Görüflmeler yoluyla haritalama

Bölüm içerisinde belirtti¤imiz gibi baz› durumlarda haritalar›n tek tek yap›lacak mülakatlar yoluyla ç›kart›l- mas› gerekebilir. Bu tür görüflmelerde yap›lan her bir görüflmeci ile tek tek oval haritalamadaki aflamalar›n üzerinden geçmektir. Ancak bu sefer her görüflmeden ç›kacak haritalar›n daha sonra bir araya getirilmesi gerekecektir. Bu tür görüflmeler yap›lmas› gerekti¤inde flu noktalar›n ak›lda tutulmas› yararl› olacakt›r: • Görüflmenin yap›laca¤› ortam görüflülen kiflinin, görüflmeyi yapan kifli haritay› ç›kar›rken bunu izleyebil-

mesine olanak tan›mal›d›r.

• ‹lk baflta k›sa bir konuflmayla yöntemin anlat›lmas› yararl›d›r, ancak görüflmecinin dikkatini haritalama- ya çekmek için bunun çok uzun tutulmamas› gerekir.

• Görüflmeciden ele ald›¤›n›z soruya iliflkin öncelikli seçeneklerini ö¤renin ve bunlar› harita üzerine yerlefl- tirin.

• Bu haritalamay› yaparken görüflme yap›lan kiflinin “nas›l?” ve “niye” sorular›n› cevaplamas›n› isteyin. • Bazen öncelikle her seçene¤in sonuçlar› üzerinde durmak ve daha sonra bu seçene¤in yollar›n› belirle-

mek yararl› olacakt›r.

• Haritalar ortaya ç›kt›kça, özellikle iliflkilerin ve argüman zincirinin oluflturulmas› s›ras›nda görüflme ya- p›lan kifliye yeniden düflüncelerini gözden geçirecek f›rsatlar vermek gereklidir.

• Baz› noktalarda –örne¤in harita çok karmafl›k bir hal ald›¤›nda- durup bir ara vermek ve baflka konular- dan konuflarak bir süreli¤ine dikkati da¤›tmak yararl› olabilir.

• Görüflme yap›lan kiflinin görüfllerini ifade edifl biçimini tart›flmak için ayr› bir zaman harcay›n.

• Görüflme yap›lan kiflinin çok önemli oldu¤unu –bunu oklar›n o görüfl üzerinde öbekleflmesinden anlaya- bilirsiniz- belirtti¤i ifadeler üzerinde özellikle durun.

• Görüflme yap›lan kiflinin yorulmaya bafllad›¤› anlarda ara vererek ona haritalama sürecinin bafl›ndan bu yana fark ettiklerini sormak yararl› olabilir.

• Sürecin sonuna do¤ru son olarak bu haritan›n özünde ne demek istedi¤ini sormak ve sürecin tamam›n› de¤erlendirmek yararl› olacakt›r (Bryson vd., 2004: 347).

