Göç İdaresi Genel Müdürlüğü

Göç İdaresi Genel Müdürlüğünün en üst düzey karar alma mekanizması olarak Göç Politikaları Kurulu belirlenmiştir. Kurul İçişleri Bakanı’nın başkanlığında, Aile ve Sosyal Politikalar, Avrupa Birliği, Çalışma ve Sosyal Güvenlik, Dışişleri, İçişleri, Kültür ve Turizm, Maliye, Millî Eğitim, Sağlık ve Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme bakanlıkları müsteşarları ile Yurt Dışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanı ve Göç İdaresi Genel Müdürü’nden oluşur. Toplantı gündemine göre, konuyla ilgili bakanlık, ulusal veya uluslararası diğer kurum ve kuruluşlar ile sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri toplantıya davet edilebilir. Kurul, Kurul Başkanı’nın çağrısı üzerine her yıl en az bir kez toplanır. Türkiye’nin göç politika ve stratejilerini belirlemek ve uygulanmasını takip etmek, göç alanında strateji belgeleri ile program ve uygulama belgelerini hazırlamak, kitlesel akın durumunda uygulanacak yöntem ve tedbirleri belirlemek, insani mülahazalarla toplu hâlde Türkiye’ye kabul edilecek yabancılar ile bu yabancıların ülkeye giriş ve ülkede kalışlarıyla ilgili usul ve esasları belirlemek, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının önerileri çerçevesinde Türkiye’nin ihtiyaç duyduğu yabancı iş gücü ile Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının da görüşleri doğrultusunda tarım alanlarındaki mevsimlik işler için gelecek yabancılara ilişkin esasları belirlemek, yabancılara verilecek uzun dönem ikamet iznine ilişkin şartları belirlemek, göç alanında yabancı ülkeler ve uluslararası kuruluşlarla etkin iş birliği ve bu alandaki çalışmaların çerçevesini belirlemek ve göç alanında görev yapan kamu kurum ve kuruluşları arasında koordinasyonun sağlanmasına yönelik kararlar almak kurulun başlıca görevleridir.298

297_{AFAD, 2015}

Genel Müdürlüğün merkez teşkilatında, genel müdüre bağlı 12 hizmet birimi kurulmuştur. Bunlar: Yabancılar Dairesi Başkanlığı, (gerek düzenli, gerekse düzensiz göçle ilgili işlemleri bu daire yürütecektir) Uluslararası Koruma Dairesi Başkanlığı, İnsan Ticareti Mağdurlarını Koruma Dairesi Başkanlığı, Göç Politika ve Projeleri Dairesi Başkanlığı, Uyum ve İletişim Dairesi Başkanlığı, Bilgi Teknolojileri Dairesi Başkanlığı, Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı, Strateji Geliştirme Dairesi Başkanlığı, Hukuk Müşavirliği. İnsan Kaynakları Dairesi Başkanlığı, Destek Hizmetleri Dairesi Başkanlığı ve Eğitim Dairesi Başkanlığıdır.299 _{Genel Müdürlüğün ilgili mevzuat} hükümleri çerçevesinde taşra teşkilatı kurmaya yetkili olduğuna kanunda yer verilmiş (Md.109),300 Mayıs 2013 itibarı ile taşra teşkilatını kuracak mevzuat çıkmamıştır. Genel Müdürlük, 13/12/1983 tarihli ve 189 sayılı Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Yurt Dışı Teşkilatı Hakkında Kanun Hükmünde Kararname esaslarına uygun olarak yurt dışı teşkilatı kurmaya yetkili kılınmış, bu kapsamda büyükelçiliklerde göç müşavirleri, konsolosluklarda ise göç ataşelerinin görev almasına karar verilmiştir.301

Burada önemle vurgulanması gereken bir husus vardır: 6458 S.K. kapsamında sadece göçmen kaçakçılığı ile mücadelenin mülki (idari) boyutunu koordine etmek, göç konusunda alınabilecek tedbirleri ve kurumlar arası işbirliğini koordine etmek olasıdır. Mücadelenin adli boyutu, önceden olduğu gibi TCK’nin 79’uncu maddesi başta olmak üzere, ilgili kanunlara muhalefet edenler haklarında Cumhuriyet Savcıları (dolayısıyla da genel kolluk kuvvetleri) tarafından hazırlık soruşturması açılması, müteakiben de mahkemelerde yargılama şeklinde devam edecektir. Mülki boyut kapsamında altı çizilecek konu ise, vali ve kaymakamlar ile kolluğun merkez teşkilatları aynen 11 Nisan 2013’ten önce olduğu gibi mücadele mekanizmasının içindedir. Değişiklik, üst koordinasyon kurulu niteliğinde bir genel müdürlüğün kurulmuş olmasından kaynaklanmaktadır. Henüz tam olarak taşraya yayılamamış olan bu değişikliğin çok kurumlu ve koordinasyonu zayıf olan 11 Nisan 2013 öncesindeki göçmen kaçakçılığı ile mücadele mekanizmasının zafiyetlerini çözmesi beklenmektedir. Aksi takdirde, çok

