Ülkeler Kifli Bafl›na Gelir, $, 2010
Gini Katsay›s›
(%) Araflt›rma Y›l›
Düflük Gelir
Kongo 199 44,4 2006
Liberya 247 52,6 2007
Etiyopya 358 29,8 2005
Mozambik 410 45,6 2008
Afganistan 501 29,4 2008
Bangladefl 675 31,0 2005
Kenya 795 47,7 2005
K›rg›zistan 847 33,4 2007
Grup ortalamas› 504 39,2
-Alt Orta Gelir
Pakistan 1.019 32,7 2006
Bolivya 1.979 57,3 2007
Honduras 2.026 57,7 2007
M›s›r 2.698 32,1 2005
Ukrayna 3.007 27,5 2008
El- Salvador 3.426 46,9 2007
Tayland 4.608 53,6 2009
Grup ortalamas› 2.680 43,9
-Üst Orta Gelir
Peru 5.401 48,0 2009
Bulgaristan 6.333 45,3 2007
Panama 7.589 52,3 2009
Malezya 8.373 46,2 2009
Meksika 9.133 51,7 2008
Türkiye 10.094 39,7 2008
Uruguay 11.633 42,4 2009
Venezüela 13.590 43,5 2006
Grup ortalamas› 9.018 46,13
-Yüksek Gelir
Yunanistan 26.607 34,3 2000
‹talya 34.075 36,0 2000
Almanya 40.116 28,3 2000
A.B.D 47.153 40,8 2000
‹sviçre 67.457 33,7 2000
Norveç 85.389 25,8 2000
Grup ortalamas› 50.132 33,15
-Tablo 4.1 Gelir Gruplar›na Göre Seçilmifl Ülkelerde Gelir Da¤›l›m›
Kaynak: World Bank, World Development Indicators, 2011.
Tablo 4.1’de gelir düzeyi ve eflitsizlik derecesi aras›ndaki iliflkiyi ortaya koymak amac›yla seçilmifl 29 ülkeye ait kifli bafl›na millî gelir ve Gini katsay›s› de¤erleri yer almaktad›r. Tablo’da Dünya Bankas›’n›n ülkeleri geliflmifllik düzeyine göre s›-n›fland›r›rken kulland›¤› “düflük gelir”, “alt orta gelir”, “üst orta gelir” ve “yüksek gelir” gruplar›nda yer alan ülkelerden örnekler seçilmifltir.
Tablo 4.1’de yer alan ülke örneklerine ait Gini katsay›lar› ortalamalar› incelen-di¤inde (ülkeler rastgele seçilmifllerdir), düflük gelir grubundan “alt orta gelir” gru-buna ve oradan “üst orta gelir” grugru-buna geçilirken gelir eflitsizli¤i ortalama de¤er-lerinin artt›¤› görülmektedir. “Yüksek gelir” grubu için hesaplanan ortalama gelir eflitsizli¤i ise “düflük gelir” grubu için hesaplanan otalama eflitsizlik katsay›s›n›n da alt›nda ç›km›flt›r. Ülke gruplar›na göre seçilmifl ülke örneklerinden hareketle olufl-turulmufl olan bu tablonun bize sundu¤u kadar›yla gelir eflitsizli¤i gelir art›fl›yla bir-likte artarken, belirli bir gelir büyüklü¤üne ulafl›ld›ktan sonra azalmaktad›r.
Gelir gruplar›ndaki ülkelerin gelir eflitsizlik katsay›lar› kendi içinde ve di¤er ge-lir gruplar›ndaki ülkeler aras›nda karfl›laflt›rma yoluna gidildi¤inde ülkelerin kifli bafl›na gelir büyüklükleri ile Gini katsay›s›yla ölçülen eflitsizlik dereceleri aras›nda mutlak bir iliflkinin olmad›¤› görülmektedir. Tablo 4.1’de düflük gelirli ülkeler gru-bundaki Etiyopya, Afganistan ve Bangladefl gibi oldukça düflük eflitsizlik katsay›la-r› ile temsil edilen ülkeler, çok düflük kifli bafl›na gelirli ülkelerde gelir eflitsizli¤i-nin düflük olaca¤›n› düflündürmektedir. Bununla birlikte ayn› gelir grubunda yer alan Liberya, Kenya ve Mozambik gibi ülkelerin yine düflük kifli bafl›na gelir dü-zeylerine ra¤men çok yüksek eflitsizlik katsay›lar›na sahip olduklar› görülmektedir.
