Euro-Türklerin ikâmet ettikleri ülkenin medyas›na yeterince ilgi gös- termedikleri ve daha çok Türk medyas›yla ilgili olduklar›na dair genel bir kan› vard›r. Fakat bizim araflt›rmam›z bu konuda yine farkl› bir tablo sunmaktad›r. Euro-Türkler, genel olarak, ikâmet ettikleri ülkele- rin medyas›yla oldukça ilgilidirler ve Alman veya Frans›z TV kanalla- r›n› ve gazetelerini büyük ölçüde takip etmektedirler. Bizim verilerimiz, Almanyal›-Türklerin % 45’inin her gün Alman TV kanallar›n› izledi- ¤ini ve bu oran›n Fransal›-Türkler’de % 55 oldu¤unu göstermektedir. Almanyal›-Türklerin yaklafl›k % 28’i Alman TV kanallar›n› hiç izle- mezken ya da seyrek olarak izlerken, bu oran Fransal›-Türkler’de % 17’dir. Yaklafl›k olarak Almanyal›-Türklerin % 54’ünün ve Fransal›- Türklerin % 35’inin s›kl›kla internet kulland›¤›n› da belirtmek gerekir. Almanyal›-Türklerin yar›s›ndan fazlas› internetle iliflkili gibi görünür- ken, bu say› Fransal›-Türklerde 1/3’ün alt›ndad›r. Almanyal›-Türklerin yaklafl›k % 25’inin neredeyse her gün internet kulland›klar›n›, buna karfl›n Fransal›-Türklerin sadece % 14’ünün günlük internet eriflimine sahip oldu¤unu da belirtmek gerekir (Çal›flman›n sonundaki Ek k›s- m›nda bulunan ilgili tablolara bak›n›z).
‹letiflim teknolojisinin geliflimi neredeyse bütün TV kanallar›n›n ve gazetelerin AB ülkelerine girmesini sa¤lad›. Berlin’deki Türk med- yas›, Türk diasporas› üzerinde önemli ölçüde bir kültürel hegemonya oluflturdu. Bunu anlamak için, her iki ülkede ve di¤erlerinde yaflayan Türk nüfusu aras›nda Türk medya endüstrisine artan ilgiyi incelemek gerekir. Belli bafll› Türk TV kanallar›n›n hepsi, Avrupa’da yaflayan Türkler için özel programlar yapan Avrupa birimlerine sahiptir. TRT International (Uluslararas›) bunlar›n ilkiydi. Di¤er kanallar, Euro Show, Euro Star, Euro D, Euro ATV, TGRT, Kanal 7 ve Lig TV’dir. TRT Int hariç, bu kanallar›n hepsi uydu anteniyle izlenebilmektedir. TRT Int.’e zaten kablolu yay›ndan ulafl›labilir.
Bu kanallar›n program yelpazesi birbirinden oldukça farkl›d›r. TRT Int genel olarak e¤lenceye, e¤itime, magazine, filmlere ve haber- lere eflit ölçüde a¤›rl›k verme e¤ilimindedir. Devlet kanal› oldu¤undan,
örne¤in 1990’l› y›llarda Türkiye’nin güney do¤usunda savaflan Türk Silahl› Kuvvetleri’ne fon sa¤lama kampanyalar› düzenleyerek, ‘Türk milletinin bölünmez bütünlü¤ünü’ pekifltirmeye çal›fl›r. Bunun yan›s›- ra, Euro-Türklerin sorunlar›na odaklanan pek çok program da vard›r. Bu kanal Türkiye’den de büyük ölçüde izlenebilmektedir. Böylelikle, modern diasporik Türk cemaatleri anavatana ba¤lan›rken, Türk izle- yicisi de Euro-Türklerin, ço¤unlukla da Almanyal›-Türklerin yaflamla- r› konusunda bir flekilde bilgilendirilmektedir.