299 _{6458 Sayılı Kanun, Md.:108}

300_{MADDE 109 – Genel Müdürlük, ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde taşra teşkilatı kurmaya} yetkilidir.

kurumlu olan yapılanmaya, yeni bir kurum daha eklenmiş olacak, bürokratik hantallık ve karmaşa daha da artacaktır.302

Günümüzde uluslararası bir nitelik kazanan göç hareketleri, sadece göç alan devletlerde değil; küreselleşmenin hissedildiği tüm coğrafyalarda siyasi, ekonomik, sosyal ve kültürel boyutlarıyla gündemin ilk sıralarına yerleşmiştir. Böylelikle, toplumlar üzerinde ciddi etkisi görülen söz konusu insan hareketleri uluslararası ilişkilerin ve politikanın temel belirleyicisi haline gelmiştir. Önemli geçiş güzergâhları üzerinde bulunan Türkiye ise söz konusu nüfus hareketlerinin odağındaki ülkelerden biridir. Bunun en somut örneği, ülkemize çeşitli amaçlarla gelen yabancıların sayılarında görülen dikkate değer artıştır. Bir yılda Türkiye'ye giriş çıkış yapan yabancı sayısı 30 milyonu, ülkemizde ikamet eden yabancı sayısı 400.000'i geçmiştir.303

Türkiye coğrafi konumu itibariyle yabancılar için doğu ile batıyı birleştiren doğal bir köprü konumundadır. Bu durumun en önemli nedeni, Türkiye'nin sahip olduğu jeopolitik öneminden kaynaklanmaktadır. Göç yolları düşünüldüğünde, Türkiye coğrafi konumu itibariyle yabancılar için doğu ile batıyı birleştiren doğal bir köprü konumundadır. Göç hareketleri açısından Türkiye'nin "geçiş ülkesi" konumu son yıllarda değişime uğramış ve ülkemiz aynı zamanda bir "hedef ülke" konumuna gelmiştir.304

Bu bağlamda, göç sorunlarının etkin yönetimi açısından, dünyadaki örnekleri gibi, görev alanına yönelik strateji ve güncel politikaları geliştirip uygulayan, insan hakları odaklı, nitelikli personel ve sağlam bir alt yapıyla donanmış, yetkin bir kurumsal yapılanmaya ihtiyaç duyulmuştur. Bu sebeplerden dolayı, Türkiye göç konusunda daha etkin politikalar belirleyebilmek ve uygulayabilmek için yeni düzenlemeler getirmiştir. Bu düzenlemelerin en önemlisi, 11.04.2013 Tarihli ve 28615 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 6458 Sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’dur.305

Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu, etkin bir iltica ve göç yönetimini sağlam bir yasal zemine oturtarak göçmenlerin ve uluslararası koruma arayanların

302_{www.wikipedia.org}, Erişim: 29.07.2017. 303 _{www.wikipedia.org, Erişim: 29.07.2017.}

304 _{Mehmet Tekelioğlu, Abdulvehap Doğan ve Fatih Çelebi, a. g. e. , s. 33.} 305 _{Mehmet Tekelioğlu, Abdulvehap Doğan ve Fatih Çelebi, a. g. e. , s. 35.}

haklarının teminatı olmuştur. Bu kanunla göçmen ve mülteci haklarının yasal çerçevesi uluslararası standartlara uygun hale getirilmiştir. Bu kanunla ayrıca Göç İdaresi Genel Müdürlüğü 81 ilde, 148 ilçede ve yurt dışında teşkilatlanmayı hedeflemiştir.

