Endüstriyel tasarım ve etkileşim tasarımı ilişkisi 132

Bu sorulardan birincisi “Endüstriyel tasarım ve etkileşim tasarımı arasındaki ilişki konusunda ne düşünüyorsunuz?” sorusudur.

Görüşmecilerin bu soruya verdikleri cevapların en temel ortak noktası, etkileşim tasarımı ve endüstriyel tasarım arasındaki ilişkiyi farklı disiplinler arasındaki ilişkiler üzerinden örnekleyerek açıklamalarıdır. Moggridge (2005) söz konusu ilişkiyi mimarlık ve endüstriyel tasarım arasındaki ilişkiye benzetmiştir; etkileşim tasarımının bir disiplin olarak kabul edilmesinin sebebi, öğrenilmesi ve çözülmesi gereken yeni problemler ortaya çıkmasından kaynaklanmaktadır. Bir başka deyişle uzmanlık gerektiren yeni problemlerin çözülme ihtiyacı etkileşim tasarımının bir disiplin olarak ortaya çıkşında temel role sahip olduğu söylenebilir.

Endüstriyel tasarımın kullanıcı, malzeme ve üretim yöntemleri hakkında bilgi sahibi olması gerektiğini belirten Moggridge (2005) etkileşim tasarımının ise, etkileşimli teknoloji açısından bilişsel, psikolojik, zihinsel (mental) ve kavramsal modellerle, elektroniğin nasıl çalıştığı ve ilişkilendirildiği hakkında bilgi sahibi olması gerektiği için yeni bir disiplin olduğunu vurgulamıştır.

Görüşmelerin yapıldığı kişilerin açıklamalarından yola çıkılarak etkileşim tasarımı ve endüstriyel tasarımın birer uzmanlık alanı olarak birbirleriyle ilişkileri ve odaklandıkları faktörler Çizelge 5.8’de listelenmektedir.

Çizelge 5.8 : Görüşmelerin yapıldığı kişilerin endüstriyel tasarım ve etkileşim tasarımı ilişkisiyle ilgili yorumları.

Endüstriyel Tasarım Etkileşim Tasarımı Bill Moggridge (2005)

IDEO

Kullanıcı Fiziksel özellikler

Ergonomik faktörler

Bilişsel, psikolojik, zihinsel modeller

Malzeme Teknoloji

Üretim yöntemleri Elektronik elemanların nasıl çalıştığı ve yazılım platformu ile nasıl ilişkilendirildiği David Cronin (2005) Cooper Interaction Mekanik etkileşim Biçim Üretim yöntemleri Maliyet Karmaşık etkileşim Davranış Etkileşim oluşturma Platformları Platformların olanakları Gitta Salomon (2005) Swim Interaction Mekanik etkileşim Fiziksel ürün Karmaşık etkileşim Diyalog Davranış Deneyim ve zaman John Edson (2005) LUNAR Design Kullanıcı deneyimi Problem çözme

Aşama aşama düşünme Bütüncül düşünme

Sheila Foley (2005) Smart Design

Diyalog Maddi, gözle görülen ve

hissedilen diyalog

Maddi olmayan, gözle görülebilen ancak hissedilmeyen diyalog

Moggridge (2005)’in açıklamasına benzer şekilde Cronin (2005) de endüstriyel tasarımı “üretim”, “maliyet” ve “mekanik etkileşim” gibi terimlerle bağdaştırırken, etkileşim tasarımını “karmaşık etkileşim” ve “davranış” gibi terimlerle bağdaştırdığı görülmektedir. Cronin (2005) probleme yaklaşımlar ve tasarım sürecinde kullandıkları yöntemler açısında farklılıklar olduğunu belirtmiştir: endüstriyel tasarımcıların çözüm üretmek için “çizim” ve “sentezleme” yollarını kullanırken, etkileşim tasarımcılarının “sentezleme” yoluyla çözüm ürettiklerini ifade etmiştir. Salomon (2005) ise, etkileşim tasarımını “diyalog”, “davranış” ve “karmaşık etkileşim” gibi terimlerle açıklarken, endüstriyel tasarımı “mekanik etkileşim”, “fiziksel ürün”, “biçim” gibi terimlerle bağdaştırmaktadır. Etkileşim tasarımı ile endüstriyel tasarım arasında, grafik tasarımla olduğundan daha fazla benzerlik