Euro Show, Euro D ve Euro Star, seküler temelde program ya- pan özel kanallard›r. Programlar›n ço¤unlu¤u, eski Türk filmleri, Ame- rikan filmleri, komedi programlar›, dramalar, Türk ve Avrupa pop lis- teleri, spor programlar›, reality show’lar ve haberlerden oluflmaktad›r. Di¤er yanda, TGRT ve Kanal 7 dinî temelli TV kanallar›d›r. Aktüel programlar›n yan›s›ra, bu kanallar dinî içerikli dramalar ve filmlere ön- celik vermektedirler. Geleneksek Türk halk müzi¤i programlar› da bu iki kanal›n izledi¤i politikan›n bir parças›d›r. Satel, Türkiye ve Avrupa pop listlerini yay›nlayan bir baflka kanald›r. Bu kanal, uydu antenine sahip olan Türk gençlerinin favori kanal›d›r. Di¤er taraftan, Lig TV Türkiye Birinci Lig futbol maçlar›n› yay›nlayan ücretli bir kanald›r
Belli bafll› Türk gazeteleri de Almanya ve Fransa’da dolafl›mda- d›r. Hürriyet, Milliyet, Sabah, Cumhuriyet ve Evrensel Almanya’da bas›lan Türk gazetelerinden baz›lar›d›r. Bunun yan›s›ra, Türkiye’deki pek çok spor ve magazin mecmuas›na da ulafl›labilmektedir. Bu mec- mualar›n içerikleri anavatanla ilgili haberler aç›s›ndan oldukça s›n›rl› olmas›na ra¤men, Avrupa’daki Türk diaspora cemaatleri hakk›nda ge- nifl bir haber yelpazesi sunmaktad›rlar.
Türk medyas› Euro-Türklerin anlam dünyas›n› belli ölçüde fle- killendirmektedir.2Türk medyas›, özellikle diasporada yaflayan Türk- lerin norm ve de¤erlerine uygun olduklar›n› düflündükleri programla-
anavatan ve ‘yeni vatan’ 103
2 ‘Anlam dünyas›’ Ulf Hannerz’e (1996) aittir. Hannerz bu kavram› yerel ve küreselin bir arada varoluflu ba¤lam›nda gelifltirmifltir. Televizyon ve yaz›l› bas›n anlam dünyalar›m›z›n oluflumunu önemli ölçüde etkilemektedir. Küreselleflme ça¤›nda, baz› insanlar ayn› anlam dünyas›n› paylafl- t›¤› gibi, baz›lar› daha ziyade farkl› ve yerel anlam dünyalar›na sahip olabilir.
r› sunarlar. Sözgelimi, Türk medya kurulufllar› genellikle Türkleri sos- yal ve kültürel de¤iflime karfl› direnen insanlar olarak alg›lar ve bu yönde yay›n yaparlar. Filmlerin ve dramalar›n seçimlerinde dikkat edi- len unsur bu yarg›d›r. Özellikle 1960’l› ve 70’li y›llarda çekilen yerli filmler gösterimdeki filmlerin ço¤unlu¤unu teflkil eder. Filmlerin konu- lar› daha çok kan davas›, göç ve aflk gibi al›fl›lagelmifl tarzda konular- d›r. Bu tip filmler de, diasporik Türk kültürünün göreli olarak de¤ifl- meden kalmas› sürecinde önemli bir etkiye sahiptir. Michel Fouca- ult’un da söyledi¤i gibi bu tür programlar ‘toplumsal haf›zay› yeniden programlay›p, unutulan, kaybolan ya da reddedilen hat›ralar›n su yü- züne ç›kar›lmas›n› sa¤lar’ (Al›nt›, Morley ve Robins’de, 1993: 10). Bu aç›dan bak›ld›¤›nda, kültürel kimli¤in ayn› zamanda hat›ralarla ilgili bir süreç oldu¤u da görülür. Burada vurgulanmas› gereken di¤er bir nokta ise, Türk TV kanallar›n›n Almanya ve benzeri Bat› Avrupa ül- kelerinde yayg›nlaflmas›ndan önce video filmlerinin ayn› etkiyi göster- mifl olmas›d›r. Öyle ki, J. Knight, 1986 y›l›nda yapt›¤› bir araflt›rmada Almanya’da yaflayan Türklerin % 86’s›n›n her gün video filmi izledi- ¤ini saptam›flt›r.3
