarılmasında,
Tutum, değer ve davranışların anlaşılmasında,
Konunun farklı açılardan ele alınıp değerlendirilmesi amaçlandığında uygundur.
Rol Yapma (Rol Play)
Hastanın sağlık sorununa yönelik olayların davranışların gerçek koşullara benzer bir ortam içinde taklit vb. yöntemle canlandırılması olarak açıklanabilir. Rol yapma, bir başka deyişle sorunu oyunlaştırarak tartışma yöntemidir. Empatiyle oyundaki bireylerin duygu ve
187
düşüncelerini anlama, diğer bireyler üzerindeki etkilerini ve tepkilerini izleme amacıyla uygulanır. Rol yapma yöntemi iyi bir hazırlık gerektirir. Oyun oynanacak ortam oluşturulmalıdır. Eğitimci ve diğer oyuncular oyunu izlemelidir. Oyun bittikten sonra oyunculara teşekkür edilmeli ve oyundaki hissettikleri sorulmalıdır. Gözlem ve tepkiler paylaşılmalıdır. Beklenmedik tepkiler oyun bitiminde tartışılmalıdır. Oyunda ne öğrenildiği sorulmalıdır. (Atabek Aştı ve Karadağ, 2014.; T.C. Millî Eğitim Bakanlığı, 2013; Webdersanesi, 2018)
Gösteri (Demonstrasyon)
Devinimsel becerilerin öğretiminde en uygun yollardan biridir. Enjeksiyonu hazırlayıp uygulama veya pansuman değiştirme bu yolla öğretilir. Hemşire önce uygulamayı yapmalı hasta izlemelidir. Daha sonra hemşireyi model alarak uygulamayı hasta tekrar etmelidir. Yöntemi kullanırken gerçek araç gereçler, modeller, resimler, fotoğraflar, harita, slâyt, hareketli filmler, basit çizimler, levhalar vb. kullanılır. Göze ve kulağa aynı anda hitap ettiği için sözel yöntemlerden daha etkili ve kalıcıdır.
Beceri kazanılmasında etkindir. Gösteri hazırlanması için bilgi ve beceri yönünden eğitimcinin donanımlı olması gerekmektedir. Yöntem zaman yönünden fazla zaman gerektirir. (Atabek Aştı ve Karadağ, 2014.; T.C. Millî Eğitim Bakanlığı, 2013; Webdersanesi, 2018)
Bu yöntem uygulanırken;
Ortam kolaylıkla izlenecek şekilde düzenlenmelidir,
İşlemin aşamaları gözden geçirilmelidir,
Yöntemde kullanılacak araç-gerecin kullanılır durumda bulundurulması gerekir,
Hastanın öğrenim gereksinimleri dikkate alınarak gerekli açıklamaların ne zaman yapılacağı belirlenmelidir,
Zaman ve süre hastanın bilişsel, fiziksel yeterliliği dikkate alınarak ayarlanmalıdır,
Her aşamada açıklanmalı ve hastanın soru sorması teşvik edilmelidir
Hastanın da eğitimde kullanılacak araca gerece dokunup kullanması sağlanmalıdır.
Gösterip Yaptırma
Bir işlemin uygulanmasını, önce eğitimci tarafından gösterip açıklama sonra da eğitimi alan bireye uygulama yaptırarak öğretme yöntemidir. Gösterip yaptırma yönteminde yapılan hatalar anında düzeltilmelidir. Çünkü yanlış öğrenilen uygulamanın doğrusunu öğrenmek hem zor hemde zaman kaybıdır (Atabek Aştı ve Karadağ, 2014.; T.C. Millî Eğitim Bakanlığı, 2013; Webdersanesi, 2018) Gösterip yaptırma yöntemi birden
188
çok duyu organına hitap ettiği için dikkat çekicidir. Psikomotor beceri kazandırır. Bu yöntemi yaparken her katılımcıya uygulamayı öğrenebilmesi için yeterli zaman verilmelidir. Birinci aşama öğrenilmeden diğer aşamaya geçilmemeli ve eğitimde kullanılacak materyaller (film, şema, afiş) önceden hazırlanmalıdır (Atabek Aştı ve Karadağ, 2014.; T.C. Millî Eğitim Bakanlığı, 2013; Webdersanesi, 2018).
Grup Eğitimi Yöntemleri
Bu yöntem hem daha ekonomik hem de grup içinde bilgi paylaşımı ve katılımın daha kolay olmasından dolayı önemlidir. Grup öğretiminde anlatım-sunum, tartışma ve soru cevap yöntemlerine de yer verilmelidir. Bu yöntem katılımcının sorunuyla ilgili konularda davranış değişikliği oluşturmak için uygulanır. Grup eğitimi kişiler arası iletişim ve ekip iletişim becerisini geliştirir. Fakat gruptaki katılımcıların demografik özellikleri eğitimin amacına ulaşmasında önemli rol oynar.