Bolivya ve Honduras gibi ülkelerin yüksek gelir eflitsizlik katsay›lar›na ra¤men alt orta gelir grubunda yer ald›klar› görülmektedir. Ayn› gelir grubunda Pakistan, M›-s›r gibi ülkeler ile Do¤u Avrupa ülkesi olan Ukrayna düflük gelir eflitsizli¤i ile dik-kat çekmektedir. Üst orta gelir grubundaki ülkelere geçildi¤inde gelir eflitsizli¤inin bir alt gelir grubundaki ülkelerdeki kadar olmasa da anlaml› derecede yüksek ol-du¤u görülmektedir. Ayn› gelir grubunda yer almalar›na ra¤men, örne¤in Panama ve Türkiye için aç›klanan gelir eflitsizlik katsay›lar› aras›nda büyük bir fark bulun-maktad›r. Orta gelir gruplar›ndaki ülkelerden uzaklafl›p yüksek gelir gruplara ge-çildi¤inde gelir eflitsizli¤inin azald›¤› dikkati çekmektedir. Yüksek gelir grubunda Norveç ve Almanya gelir eflitsizlik katsay›s›n›n düflüklü¤ü ile öne ç›karken, ayn›
gelir grubunda Birleflik Devletlerin orta gelir grubundaki ülkeleri ça¤r›flt›ran yük-sek bir eflitsizlik katsay›s›na sahip oldu¤u görülmektedir.
fiekil 4.1’de Dünya Bankas› ekonomik göstergelerine göre farkl› geliflmifllik dü-zeyinde 130 ülkeye ait Gini katsay›s›n›n kifli bafl›na gelir düzeyine göre da¤›l›m›
görülmektedir. Yatay eksende kifli bafl›na GSYH ve düfley eksende Gini katsay›s›
tan›ml›d›r. fiekil 4.1’de ülkeler aras›nda kifli bafl›na gelir düzeyi artt›kça gelir da¤›-l›m›ndaki eflitsizlik azalmaktad›r. Bununla birlikte gelir eflitsizli¤inin gelir düzeyle-rine göre da¤›l›m› yak›ndan incelendi¤inde, gelir eflitsizli¤ini kifli bafl›na gelirin bü-yüklü¤ü d›fl›nda etkileyen faktörlerin oldu¤u düflüncesi a¤›rl›k kazanmaktad›r. Ör-ne¤in, düflük gelir düzeyindeki ülkelerin Gini katsay›lar› aras›nda büyük farklar ol-du¤u görülmektedir. Bununla birlikte daha yüksek kifli bafl›na gelir düzeylerine geçildi¤inde ayn› gelir grubunda Gini katsay›lar› aras›ndaki farklar görünür dere-cede azalmaktad›r. Ülkelere ait Gini katsay›lar›n›n 0,25 ile 0,60 aras›nda da¤›lm›fl olmas› ve bu aral›kta ayn› Gini katsay›s›yla temsil edilen farkl› gelir düzeyinden ül-kelerin bulunmas› gelir eflitsizli¤ini kifli bafl›na gelirin büyüklü¤ü d›fl›nda aç›klayan faktörlerin oldu¤u düflüncesini desteklemektedir.
Gini Katsay›s›: Gini katsay›s›
tam eflitsizlik durumunda 1 (bir), tam eflitlik durumunda 0 (s›f›r) de¤erini alan ve en yayg›n kullan›lan gelir da¤›l›m› eflitsizlik göstergesidir.
Ülkelerin co¤rafi konumlar› ile gelir eflitsizlik katsay›lar› aras›nda bir iliflki kurulabilir mi? Dünya Bankas› taraf›ndan yay›nlanan ülkelere göre gelir da¤›l›m› göstergelerini ince-leyerek de¤erlendiriniz.
Todaro ve Smith (2008: 231) ülkeler aras›nda kalk›nma sürecinde gelir
eflitsizli-¤inin azalaca¤› yönünde özel bir e¤ilimin bulunmad›¤›n› belirtmektedir. Gelir
da-¤›l›m›ndaki eflitsizli¤in daha çok ülkenin sosyoekonomik karakterinin bir sonucu oldu¤unu belirten Todaro ve Smith, eflitsizli¤in ancak sistemli politikalar›n ve dev-rim, iflgal, ba¤›ms›zl›k savafl› ve radikal yönetim de¤iflikliklerinin bir sonucu olarak de¤iflti¤ini ancak tüm bu faktörlerin ortak ç›kt›s›n›n mükemmel bir toprak reformu gerçeklefltirmifl olmalar› oldu¤una dikkat çekmektedir.