Televizyon kanallar›nda sunulan programlar ço¤unlukla Euro- Türklerin koflullar› hakk›nda bir fikir sahibi olmayanlar taraf›ndan yap›ld›¤› için, Türk medyas›, Euro-Türklerin göç sürecinin bafl›nda anavatandan getirdikleri geleneklerin, de¤erlerin ve söylemlerin yeni- den üretilmesine katk›da bulunmaktad›r. Buna ra¤men, son zamanlar- da yerel Euro-Türkler taraf›ndan özel televizyon kanal› ve radyo istas- yonu iflletmeye dair baz› yeni giriflimlerde bulunulmufltur. Berlin’deki Aypa TV, TD1 ve Radyo Metropol, kendi cemaatlerinin sosyal, siya- sal ve ekonomik ba¤lamlar›n› anlama aç›s›ndan daha donan›ml› olan yerel Euro-Türkler taraf›ndan iflletilen radyo ve televizyonlardan ba- z›lar›d›r.4
104dördüncü bölüm
3 J. Knight (1986) Almanyal›-Türklerin % 80’inin her gün Türk videolar› seyrettiklerini belirt- mektedir.
4 Almanyal›-Türkler taraf›ndan iflletilen yerel TV kanallar›n›n detayl› bir de¤erlendiemesi için, bkz. Kosnick (2004).
AVRUPA ‹Ç‹N ALTERNAT‹F PROJELER: BÜTÜNSEL YA DA SENKRET‹K B‹R AVRUPA?
G
ünümüzde birbirinden farkl› Avrupa tan›mlar› yapmak mümkün- dür. Bu tan›mlardan belki en belirgin olanlar›, 2004 y›l› fiubat ay› içerisinde ülkemizi ziyaret eden iki Alman siyasetçi taraf›ndan dile geti- rilmifltir. Birinci tan›m, muhafazakâr H›ristiyan Demokrat Parti’nin li- deri olan Angela Merkel, ikinci tan›m ise Sosyal Demokrat Parti’nin bir önceki lideri olan Alman fiansölyesi Gerhard Schröder taraf›ndan yap›l- m›flt›r. Muhafazakârlar Avrupa’y› tan›mlarken, daha çok H›ristiyanl›k, tikellik, gelenek, geçmifl, türdefllik, fiziki co¤rafya, kültürel birlik ve ulu- sal s›n›rlar üzerine vurgu yapmakla birlikte kültürel kar›fl›m› reddeden bir anlay›fl› savunmaktad›r. ‘Avrupa’ fikrini tözsellefltiren bu tan›m içe- risinde, Türkiye ve ‹slâm’a yer yoktur. Öte yandan, Sosyal Demokratla- r›n ve liberallerin gelifltirdi¤i ‘Avrupa’ fikri ise çeflitlilik, kültürel farkl›- l›k, ortak bir gelecek, demokrasi, insan haklar›, sekülerizm, siyasi co¤- rafya, ulusötesi anlay›fl ve siyasal birlik gibi ilkelere dayanmaktad›r (Bkz. Karfl›laflt›rmal›-Tablo 16). Bu tan›m çerçevesinde, Türkiye ve ‹s- lâm gibi klasik anlamda Bat›l› olmayan kültürel ve dinsel unsurlar ‘Av-rupa’ içinde kendilerine yer edinebilirler. Di¤er bir deyiflle, bir yanda tözsellefltirilen bir Avrupa düflüncesi, öte yanda çeflitlilik içinde birlik (unity in diversity) düflüncesi vard›r. Hatta, bu analiz daha da ileri gö- türülürse, muhafazakârlar›n yapt›¤› tan›m›n, dinsel, kültürel ve etnik aç›lardan verili ve de¤iflmeyen tözcü bir ‘Avrupa’ ve ‘Avrupal›l›k’ anla- y›fl›n› beraberinde getirdi¤ini; di¤er tan›m›n ise ‘Avrupa’ ve ‘Avrupal›l›k’ anlay›fl›n›n verili bir co¤rafya ve kimlik olmad›¤›n›, aksine infla edilen, de¤iflen, dinamik ve sürekli bir olufl hali içeren bir anlay›fl› ifade etti¤i söylenebilir. Bu makalenin amac› ise, burada sözü edilen ikinci anlay›fl- tan yola ç›karak söz konusu ‘Avrupa’ ve ‘Avrupal›l›k’ tan›mlar› içerisin- de Türkiye, ‹slâm ve di¤er kültürel, dinsel ve etnik farkl›l›klara yer ol- du¤unu ve günümüzdeki ‘Avrupal›l›k’ kimli¤inin adeta yukar›dan afla- ¤›ya infla edilen siyasal ve kültürel bir kimlik oldu¤unu iddia etmektir.
