Veri görselleştirme ve infografik kavramlarını tanımlamadan önce birer alt disiplini sayıldıkları enformasyon tasarımından bahsetmek faydalı olacaktır. Uluslararası Enformasyon Tasarımı Enstitüsü (IDD, 2007, s.8) tarafından yapılmış olan tanıma göre enformasyon tasarımı, mesajın içeriğinin ve sunulduğu çevrenin hedef kitlenin bilgi ihtiyacına cevap vermek amacıyla şekillendirilmesi ve planlanmasıdır.
Frank Thissen’e göre enformasyon tasarımı, bilginin açık ve etkili bir biçimde sunumudur. İletişim için çoklu ve disiplinlerarası bir yaklaşımı, grafik tasarımdan teknik olan ve olmayan yaratım becerilerinin birleşimini, psikoloji, iletişim teorisi ve kültürel çalışmalar alanlarını içerisinde barındırmaktadır (Visocky & Visocky, 2008, s. 20).
Enformasyon tasarımı alanındaki önemli isimlerden biri olan Rune Petterson (2002, s.1). enformasyon tasarımı ile ilgili ayrıntılı bir tanımlama getirmiştir: “Enformasyon tasarımı hedef kitlenin bilgi gereksinimini karşılamak amacıyla, mesajın analizi, planlanması, sunumu ve anlaşılmasını kapsar. Seçilen uygulama ortamı ne olursa olsun, iyi tasarlanmış bir enformasyon tasarımı dizisi, estetik, ergonomik, ekonomik ve konu gereksinimleri açısından tatmin edici olacaktır.ˮ Enformasyon tasarımı çok farklı uzmanlık alanının birikimlerinden faydalanır ve insanların bilgiye daha etkili bir şekilde ulaşmaları ve
kullanmaları için kullanır.
Enformasyon tasarımının edebiyat, sanat ve estetik, bilgi, iletişim, davranış ve bilinç, ticaret ve hukuk ve medya üretim teknolojileri gibi pek çok alanla olan ilişkisi, disiplinlerarası yapıda ve çok boyutlu olmasını sağlamaktadır. Ayrıca evrensel niteliktedir, insanlığın en eski iletişim kurma yöntemlerine kadar uzanan bir tarihçesi vardır ve kültür, dil, ya da ırk farkı olmaksızın tüm insanların ihtiyaç duyduğu bir uzmanlık alanıdır. Enformasyon tasarımı insanoğlu tarafından bilginin verimli ve etkin bir biçimde kullanılabilmesi için hazırlanması, sanatı ve bilimidir, şeklinde tanımlanabilir. Öncelikli amaçları ise;
1. Anlaşılabilir, süratle ve doğru olarak hatırlanabilen ve etkili bir eyleme dönüştürmesi kolay belgeler geliştirmek,
2. Kolay, doğal ve olabildiğince hoş görünen ekipmanlarla birlikte etkileşimler tasarlamak,
3. İnsanların üç boyutlu alanlarda, özellikle şehirlerde rahat ve kolaylıkla yolunu bulmasını sağlamak ve ayrıca sanal alan gibi son gelişmeleri göz önüne almak. Enformasyon tasarımını diğer diğer tasarım türlerinden ayıran değerler, iletişim odaklı amaca ulaşmadaki verimlilik ve etkililiktir (Horn, 1999, s.15-16). Verinin görsel tasarım aracılığıyla organizasyonu ve sunumu anlamlı bir enformasyon oluşturur. Pettersson’a göre (2002) ise iletişim odaklı bir mesajın tasarımındaki amaç, her zaman iletişimin anlaşılırlığı/netliği olmalıdır. enformasyon tasarımında gönderici ya da bilgi kaynağının görevi, alıcı ya da yorumcu istenilen mesajı alana ya da anlayana kadar tamamlanmamaktadır.
Enformasyon tasarımının disiplinlerarası yapısı ve mimariden ticarete, gazetecilikten tıbba kadar diğer pek çok alan ile olan ilişkisi zaman içerisinde alt dallarının oluşmasına neden olmuştur. Farklı isimlerle nitelendirilseler de bu alt alanlar temelde aynı kaygı ve yaklaşımlara sahiptirler. Horn, enformasyon tasarımı disiplininin bilişsel bilimlere dayanan bir araştırma temelinin bulunduğunu ve bunun ardından arayüz tasarımı, nicel veri gösterimi ve tipografi gibi uygulamalı alanların geldiğini belirtmiştir. Alanın oluşumda bir diğer aşama ise farklı alanlardan uzmanların yaptığı uygulama çalışmalarıdır. Bu çalışmalar arasında William Playfair ve Florence Nightingale gibi yaratıcı kişilerin bulduğu yeni grafik türleri veya Nigel Holmes gibi büyük kitlelere hitap eden dikkat çekici popüler tasarımlar sayılabilir (Şekil 2).