Galbraith (2002: 14) büyüme ve gelir da¤›l›m› aras›ndaki iliflkiyi aç›klamaya ça-l›flan, bak›fl aç›s› birbirinden farkl› dört görüfle yer vermektedir. Bu görüfllerden hangisinin do¤ru oldu¤undan çok büyüme ve gelir da¤›l›m› iliflkisine bak›fl aç›la-r›ndaki farkl›l›¤› görmek aç›s›ndan önem tafl›maktad›r. Bu görüfller k›saca afla¤›da-ki gibi tan›mlanmaktad›r:
1. Yeniden da¤›l›m görüflü: Yeniden da¤›l›m› savunan bu görüfl, gelir da¤›l›-m›nda eflitli¤in bafllang›ç da¤›l›m›n›n iyilefltirilmesi durumunda büyüme ile birlikte do¤al olarak gerçekleflece¤i düflüncesini benimsemektedir. Toprak reformu ve e¤itim gibi kalk›nman›n erken aflamas›nda eflitli¤i sa¤lamaya yö-nelik müdahaleler bir kez baflar›yla gerçeklefltirilmiflse, piyasa mekanizmas›
gelir da¤›l›m›n› dengeli bir biçimde sa¤lamaktad›r. Bu görüfl asl›nda h›zla büyüyen Asya ülkelerinin takip ettikleri bir modeli iflaret etmektedir. Japon-ya, Kore, Tayvan, Çin, Singapur, Malezya ve Tayland gibi ülkeler, gelirin bü-yüklü¤ünü belirleyen servet unsurlar›n›n bafllang›çta yeniden da¤›l›m›n›
sa¤layan müdahalelerin dengeli bir gelir da¤›l›m›yla birlikte büyümenin ön koflulu oldu¤unu göstermifllerdir. Bu görüflün planlama çal›flmalar›, sanayi politikas›, millîlefltirme ve sosyal refah› gelifltirme politikalar› gibi kalk›nma sürecinin yap› tafllar› olarak kabul edilen müdahaleci uygulamalar› benim-semedi¤ini belirtelim.
10000 20000 30000 40000 50000 60000 70000 0
Kifli Bafl›na GSY‹H ($) fiekil 4.1
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
2. Neoliberal görüfl: Piyasa güçlerinin etkisinde büyümeyi hedefleyen bu gö-rüfl piyasalara geliri yeniden da¤›tmak amac›yla yap›lacak bir müdahaleyi kabul etmemekle birlikte, teknolojik de¤iflime ve ihracata dayal› bir büyü-menin sa¤layaca¤› gelir art›fl›n›n toplumun en düflük gelirli gruplar›na da ya-y›laca¤›n› savunmaktad›r. Büyüme süreci gelir da¤›l›m›nda eflitsizlik ile bir-likte ortaya ç›kabilir, fakat bu eflitsizlik en alt gelir gruplar›ndakilerin gelirle-rinin artmas›na engel de¤ildir. Bu görüfle göre dengeli bir gelir da¤›l›m› he-defi büyüme stratejisinin baflar›s› karfl›l›¤›nda feda edilmektedir.
3. Kuznets ve Keynes’in görüflü: Kalk›nma sürecinde büyüme ile birlikte gelir eflitsizli¤inin artaca¤›n› kabul eden bu görüfl, eflitsizlikteki art›fl›n sosyal re-fah› hedefleyen politikalar ile telafi edilebilece¤ini savunmaktad›r. Bu görü-fle göre sosyal refah politikalar› ile gelirin yeniden da¤›t›m› sa¤lan›rsa nüfu-sun daha büyük bir bölümünün ekonominin modern sektöründe istihdam edilmesiyle birlikte, gelir da¤›l›m›ndaki eflitsizlik tersine dönerek azalmaya bafllayacakt›r.
4. ‹skoç görüflü: Kan›tlanm›fl olmasa da en az›ndan kalk›nma ve gelir da¤›l›m›
aras›nda sistematik flekilde tan›mlanm›fl bir ba¤lant›n›n olmad›¤› yarg›s›na varan bu görüfl, büyümeyi kalk›nman›n tek yolu olarak görenlerin alm›fl ol-duklar› bir pozisyon olarak görülmektedir.
Bu dört farkl› görüfl aras›nda konuyla ilgili olarak en çok tart›fl›lan ve ampirik çal›flmalarlageçerlili¤i sorgulanan, Kuznets ve Keynes’in gelirin yeniden da¤›l›m›
görüflü olmufltur. Bu nedenle Kuznets’in ters-U e¤risi ile ifade edilen temel hipo-tezi etraf›nda yürütülen tart›flmalar› daha yak›ndan inceleyece¤iz.