‹kinci Dünya Savafl› sonras›nda 1952 y›l›nda Avrupa Kömür ve Çelik Toplulu¤u (ECSC) olarak kurulan, daha sonra 1957 tarihli Ro- ma Anlaflmas› ile Avrupa Ekonomik Toplulu¤u’na (EEC) dönüflen ve 1967 y›l›nda Avrupa Toplulu¤u (EC) ad›n› alan birlik, 1991 tarihli Ma- astricht Anlaflmas› ile Avrupa Birli¤i (EU) ad›n› alm›flt›r. Ekonomik ni-
108beflinci bölüm
KARfiILAfiTIRMALI-TABLO 16 Alternatif Avrupa Projeleri
Senkretik Avrupa Bütünsel Avrupa
Dinamik Dura¤an Seküler Dinî Toplumsal Cemaatsel Ulusötesi Çokuluslu Ekonomik Ekonomik Siyasal Kültürel Senkretik kültür Bütünsel kültür Uygarl›k-ötesi Uygarl›ksal
Gelece¤e yönelik Geçmifle dönük
Tözsel olmayan Tözsel
Yabanc› dostu Yabanc› karfl›t› Siyasi co¤rafya Fiziksel co¤rafya
telikli bir örgütlenme olarak bafllayan bu birlik bir süre sonra siyasal bir birli¤e dönüflmüfltür. Maastricht Anlaflmas› bu aç›dan Birli¤in haya- t›nda bir dönüm noktas›d›r. Bu anlaflma ile Avrupa Toplulu¤u ortak si- yasal, sosyal, iktisadi, kültürel ve askeri de¤erler üzerine infla edilen bir birli¤e dönüfltürülmek istendi. Bu sürecin bafllang›c›n› ‘Avrupa Halkla- r›’ ve ‘halklar aras›nda birlik’ söylemini ön plana ç›karan 1975 tarihli Tindemans Raporu teflkil eder. Bu raporda, Avrupa Toplulu¤u’nun ken- di bayra¤›na sahip olmas› ilkesi benimsenmifltir. Nitekim, Avrupa Birli- ¤i bayra¤›n›n 29 May›s 1986 y›l›nda ilk defa göndere çekilifline Beetho- ven’in 9. Senfonisi’nin dördüncü bölümünden ‘Nefleye Övgü’ efllik et- mifl ve bu bölüm Topluluk marfl› olarak kabul edilmifltir. Daha sonra, ECSC’nin kurulufl günü olarak kabul edilen Robert Schumann’›n ko- nuflmas›n› yapt›¤› 9 May›s tarihi Topluluk günü olarak benimsenmifltir. 1988 y›l›nda Avrupa Birli¤i Devlet ve Hükümet Baflkanlar› Zirvesi’nde okullarda okutulan edebiyat, yurttafll›k, tarih, co¤rafya, dil ve müzik e¤itimi müfredat›na bir Avrupal›l›k boyutu kazand›r›lmas› kararlaflt›r›l- m›flt›r. Buradaki amac›n, ortak de¤erleri tarihte aramak de¤il gelece¤i kurgulayarak saptama çabas› oldu¤u söylenebilir. Maastricht Anlaflmas›’nda aç›k bir flekilde dile getirilen Avrupa Birli¤i yurttafll›¤›, ortak d›fl siyaset, ortak göç politikalar›, ortak askeri politikalar ve or- tak para kullan›m› gibi noktalar da dikkate al›nd›¤›nda afla¤›dan yuka- r›ya de¤il, ancak yukar›dan afla¤›ya do¤ru akan bir