Grup eğitimi yapılırken; eğitim konusunun ve katılanların özelliklerinin ortak olmasına, katılımcıların hepsinin eğitimde aktif olmasına, gruptaki kişi sayısının çok olmamasına dikkat edilmelidir.
Özel Hasta Gruplarıyla Eğitim
Toplanana veriler ve konulan eğitim tanısı dikkate alınarak sırayla önceliklerin belirlenmesi, öğretim yöntemlerinin, araç ve gereçlerin seçiminin yapılması ve aynı zamanda eğitimde iş birliği yapılacak kişi ya da kuruluşların belirlenmesi gerekmektedir. Eğitim sırasında düz anlatım, soru-cevap, tartışma, demonstrasyon, rol oynama, grup öğretimi, yazılı kaynaklar, üç boyutlu materyaller, afiş, poster, resim, ses kaydı kullanılabilir. Bunlar engelli bireyin durumuna uygun olarak seçilmelidir (İkpaylasim, 2018; Tccl, 2018 ).
Örneğin:
Görme engelliler için; Braille Alfabesi, ses kayıt cihazı, grup öğretimi, soru-cevap yöntemi kullanılabilir.
İşitme engelliler için; işaret dili, iletişim kartları, yazılı kaynaklar, poster, afiş, yazarak anlatım, resim materyalleri kullanılabilir.
Zihinsel engelliler için; grup faaliyetleri, projeksiyon, yazı tahtası, müzik aleti, TV ve ses siteminden faydalanılabilir
Fiziksel Engelli Eğitimi için; Broşür, afiş, grup eğitimi/terapisi, soru-cevap yöntemi kullanılabilir.
Eğitim sırasında engelli hastanın yanında aile üyelerinin veya bakım vericilerin bulunması, eğitimin etkinliğinin soru cevap şeklinde değerlendirilmesi önemlidir.
189
Amerikalı bir eğitimci olan Edgar Dale “Yaşantı Konisi” adında öğrenme sürecine ne kadar fazla duyu organı katılırsa o kadar fazla öğrenmenin olduğunu düşünen bir çalışma yapmış. Burada amaç bir den çok duyu organına hitap edip öğrenmeyi kalıcı hale getirmektir. Eğitimde verilen soyut bilgiler eğitim araçları sayesinde somutlaştırılır ve anlaşılması kolay olur. Konide zeminden yukarıya doğru çıkıldıktan somutluk azalmakta soyutluk artmaktadır. Öğrenmelerin kalıcılığı en alt tabakadan üst tabakalara doğru gidildikçe azalmaktadır.
Resim 1. Edgar Dale’ ninYaşantı Konisi
Araç ve Gereçlerin Eğitime Etkileri
Tasarımı akıllı yapılmış olan araç gereçler eğitim sürecini zenginleştirerek öğrenme isteğini artırır. Eğitimin görsel/işitsel araç- gereç vasıtasıyla verilmesi, eğitilenlerin duygusal tepkiler yaratarak onları motive eder.
Araç gereçler sayesinde etkin zaman kullanımı sağlanır: Resimler, grafikler, haritalar, modeller, filmler vb. ders ve tartışma sürelerinden tasarruf sağlar,
Kişilerin bireysel ihtiyaçlarının karşılanmasına yardımcı olur. Katılımcıların hepsi farklı yollarla öğrenir. Kimi duyarak kimi okuyarak farklı yollarla öğrenirler.
Araç gereçler tekrar tekrar kullanılabilir. Etkili bir materyal ekonomide etkinlik sağlar.
Konuyu basite indirgeyerek anlamayı kolaylaştırır (Webdersanesi,2018).
190
SAĞLIK EĞİTİMİNDE KULLANILAN ARAÇLAR ve GEREÇLER
Eğitim araç gereci eğitim ortamında kullanılan materyallerdir. Bunlardan bazıları; sunumlar, çalışma yaprakları, çeşitli videolar, CD- Romlar olarak gösterilebilir. Eğitim verirken bir çok araç gereç kullanılmaktadır. (İkpaylasim, 2018; Tccl, 2018 )
Gelişim sırasına göre genel araç gereçler ;
Yazı tahtası ,
Kitap, defter, kalem,
Model, maket,
Resim, slayt, film,
Radyo, TV, video, kamera
Bilgisayarlar
Bireysel ve kitlesel otomasyon (interaktif video, CD, telekonferans, e-mail)
Ağ sistemleri (İnternet, network)
Telekomünikasyondur (iletişim sistemleri, uydular). Yaygın Olarak Kullanılan Eğitim Araçları
Sağlık eğitimi yapılırken pek çok eğitim araç gereci kullanılabilir. Doğru olarak seçilen ve kullanılan bu araç gereçler eğitimin kalitesini artırır. Araç gereçleri üç grupta sınıflandırabiliriz (İkpaylasim, 2018; Tccl, 2018 ). Bunlar:
Görsel Öğretim Araç Gereçleri
Kitaplar, dergiler, yazı tahtası, panolar, resimler, fotoğraflar, şeritler, afişler, grafikler, şemalar, harita ve küreler, modeller ve kesitler, numuneler, projektörler (yansıtıcılar), projeksiyon makinesi görsel eğitim araç gereçleridir (İkpaylasim, 2018; Tccl, 2018 ).