STRATEJ‹K PLANLAMA

‹ster özel sektör, isterse kamu sektörü veya sivil toplum kurulufllar› olsun günümüzde hemen her örgüt yap- mak istedikleri ve yapabilecekleri aras›nda bir gerilimle karfl› karfl›ya kalmaktad›r. Örgütler bir taraftan kendi- lerini istedikleri hedeflere ulaflt›racak yarat›c›, farkl› ve etkili eylemlere ihtiyaç duyarken, di¤er taraftan öngörül- mesi çok zor olan çevresel koflullar alt›nda bu eylemleri etkin ve kontrollü bir biçimde uygulamaya geçirmek zorundad›rlar. Buradaki gerilimin kayna¤› bu iki farkl› hedefe ulafl›rken örgütlerin nas›l bir davran›fl izleyece¤i sorusudur. Örgütler önceli¤i yarat›c› ve etkili formüllere verip, uygulamay› daha riskli hale getirmeyi mi tercih etmelidirler, yoksa etkinli¤i tercih ederek uygulama ile ilgili belirsizlikleri en aza indirecek daha garantili, çevre- sel koflullardaki beklenmeyen de¤iflikliklerden daha az etkilenen formüller üzerinde mi yo¤unlaflmal›d›rlar? Soruyu bu biçimde ortaya koydu¤umuzda hemen hemen herkes, örgütlerin baflar›s› için her iki hedefi de gerçeklefltirmesi gerekti¤ini, her iki “ifl”in de a¤›rl›¤›n›n eflit oldu¤unu savunacakt›r. Ancak pratik hayata bakt›¤›m›zda bu her zaman olas› de¤ildir. Neyin yap›laca¤› sorusunun cevab›yla, nas›l, kimler taraf›ndan, ne zaman ve nerede yap›laca¤› sorular›n›n cevaplar› ve uygulamaya geçirilmesi gündelik hayatta birbirleriyle çat›flabilir. Örgütlerin ne yapaca¤› sorusunun cevab› strateji ve taktiklerdir, bu strateji ve taktiklerin ne bi- çimde hayata geçirilece¤ine iliflkin yap›lan k›sa, orta ve uzun dönemlik kurgular da planlama. Bir önceki bö- lümde elimizden geldi¤i kadar ayr›nt›l› bir biçimde “ne?” sorusunun cevab›n› nas›l arayaca¤›m›z›, “ne?” so- rusunu cevaplaman›n niye bu kadar güç oldu¤unu ve neleri içerdi¤ini tart›flmaya çal›flt›k. “Ne?” sorusuna

buldu¤umuz cevab›n uygulamas›n›n biz kendi içimizde bir aksakl›k yaflamasak bile, d›fl koflullarda gerçek- leflen de¤ifliklikler, ne yapaca¤›m›z ile do¤rudan ilgili di¤er aktörlerin tepkileri ve bilinmeyenler gibi birçok etkene ba¤l› oldu¤una de¤indik.

Bir önceki paragrafta sordu¤umuz sorunun cevab›n› pratik hayatta arad›¤›m›zda, genellikle planlama süre- cinin strateji sürecine bask›n geldi¤ini görmekteyiz. Baflka bir deyiflle bir örgütü baflar›ya götürecek iki önemli ögeden biri olan planlama hem içerdi¤i ifl yükünün yayg›nl›¤› ve derinli¤i, hem de çeflitli yönetim tek- niklerinin böyle bir yöntem önermesi nedeniyle ço¤u zaman ne yap›laca¤› sorusunu gölgede b›rak›yor. Bu- gün geldi¤imiz noktada ne yap›laca¤›n›n planlanmas› kadar, art›k ne yap›laca¤›na karar verilifl biçiminin de birtak›m planlama yöntemleri üzerinden yürütüldü¤ünü görmekteyiz.

Bu bölümde üzerinde duraca¤›m›z planlama tekni¤i de örgütlerin strateji gelifltirmeye ve bu stratejilerin ha- yata geçirilifl biçimini kurgulamaya iliflkin kararlar›n›n tek bir çerçeve içinde ve planlamac› bir mant›kla ya- p›lmas› gerekti¤i varsay›m›na dayanm›fl olan stratejik planlama. Gelece¤e iliflkin, çok yönlü bir tasar›m yön- temi olarak da niteleyebilece¤imiz stratejik planlama, örgütlerin orta vadeli kararlar›n›n al›nmas›nda en yay- g›n olarak kullan›lan yöntem. Bununla birlikte stratejik planlama pek çok kifli taraf›ndan vaat ettiklerini ger- çeklefltirebilme gücünün yetersizli¤i nedeniyle oldukça sert elefltirilerle de karfl› karfl›ya kalan bir yöntem. Stratejik planlamay› anlat›rken, öncelikle planlamac›l›¤›n mant›¤› ve strateji gelifltirme aras›ndaki uyumsuz- luktan yola ç›kan bu elefltirileri ana hatlar›yla aktarmaya çal›flaca¤›z. Böyle bir yöntemi özellikle seçtik: çün- kü sivil toplum kurulufllar›nda strateji gelifltirmeye yönelik kitaplar›n hemen hemen tamam› sadece “strate- jik planlama” üzerinde durmakta. Stratejik planlamaya verilen bu a¤›rl›¤›n iki önemli nedeni var. ‹lk olarak çok basit ve geleneksel yönetim yap›lar› aç›s›ndan tipik özellikler tafl›mas› oldukça olas› olan sivil toplum