Forward Sö zleşmeler

Forward sözleşmeler, kesin bağlayıcı özellik taşımasından dolayı tercih edilmektedir.136 _Hedging amaçlı yapılan işlemler içerisinde, en eski olan işlem türü

forward işlemlerdir. Finans piyasalarının esası forward piyasalardır. Tarihi geçmişi üretici ve tüketicilerin fiyat değişikliklerinden en az düzeyde etkilenmeye çalışmalarından çıkmaktadır. İleri bir tarihte, belirlenen varlığın, alım ve satımının, bugünden belirlenen fiyat üzerinden yapılacağı belirtilen sözleşmedir. Döviz forward sözleşmeleri, valör tarihini aşan, dövize dayalı alım satım sözleşmelerini kapsar. Forward sözleşmeler standart dışı sözleşmelerdir. Forward sözleşmenin bazı özelliklere sahip olması gerekir. Finansal varlığın özellikleri, ödeme ve teslim tarihi, teslim yeri, miktar, yöntem, fiyat gibi olması istenen tüm özellikler taraflarca belirlenebilir. Forward sözleşmelerin alım satım işlemleri tek bir merkezden ya da borsadan yapılmaz. Forward işlemler borsa dışında işlem görmektedir. Taraflar, sözleşmede aksi belirtilmedikçe sözleşme şartlarını yerine getirmekle yükümlüdür. Sözleşmenin sonunda ödemenin yapılması veya varlığın karşı akde teslimi ile sözleşme sona erer. Forward işlemler standart işlemler olmayıp tezgah üstü piyasalarda serbestçe gerçekleştirilebilir. Forward işlemleri, her türlü mal ve piyasalar için yapılabilir. Eğer finansal piyasalarda yapılacak ise genelde döviz ve faiz vadeli işlemleri olmak üzere iki türlü yapılabilir. İşlemler çeşitli iletişim araçlarıyla

136 _{Ali Cüneyt Çetin,} İhsan Kurar, Türev Araçlarının Risk Yönetim Fonksiyonu: Vadeli İşlem Piyasası Risk Yönetimi Üzerine Bir Araştırma Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt.21, Sayı.2, 2016, s.423.

101

yapılabilir ve fiyatlar müşteri saygınlığına göre değişir. Vadeli işlemler banka ile müşteri arasında yapılabildiği gibi bankalar arasında da yapılabilir. Bankalar arasında yapılan vadeli işlemlere interbank vadeli işlemler denir. Vadeli işlemde bankalar alış ve satış olarak iki ayrı kotasyon verirler, alış - satış fiyatlarını açıklarlar, işlemleri müşteriler telefonla dahi gerçekleştirebilirler. Vadeli işlemlerde taraflar arasında teminat pek istenmez. Ancak banka karşı müşteriye güvenmiyor ise teminat gündeme gelebilir. Forward döviz kuru, gelecekte belirli bir tarihte belirli bir dövizin işlem göreceği bugün üzerinde anlaşılan kurdur. Forward işlemlerde vade süresi 30 ile 180 gün arasında değişmektedir. Gelecekte dövizin teslimi için daha fazla ödemek gerekiyorsa, yabancı paranın forward priminden söz edilir. Tersi durumda ise forward iskontosundan söz edilir. Gerçek piyasa fiyatı işlem fiyatından düşük ise sözleşmeyi elinde bulunduran zarar edecektir. Sözleşmeden dolayı bir vadeli işlem sözleşmesinin net bugünkü değeri, işlem fiyatının beklenen gelecekteki fiyata eşitlenmesinden dolayı sıfırdır. Alıcı veya satıcı vadede sözleşmeye konu olan varlığın gerçek piyasa fiyatı, işlem fiyatından faklı olmadığı sürece kar edemez. Vadede işlem fiyatı gerçek piyasa fiyatından düşük ise bu kez sözleşmeyi elinde bulunduran kar edecektir. İki taraflı sözleşme olduğu için bir tarafın karı diğer tarafın zararını, bir tarafın zararı diğer tarafın karını oluşturacaktır.

3.25.1.1. Döviz Forward Sözleşmeler

Forward kontrat, sahibini belli bir varlığı (döviz, faiz veya ticari ürün) belli bir tarihte, belli bir fiyattan satın alma ya da satma yükümlülüğü altında bırakan bir kontrattır. 137 Finansal istikrarsızlıklar döneminde işletmeler, enflasyon ve kur

riskinden korunmak için bu tür işlemlere daha çok ağırlık verirler. Forward kurlar, spot kurdan daha düşük veya daha yüksek olabilirler. Oldukça nadir görünse de forward kur ile spot kur aynı da olabilir. Döviz forward sözleşmesi, sözleşmeyi gerçekleştiren alıcı ve satıcı için bağlayıcıdır. Forward sözleşmeler yoluyla, döviz kuru değişmelerinden etkilenme olmaz. Bu sayede vade bitimine kadar geçen sürede etkilenme olmaz. İşletmeler arbitraj ya da spekülasyon amaçlı işlem yapmıyorsa, bir firmanın veya şahsın ileride döviz cinsinden bir alacağı vardır ve alacak sahibi bu alacağının tahsil süresinde değerinin başka paraya oranla düşmesinden korkmaktadır. Bunu önlemek için küçük bir gider karşılığında alacağını

137 _{Erhan Yücel, Türev Ürünlerin Manipüla}syon Aracı Olarak Kullanılması ve Bağımsız Denetim Sorunları, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, İstanbul, 2015, s.27, (Yayımlanmış Doktora Tezi).

102

bugünden satmakta veya borcu varsa ödeyeceği döviz cinsinden, ödeme tarihi itibariyle bu dövizi almaktadır. Bu sayede daha rahat plan yapılabilmekte, belirsizlikler ortadan kalkmaktadır.

3.25.1.2. Faiz Forward Sözleşmeler

Türev ürünlerden biri olan forward sözleşmeleri sözleşme tarihinde bir hüküm ifade etmediğinden, herhangi bir varlığı ve borcu temsil etmediğinden bilanço dışı kalemlerde izlenir.138 Faiz işlemleri üzerinde de forward yapılır. 1980’li yıllardan

itibaren forward faiz anlaşmaları kullanılmaya başlanmıştır. Faizdeki oynaklığa karşı çok sık kullanılmaktadır. Forward işlem hacmi günümüzde çok artmıştır. Forward faiz oranı, tarafların belirli bir süre, belirli bir miktar para, belirli bir faiz gibi koşulları belirleyerek anlaşmalarını ifade eder. Faiz artışlarına karşı alıcı olan taraf, faiz düşüşlerine karşı satıcı olan taraf kendilerini korumaya çalışırlar. İleride oluşabilecek riskler önlenmiş olur. Vade sonunda, diğer tarafa nakit ödeme yapılmış olur. Anaparanın el değiştirmesi söz konusu olmaz. Başlangıçta yapılan anlaşmaya dayalı faiz miktarı ve spot piyasada oluşan faiz miktarı arasında oluşan fark kadar ödeme yapılır. Faiz aleyhine işleyen tarafın lehine düzenleme yapılmış olur.