Avrupal› kimli¤i oluflturma çabas›n›n son otuz y›la damgas›n› vurdu¤u görülür. Bu Av- rupal›l›k tan›m›, tekrar alt›n›n çizilmesi gerekirse, geçmifle, tarihsel sem- boller ve mitlere referanstan çok, gelece¤e ve gelece¤in halklar›na refe- ransla ifade edilmektedir. Böylesine bir kimlik, hiç flüphesiz, ulusötesi, seküler ve ço¤ulcu bir anlay›flla yeni Avrupa’n›n s›n›rlar›n›n belirginlefl- tirilmesi gerekti¤i tezini ön plana ç›karmaktad›r. Yeni Avrupa tan›m› öylesine bir ‘Avrupal›l›k’ kimli¤i dayatmaktad›r ki, bu kimlik ‘kültürel çeflitlilik’ (cultural diversity) ve ‘çeflitlilik içinde bütünlük’ (unity in di-
versity) söylemleriyle beslenmeyi gerektirmektedir.1
avrupa ve avrupa birli¤i 109
1 Avrupa ve Avrupal›l›k kimli¤inin tarihsel süreçte nas›l bir dönüflüm geçirdi¤i konusunda baflvu- rulacak kaynaklardan biri Gerard Delanty (1995) taraf›ndan kaleme al›nan Inventing Europe:
EURO-TÜRKLER‹N AVRUPA B‹RL‹⁄‹ PERSPEKT‹FLER‹
Euro-Türkler, içinde bulunduklar› ülkelerin siyasal hayatlar›na büyük ölçüde dahil olman›n ve rasyonel siyasal davran›fl kal›plar› gelifltirme- nin yan›s›ra Avrupa Birli¤i konusunda da genel olarak rasyonel bir ilifl- kiler dizini gelifltirebilmifllerdir. AB’yi temel olarak ekonomik bir güç olarak de¤erlendiren Euro-Türkler, AB’nin bir “H›ristiyan Kulübü” oldu¤u fleklindeki önyarg›l› düflünceye mesafeli durmaktad›rlar. AB’yi bir H›ristiyan kulübü olarak gören Euro-Türklerin oran› Almanya’da yaklafl›k % 20, Fransa’da ise yaklafl›k % 10’dur. Öte yandan, Hakan Y›lmaz’›n Ekim-Kas›m 2003 tarihlerinde Türkiye’de gerçeklefltirdi¤i “Avrupa fiüphecili¤i” adl› araflt›rmas›n›n sonuçlar›na göre, Türkiye halk›n›n yaklafl›k % 50’si AB’yi bir H›ristiyan Kulübü olarak de¤erlen- dirirken, yaklafl›k % 30’luk bir kitle ise bu de¤erlendirmeye kat›lma- d›¤›n› ifade etmifltir. Euro-Türklerin yaklafl›k % 60’›n›n AB ve kurum- lar› hakk›nda olumlu bir fikri vard›r, yaklafl›k % 27’lik bir kesimin ise olumsuz görüfl bildirdi¤i saptanm›flt›r. Bu ba¤lamda dikkate al›nacak bir di¤er rakam ise, söz konusu soruya ‘Bilgim yok’ fleklinde yan›t ve- renlerin oran›n›n % 10 ile, hiç de az›msanmayacak kadar büyük oldu- ¤udur. AB konusunda olumsuz görüfl bildirenler ve bu konuda herhan- gi bir fikre sahip olmayanlar ço¤unlukla yoksullar ile birinci kuflaklar aras›ndan ç›kmaktad›r.