İşitsel Eğitim Araç Gereçleri
Radyo, teyp (kasetçalar) ve ses bantları işitsel öğretim araçlarıdır. Daha büyük topluluklara sağlık eğitimi yapılmak istendiğinde radyodan faydalanılabilir. Ulaşmak kolay ve ekonomiktir. Fakat tek yönlü bir iletişim aracıdır. İlgiyi sürekli canlı tutmak zordur (İkpaylasim, 2018; Tccl, 2018 ).
Teknoloji Destekli Görsel İşitsel Eğitim Araç Gereçleri
Televizyon, video, bilgisayar, tablet bilgisayarlar teknoloji destekli görsel-işitsel gereçleridir. Ayrıca akıllı tahta da bu grup içerisinde yer almaktadır. Hem bireysel hem de grup eğitiminde kullanılabilir. Hem görsel hem işitsel olduğu için ilgi çekicidir. Büyük kitlelere ulaşılabilir. Eğitim yeri ile ilgili sorun yaşanmaz. Eğitimin hatırlanması en yüksek
191
eğitim aracıdır. Bu avantajlarının yanı sıra dezavantajları da vardır; Diğer araç gereçlere göre daha masraflıdır.
Kaliteli görüntü daha özellikli kameralar gerektirir. Eğitim saatini kaçıran kişinin konu bütünlüğünü yakalaması zordur. Geri bildirim yoktur (İkpaylasim, 2018; Tccl, 2018 ).
SONUÇ ve TARTIŞMA
Hastanın tıbbi bakımı boyunca, farklı yaklaşımlar ve uzmanlık alanlarına sahip, hastaya çok şey öğreten çok sayıda bilgi sağlayıcı bulunmalıdır. Hastaların doktorlarının, hemşirelerinin ve diğer bakıcılarının sağladığı mesajları anlamak için zamana ihtiyacı vardır. Eğitim de mutlaka davranışsal değişime yol açmaz. Daha fazla araştırmaya yönelik sorular, öğrenmeyi davranışsal uyumla nasıl ilişkilendirmesi gerektiğini ve eğitimcilerin uzun dönemli rollerinin sağlık ve sağlıklı yaşam alanında nasıl olması gerektiğini içerir ( Marcus, 2014).
Friedman ve arkadaşları hasta eğitimine yönelik etkin eğitim stratejilerini ve tekniklerini belirlemek amacıyla yaptıkları derlemede 1995– Mayıs 2009 arasında yapılan hasta eğitimi için öğretme stratejileri ve yöntemlerini içeren çalışmaları incelemişler. Belirlenen öğretim stratejileri, geleneksel dersler, tartışmalar, simüle edilmiş oyunlar, bilgisayar teknolojisi, yazılı materyal, görsel-işitsel kaynaklar, sözlü geri çağırma, gösteri ve rol oynama olarak belirlenmiş. Kombine kullanılan çeşitli öğretim stratejileri benzer şekilde başarılıydı. Dahası, yapılandırılmış, kültürel olarak uygun ve hastalara özgü öğretiler genel öğretimden daha iyi bulunmuş. (Friedman ve ark. 2011)
Gökçe ve Arslan makalelerinde koroner anjio planlanan hastaya işlem öncesi verilecek eğitimin, hastanın kaygısını azaltarak tedavi sürecine uyumunu değerlendirmişler. Araştırmanın sonucunda video ve yazılı eğitimin, durum anksiyetesini azalttığı, fizyolojik parametreleri olumlu yönde etkilediği ve hasta memnuniyetini arttırdığı belirlenmiş (Gökçe ve Arslan 2018).
Yıkar ve Nazik’in makalelerinde doğum öncesi dönemde verilen eğitimin gebelerde görülen yakınmalar ve yaşam kalitesine etkisini belirlemek amacıyla yaptıkları çalışmalarının sonucunda verilen eğitim ile doğum öncesi dönemde verdikleri eğitimle gebelerin yakınmalarının azaldığını ve yaşam kalitesini arttırdığı bulmuşlar (Yıkar ve Nazik 2018).