Şekil 2. Enformasyon tasarımı uzmanlık alanının oluşumunda katkıda bulunan diğer disiplinleri gösteren diyagramın yeniden çizimi. Horn, R. (1999). Information design: The emergence of a new profession. In R. Jacobson (Eds.), Information design (pp. 15-34). London: MIT Press.
Enformasyon tasarımı insan hayatının pek çok alanına etki eden bir disiplindir. Neden
enformasyon tasarımına ihtiyaç duyulduğu düşünüldüğünde ise ilk olarak bilgiye ulaşma amacı söylenebilir. Modern toplumda bilgiyi yönetmek giderek artan etkinlik ve verimlilikle çalışan iletişim ağları ile bilgisayar ve iletişim cihazlarını gerektirmektedir. Artık çok miktarda bilgiyi bilgisayarlarda depolamak ve yeniden erişmek insanların bilgi ihtiyacını karşılamamaktadır. Devasa bilgi depoları kullanıcılara haddinden fazla bilgi yüklemekte, hatta kimi zaman “sanal gerçeklik içerisinde kaybolmaˮ hissi veren yön bulma problemleri ile sıkıntı çektirmektedir. Kullanıcılar daha fazla bilgiden ziyade doğru bilgiyi, en doğru zamanda, doğru insan topluluğuna, en verimli ve etkili biçimde sunma yeteneğine ihtiyaç duymaktadır (Horn, 1999, s.16).
21. yüzyılın başında Eliot Christian (2001, s.176) güvenilir bilginin internet üzerinden ulaşılmasının giderek daha güvenilmez ve zor olduğundan bahsetmiş ve bilginin keşfinin hayatın önemli bir parçası olmaya başladığını belirtmiştir. 2000’li yılların başından bu güne internet üzerinden gerçekleşen bilgi akışındaki artış düşünüldüğünde, günümüzde kullanıcılar için bilgiye ulaşmanın çok daha önemli olduğu sonucuna ulaşmak zor değildir. Bu nedenle enformasyon tasarımı özellikle yeni medya teknolojilerinin olmazsa olmaz ihtiyaçları arasındadır.
Enformasyon tasarımına ihtiyaç duyulmasının bir diğer nedeni, artan zaman, yönetim, teknik ve profesyonel maliyetlerdir. Pek çok yönetici ve teknik uzmanın her gün yaptığı iş aslında bilgi işlemektir. Eğer bilgi kötü bir şekilde tasarlanmışsa, bu kişiler verimsiz çalışır ve kurumları da olabileceğinden daha verimsiz hale gelebilir (Horn, 1999, s.16).
Enformasyon tasarımı kapsamında yer alan infografik ve veri görselleştirme de disiplinlerarası bir yapıdadır ve çok çeşitli kullanım alanına sahiptir. Bu durum faklı disiplinlerden uzmanların gerçekleştirilen tasarımlar hakkında anlaşmazlığa düşmesine neden olabilmektedir. Kimi yapılan çalışmaları görsel açıdan yetersiz bulurken, bir diğeri ise soyut veya anlaşılmaz bulabilmektedir. Elbette çalışmalarda farklı disiplinlerin bir arada kullanılması her zaman en iyi sonuca ulaşılacağı anlamına gelmemektedir. Burada önemli olan yapılan çalışmanın amacına hizmet ediyor olmasıdır. İnfografik ve veri görselleştirmeleri değerlendirirken diğer bilim, sanat ve tasarım disiplinlerini göz önüne almak daha somut bir bakış açısı kazandırabilir. Örneğin, Amerikalı akademisyen Edward Tufte grafik yığını (chartjunk) ve veri-mürekkep oranı (data-ink ration) gibi konseptler geliştirip, fazladan kullanılan her tür grafik ve süslemeci detayın iletişim sürecini olumsuz etkilediğini öne sürmüştür. Ancak İngiliz grafik tasarımcı Nigel Holmes Time dergisi için yapmış olduğu ve “Açıklama grafiği” (explanation graphics) olarak adlandırılan çalışmalarında illüstrasyonlara ve görsel metaforlara ağırlık vermiştir. Bu durumda herhangi bir konu hakkında tasarlanmış bir görselleştirmenin görsel özelliklerinin ağırlıkta olması ya da veri odaklı olması tamamen tasarımcıya bağlıdır denilebilir. Türü veya yaklaşımı ne olursa olsun enformasyon tasarımında temel amaç her zaman aynıdır; kullanıcıya bilgiyi kolay ve hızlı anlaşılır bir şekilde sunmak.