110beflinci bölüm
Idea, Identity, Reality adl› çal›flmad›r. Delanty, bu çal›flmas›nda Avrupa fikrinin sivil toplum ge-
lene¤inden daha ziyade devlet gelene¤i ve elit kültürleriyle ba¤lant›l› oldu¤unu ifade eder. Bu aç›dan ele al›nd›¤›nda Avrupa mitolojik olarak Anadolu’da bafllayan, ‹skender’in fetihleriyle ‹ran’›n ötesine tafl›nan, daha sonra Roma ‹mparatorlu¤u ile ‹ngiltere’ye kadar uzanan, ard›ndan Kutsal Roma-German ‹mparatorlu¤u ile Kuzey Avrupa’y› da içine katan ve günümüze de¤in da- ha çok bu son haliyle kalan bir kurgu fleklinde belirmifltir. Co¤rafya olarak tarihsel aç›dan çok esnek ve genifl bir alana yay›labilen Avrupa, etnokültürel aç›dan daha çok Helenizm, Roma ve Kilise üzerine infla edilmifl gibidir. ‹kinci Dünya Savafl›’ndan sonra infla edilen Avrupa Topluluk- lar› fikri ise, etnokültürel Avrupa anlay›fl›ndan siyasal ve iktisadi Avrupa anlay›fl›na do¤ru geçil- di¤ini gösterir (Delanty, 1995).
2003 Eurobarometre Kamuoyu Araflt›rmas›n›n sonuçlar› da, hem Almanlar›n hem de Frans›zlar›n AB’nin anlam›n› tan›mlarken ekonomik ve finansal yönlerine öncelik verdiklerini gösteriyor. Eu- ro’nun flu ya da bu flekilde her iki topluluk üzerinde de en büyük etki- yi yaratt›¤› ve ikinci en önemli etkiyi yaratan›n da hareket özgürlü¤ü oldu¤u aç›kça görülmektedir.
avrupa ve avrupa birli¤i 111
GRAF‹K 47
Avrupa Birli¤i Sizin ‹çin Ne ‹fade Ediyor?
70 60 50 40 30 20 10 0 Almanya % Fransa % Ekonomik güç birli¤i Ortak kültür projesi Demokrasi projesi Hristiyan kulübü Sömürü, emperyalizm Siyasal ve askeri bir süper güç Halktan kopuk bürokratik bir yap›
TABLO 17
AB Kiflisel Olarak Sizin ‹çin Ne Anlama Geliyor Sorusuna AB Yurttafllar›n›n Verdi¤i En Genel Üç Yan›t›n S›n›fland›rmas›
Almanya % Fransa %
Euro 56 Euro 57
Hareket özgürlü¤ü 51 Hareket özgürlü¤ü 52
Bar›fl 46 Kültürel çeflitlilik 39
Genel olarak, Euro-Türkler Avrupa Birli¤i konusunda olumlu bir tav›r sergilemektedirler. Yaklafl›k olarak Almanyal›-Türklerin % 32’si ve Fransal›-Türklerin % 54’ü AB fikrini desteklemekte; Alman- yal›-Türklerin yaklafl›k % 28’i ve Fransal›-Türklerin % 17’si destekle- memektedir. Almanyal›-Türklerin % 29’u ve Fransal›-Türklerin % 23’ü bu konuda karmafl›k hislere sahiptir. AB konusunda olumsuz bir tutum içinde olanlar, AB’nin Almanya’n›n refah düzeyinden, yani ken- di zenginliklerinden fazlas›yla faydaland›¤›n› düflünme e¤ilimindedir. Di¤er yandan, AB konusunda olumlu bir tutum içinde bulunan Fran- sal›-Türkler, AB’nin refah düzeylerini artt›rd›¤›n› düflünme e¤iliminde- dir. Almanyal›-Türklerin % 6’s›n›n Euro’yu desteklerken, Fransal›- Türklerin % 25’inin desteklemesi gerçe¤i de bu gözlemi do¤rulamak- tad›r.