bulunduğunu ifade eden Salomon (2005), grafik tasarımının “temsil” üzerine çalışırken, etkileşimin tasarımının “davranış” üzerine çalıştığını açıklamıştır. Edson (2005) ise, piyasada öne çıkan ürünlerin insanların bakmaktan, hissetmekten hoşlandıkları ve kolay kullanabildikleri ürünler olduğunu belirtirken, “kullanıcı deneyimi” terimini ön plana çıkarmaktadır. Endüstriyel tasarımın ürünün sadece görünümünün tasarımını yapmaktan ibaret olmadığını, aslında ürün tasarım ve geliştirme süreci içinde tüm etkileşimin tasarlandığı bir bütün olarak kabul edilmesi gerektiğini düşünmektedir. Bu noktada etkileşim tasarımı ile endüstriyel tasarımın birbirinin içine nufüz etmeye başladığını söylemek mümkün hale gelmektedir.

Edson (2005) ise her iki uzmanlık alanının işveren firmalarla “empati” kurma konusunda birbirlerine yakın olduğu, ancak Cronin (2005)’in de belirttiği gibi problem çözme yaklaşımları konusunda farklı zihinsel süreçleri bulunduğunu ifade etmiştir.

Foley (2005)’in açıklamasında ise endüstriyel tasarım ve etkileşim tasarmı arasındaki ortak noktanın “diyalog” olarak açığa çıktığı görülmektedir. Bu açıklamada ayşıran nokta ise, endüstriyel tasarım “maddi, gözle görülebilen ve hissedilen” diyalog üzerine yoğunlaşırken etkileşim tasarımı “maddi olmayan, gözle görülebilen ancak hissedilemeyen” diyalog üzerine yoğunlaşmaktadır.

Bu soruya verilen detaylı cevaplardan yola çıkarak, etkileşim tasarımı ve endüstriyel tasarımın birer uzmanlık alanı olarak iç içe geçtiği en temel noktanın, bir ürün üzerindeki fiziksel kontrollerle sayısal etkileşimin birbirini destekler niteliklere sahip olması gerekliliği olduğu söylenebilir. Endüstriyel tasarımla etkileşim tasarımının birbirine çok yakın olmasının sebebinin, sayısal teknolojinin gün geçtikçe yaygınlaşması ve neredeyse her şeyin içinde bulunmaya başlaması olarak kabul edilebilir.

İkinci soru ise “Endüstriyel tasarımcılar etkileşim tasarımcılarının yeteneklerine ve etkileşim tasarımcıları endüstriyel tasarımcıların yeteneklerine sahipler mi? Endüstriyel tasarımcıların gelecekte etkileşim tasarımcılarına dönüşeceklerini düşünüyor musunuz? sorusudur.

Çizelge 5.9 : BİT gömülü ürün tasarımı ve geliştirme sürecinde etkileşim tasarımı ve endüstriyel tasarımın üstlendiği roller.

Etkileşim Tasarımı Endüstriyel Tasarım

ÜRÜ N T A SA RIM VE G E L İŞ T İRM E S Ü RE C İ ( U lr ic h ve Ep pi ng er , 20 04 ) Planlam a

Paydaş araştırması (Cronin, 2005) Kullanıcı araştırmaları (ihtiyaçları, tercihler, kullanıcının zihinsel modelleri, birebir görüşmeler)

(Cronin, 2005; Edson, 2005; Salomon, 2005)

Alan araştırması (literatürdeki çözümler) (Cronin, 2005; Edson, 2005)

Paydaş araştırması

Sektördeki benzer rakip ürünlerin araştırılması

Kullanıcı araştırmaları (ihtiyaçlar, tercihler, kullanıcının

antropometrik özellikleri, ağırlıklı olarak pazarlama araştırmaları verileri kullanılıyor) (Cronin, 2005)

Kons

ept Geli

ştirme

Hayali karakterlerin (persona) oluşturulması (Cronin, 2005) İş akışının oluşturulması (Cronin, 2005)

Kullanım senaryolarının oluşturulması (Cronin, 2005; Edson, 2005)

Kullanım ve bağlam senaryolarının geliştirilmesi (Cronin, 2005; Edson, 2005)