Göç İdaresi Genel Müdürlüğü göç ile ilgili politika ve stratejilerin uygulanması ve buna bağlı olarak kurumların uyum içinde çalışmalarının sağlanması, Türkiye’ye giriş-çıkışların ve Türkiye’de ikamet etmek isteyenlerin kontrollü bir şekilde yapılması, yasa dışı bir şekilde Türkiye’ye gelenlerin sınır dışı edilmelerinin sağlanması, geçici koruma, uluslararası koruma ve insan ticaretinde ezilmiş kişilerin korunması ile ilgili işleri ve işlemleri başlatmak, sürdürmek ve sonlandırmak üzere kurulmuştur.306

Göç İdaresi Genel Müdürlüğü sivil bir yapılanma olarak ortaya çıkmıştır. Bu kurumun ortaya çıkma amacı göç alanında uzmanlık sahibi olan, uluslararası işbirliğine ve yenilenmeye açık ve dünyadaki gelişmeleri yakından takip edebilen özetle proseslerin dinamik yapısına ayak uydurabilen enstrümanlar tarafından yönetilebilmesini sağlamayı amaçlamaktadır. GİGM web sayfasında misyon olarak “Uluslararası koruma başvurusunda bulunan, insan ticareti mağduru olan ve ülkemize uyum sağlamaya çalışan yabancılar başta olmak üzere tüm yabancıların iş ve işlemlerini, insan odaklı politikalar geliştirerek çözmeye çalışmak” şeklinde ifade edilmiş ve insani politikalar geliştirerek göçe ve ilticaya zorlanmış kişilerin sorunlarını çözmek misyon olarak belirtilmiştir. Vizyon olarak ise “Milli menfaatlerimiz temelinde insan odaklı, güçlü ve sürdürülebilir bir göç yönetim sistemi kurmak” şeklinde ifade edilmiştir. İçişleri Bakanlığına bağlı olarak kurulmuş olan Göç İdaresi Genel Müdürlüğü bu alanda kamu politikasının yürütülmesi, işbirliklerin sağlanması, iş ve işlemlerin yapılmasından sorumlu olup bu amaçla 81 il, 148 ilçe ve yurt dışında teşkilatlanmıştır. Genel Müdürlük taşradaki yapılanmasını tamamlayarak 18 Mayıs 2015 tarihi itibariyle bütün illerde görevleri Emniyet Genel Müdürlüğünden devralmış- tır307_.

Genel Müdürlüğün ana hizmet birimleri adı geçen kanunun 108. maddesinde sayılmıştır. Buna göre Genel müdürlük göç ile ilgili hizmetleri Yabancılar Dairesi Başkanlığı, Uluslararası Koruma Dairesi Başkanlığı, İnsan Ticareti Mağdurlarının

306_{www.goc.gov.tr , (Erişim: 29.07.2017} 307_{www.goc.gov.tr , (Erişim: 29.07.2017).}

Koruması Daire Başkanlığı, Göç Politika ve Projeleri Daire Başkanlığı, Uyum ve İletişim Başkanlığı gibi daire başkanlıkları eliyle yürütmektedir. Genel müdürlüğün başlıca görev ve yetkileri ilgili kanunun 104. maddesinde aşağıdaki gibi sayılmıştır:308

 Göç alanındaki, mevzuatın ve idari kapasitenin geliştirilmesi, politika ve stratejilerin belirlenmesi konularında çalışmalar yaparak Bakanlar Kurulunca belirlenen politika ve stratejilerin uygulanmasını izlemek ve koordine etmek,  Göç Politikaları Kurulunun sekretarya hizmetlerini yürütüp, kurul kararlarının

uygulanmasını takip etmek,

 Göç, insan ticareti mağdurlarının korunması ve geçici korumaya yönelik iş ve işlemleri yerine getirmek,

 19.9.2006 Tarihli ve 5543 Sayılı İskân Kanunu’nda bakanlığa verilen görevleri yürütmek,

 Düzensiz göçle mücadelenin yapılabilmesi maksadıyla kolluk birimleri ve ilgili kamu kurum ve kuruluşları arasında koordinasyonu sağlamak, tedbirler geliştirip bunları uygulamak ve takip etmek,

 Göç alanında faaliyet sürdüren kamu kuruluşlarının çalışmalarının programlanmasına ve projelendirilmesine yardımcı olmak, proje tekliflerini değerlendirmek, bunları onaylamak, yürütülen çalışma ve projeleri izlemek ve bu çalışma ve projelerin uluslararası standartlara uygun şekilde yürütülmesine destek vermek ve

 Türkiye’de bulunan vatansız kişileri tespit edip, bunlarla ilgili iş ve işlemleri yapmaktır.