112beflinci bölüm
GRAF‹K 48
AB Hakk›ndaki Görüflünüz Ne Ölçüde Olumlu ya da Olumsuz? Çok olumsuz Olumsuz
Hem olumlu hem olumsuz Olumlu Çok olumlu Yan›ts›z 50 40 30 20 10 0 Almanya % Fransa % TABLO 18 Avrupa Birli¤i ‹maj›
% Çok Olumsuz Tarafs›z Çok Olumlu
Fransa 21 31 45
Almanya 16 38 39
Eurobarometre 2003 araflt›rmas›n›n sonuçlar›, Euro-Türkler araflt›rmam›z›n sonuçlar›yla örtüflmektedir. Her iki toplum da daha zi- yade olumlu bir Avrupa Birli¤i imaj›na sahiptir. Buna ra¤men, Fransa- l›-Türkler AB konusunda (% 16) Frans›zlardan (% 21) daha az olum- suzdur ve Almanyal›-Türkler (% 28) bu konuda Almanlardan (% 16) daha olumsuzdur.
Euro-Türklerin genel e¤ilimi, Türkiye’nin Birli¤e giriflini destek- leme yönündedir. Fakat bu e¤ilim Fransa’da (% 57) Almanya’ya (% 31) oranla daha güçlüdür.
Eurobarometre sonuçlar›, hem Almanlar›n hem de Frans›zlar›n genel olarak genifllemeyi en az destekleyen uluslar aras›nda yer ald›¤›- na iflaret eder. Fakat, Almanlar genifllemeyi Frans›zlara oranla daha fazla desteklemektedir.
Derinlemesine görüflmeler s›ras›nda AB’den yana dile gelen dü-
avrupa ve avrupa birli¤i 113
GRAF‹K 49
Türkiye’nin Avrupa Birli¤i’ne Girmesine Ne Ölçüde Taraftars›n›z ya da Karfl›s›n›z? Girse daha iyi olur Kesinlikle girmeli Girse de olur, girmese de Girmese daha iyi olur Kesinlikle girmemeli Yan›ts›z 40 35 30 25 20 15 10 5 0 Almanya % Fransa % TABLO 19
Geniflleme: Taraftar ya da Karfl›?
Geniflleme Taraftar % Karfl› %
Almanya 38 42
Fransa 34 55
flünceler aras›nda, AB ile yap›lan görüflmelerin bile Türkiye’ye demok- rasi yönünde katk›lar› olaca¤› yer almaktad›r. Özellikle sosyal s›n›flar ya da statü yükseldikçe “pozitif dil” kullananlar›n oran› artmaktad›r. Bu kesimlerin söyleminde diyalog ve iliflki en önemli referanslard›r:
“AB’de 15 milyon Müslüman yafl›yor. H›ristiyan ve Müslüman bir arada yaflama potansiyeli gösteriyor. Kavga çat›flma yok; diyalog var. Diyalog eflitlik ilkesine göre geliflir. Diyalog ihtiyaçt›r. Örne¤in Kiliseler Birli¤i cami inflaat›na destek veriyor. Türkiye’de umut yok, ama burada, bütün sorunlara ra¤men, umut var, imkânlar var, sü- rekli bitmeyen hedefler var.”
Görüflülen kiflilere AB’nin kendileri için ne anlam ifade etti¤i so- rulmufl ve üzerinde yorum yapmalar› için buna ek sorular sorulmufl- tur. Hem Almanyal›-Türkler hem de Fransal›-Türkler sorulara benzer yan›tlar vermifllerdir: Türkiye’nin AB’ye girifli gerçekte ülkenin bölün- mesiyle sonuçlanmaz (Almanyal›-Türkler % 53; Fransal›-Türkler % 58); tam üyelik ba¤›ms›zl›¤›n sona ermesiyle sonuçlanmayacak (Al- manyal›-Türkler % 52; Fransal›-Türkler % 58); üyelik Türkiye’ye da- ha fazla demokrasi getirecek (Almanyal›-Türkler % 63; Fransal›-
114beflinci bölüm
GRAF‹K 50
Türkiye’nin AB Üyeli¤i Sizin ‹çin Ne Anlam ‹fade Ediyor?