Yazılım strüktürü (Cronin, 2005) Etkileşim için yazılım oluşturma platformu (fizibilite araştırması) (Cronin, 2005)

Ergonomik faktörler

Ürünün biçimi, fiziksel özellikleri Fiziksel kontrollerin ürün

üzerindeki yeri (Cronin, 2005; Edson, 2005; Salomon, 2005) Malzeme özellikleri

Üretim yöntemleri (fizibilite araştırması)

(Ürün ne fiyata, nasıl üretilir) (Cronin, 2005; Edson, 2005) Sistem Düze yi nde Tasar ım

Zihinsel (mental) modeller

Yazılım platformları, platformların yapıları ve özellikleri

Çerçeveleme

Senaryoların geçerliliği

Ürünün fiziksel kontrolleri (Cronin, 2005)

Kağıt prototipler (paper prototype) (Cronin, 2005)

Ürünün kullanımı ile ilgili ipuçları (Edson, 2005)

Ürünün biçimi ile ilgili alternatifler

Fiziksel kontrollerin ürün üzerindeki yeri ile ilgili alternatifler (Cronin, 2005) Malzeme alternatifleri

Eskiz maketler (mockup) (Cronin, 2005)

Ürünün fiziksel kontrollerinin üretim maliyeti ile ilgili araştırma (Cronin, 2005) Det ay Ta sa rı m

ı Grafik kullanıcı arayüzünün tasarımının yönlendirilmesi Kullanıcı algısı

Tipografi, renk (Cronin, 2005)

Ürünün malzeme özellikleri Renk, doku (Cronin, 2005)

Test Etme v e İy ile ştirme Kullanıcı ve ürün etkileşimi Davranışın ürün bütünüyle uyumu Grafik kullanıcı arayüzü ve yazılım geliştiricilerle ortak çalışma

Ergonomik ve tercihler açısından ürün ve kullanıcı ilişkisi

Üretim

Grafik kullanıcı arayüzü ve yazılım geliştiricilerle ortak çalışma (Cronin, 2005; Salomon, 2005)

Üretim mühendisleri ile ortak çalışma (Edson, 2005; Moggridge, 2005)

Görüşülen kişilerin tümü sektörde etkileşim tasarımcıları olarak çalışan ancak endüstriyel tasarım eğitimi almış kişilerin bulunduğunu belirtmişlerdir. Bu duruma IDEO ve Cooper Interaction firmalarında çalışan kimi tasarımcılar örnek gösterilmiştir Cronin, 2005; Moggridge, 2005). Ancak bu iki uzmanlık alanının birbirinin yerine geçip diğer uzmanlık alanının tamamen yok olacağı düşüncesiyle karşılaşılmamaktadır.

Cronin (2005) etkileşim tasarımcıları ve endüstriyel tasarımcıların yukarıda belirtilen benzer yanlarının bulunmasına rağmen, “üretim teknikleri”, “malzeme”, “yazılım ve donanım platformlarının kapasiteleri” gibi farklı konularda uzmanlaşmış olmaları gerektiğini belirtmiştir.

Salomon (2005) etkileşim tasarımının BİT gömülü ürün tasarım ve geliştirilme faaliyetlerinin yanı sıra yazılım ve hizmet geliştirme sektörlerinde de çalıştığını belirtmiştir. Salomon (2005)’in özellikle BİT gömülü ürün tasarım ve geliştirme faaliyetlerinde etkileşim tasarımı ve endüstriyel tasarımın ortak çalışma alanlarının artarak devam edeceğini vurguladığı görülmektedir.

Çizelge 5.9’da BİT gömülü ürün tasarım ve geliştirme faaliyetinde etkileşim tasarımı ve endüstriyel tasarımın edindiği roller adım adım gösterilmektedir. Burada sadece Cooper Interaction firmasının tasarım ve geliştirme sürecinin yer almasının sebebi Cronin (2005)’in konuyla ilgili en detaylı bilgiyi veren kişi olmasından kaynaklanmaktadır. Alan çalışmalarının bu ilk etabında her ne kadar bu kadar detaylı bilgi elde edilmesi hedeflenmemiş ve bu yönde sorular hazırlanmamış olsa da, Cronin (2005)’in detaylı ve adım adım anlatımı tezin vaka çalışmasında irdelenecek konular açısından önemli katkı sağlamıştır.