Almanya % Fransa % 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0
Türkiye’den daha fazla insan›n AB’ye göç etmesi Daha fazla insan haklar› Daha fazla demokrasi Daha fazla ifl imkan› Ahlaki çöküntü Sömürü
Ba¤›ms›zl›¤›n sonu Ülkenin bölünmesi
Türkler % 67); üyelik insan haklar› uygulamalar›n› gelifltirecek (Al- manyal›-Türkler % 70; Fransal›-Türkler % 67) ve üyelik Türkiye’den AB ülkelerine göçle sonuçlanacak (Almanyal›-Türkler % 71 ve Fran- sal›-Türkler % 69). Di¤er yandan, baz› sorulara verdikleri yan›tlar aç›- s›ndan Almanyal›-Türklerle Fransal›-Türkler aras›nda büyük farkl›l›k- lar vard›r: üyelik Türkiye’de ahlaki çöküfle neden olacak (Almanyal›- Türkler % 52; Fransal›-Türkler % 36); üyelik Türkiye’nin sömürül- mesine yol açacak (Almanyal›-Türkler % 52; Fransal›-Türkler % 34) ve üyelik ifl olanaklar›n› artt›racak (Almanyal›-Türkler % 61 ve % 34 Fransal›-Türkler % 83). Bu rakamlar, Fransal›-Türklerin Türkiye’nin Birli¤e üyeli¤ine daha s›cak bakt›klar›n›, Almanyal›-Türklere oranla daha az kültürel, ahlaki ve cemaatsel kayg›lara sahip olduklar›n› orta- ya koymaktad›r. Yine bu cevaplar› de¤erlendirirken her iki ülkenin de AB projesinden, ortak para birimine geçiflten ne denli olumlu ya da olumsuz etkilendiklerini göz ard› etmemek gerekir. Son y›llarda ortak para birimine geçiflin özellikle Almanya’da neden oldu¤u enflasyonist bask› Almanya-Türklerinin cevaplar›n› olumsuz yönde etkilemifltir.
avrupa ve avrupa birli¤i 115
GRAF‹K 51
Sizce AB Türkiye’yi Bölecek mi?
Evet Hay›r Yan›ts›z 60 50 40 30 20 10 0 Almanya % Fransa %
Yukar›daki iki tablo, Birli¤e tam üyeli¤in Türkiye’nin bölünme- sine yol açabilece¤i varsay›m› üzerinden Euro-Türklerin ve Türklerin görüfllerini karfl›laflt›rmaktad›r. Euro-Türklerin % 54’ü böyle bir var- say›m› aç›kça reddederken, Türklerde bu say› sadece % 28’dir.
116beflinci bölüm
TABLO 20
Birli¤e Tam Üyelik Türkiye’nin Bölünmesine Yol Açacak m›? Türkiye % Evet 19 Hay›r 28 Tarafs›z 39 Yan›ts›z 14 Toplam 100,0
Kaynak: Euroscepticism in Turkey, 2004.
GRAF‹K 52
Euro Hakk›nda Ne Ölçüde Olumlu ya da Olumsuz Düflünüyorsunuz?
Çok olumsuz Olumsuz
Hem olumlu, hem olumsuz Olumlu Çok olumlu Fikri yok 60 50 40 30 20 10 0 Almanya % Fransa % TABLO 21 Euro: Taraftar ya da Karfl›?
Euro Taraftar % Karfl› %
Almanya 60 33
Fransa 68 28
Eurobarometre Araflt›rmas›’n›n sonuçlar›, bizim araflt›rmam›- z›n sonuçlar›yla uyuflmaktad›r. Almanyal›-Türklerin tavr›, Almanlarla, Fransal›-Türklerin tavr› da Frans›zlarla özdefltir. Dolay›s›yla, Euro-