Tam adı Ebû Ali Hüseyin b. ġuayb el-Mervezî es-Sincî‟dir. Merv‟in köylerinden biri olan Sinc‟e nispetle kendisine es-Sincî denmekteydi. Tahkik ve itkân sahibi büyük bir fakih olan Sincî, mezhep kitaplarında “Ģeyh” unvanıyla anılmaktadır. Irak tarîkinin Ģeyhi Ebû Hâmid el-Ġsferâyinî‟den Bağdat‟da, Horasan tarîkinin Ģeyhi Kaffâl el-Mervezî‟den Merv‟de fıkıh tahsil etti.278 Her iki tarîkin Ģeyhlerinden fıkıh tahsil etmesine rağmen Kaffâl‟e daha yakın ve onun en gözde talebesi olduğu aktarılmaktadır.279
Ashâbu‟l-vücûh müctehidlerinden olan Sincî‟nin mezhep içinde tercihlere sahip olduğu belirtilmektedir.280 Muhaddis kiĢiliği de olan Sincî, Seyyid Ebu‟l-Hasan Muhammed b. el-Hüseyin el-Alevî ve Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh‟ten NîĢâbur‟da, Bağdat‟ta ise Mehâmilî‟nin talebelerinden hadis yazdı.281
Nevevî, Sincî‟nin Ġmam ġâfiî‟nin el-Müsned‟ini Ebû Ali el-Hayrî‟den dinlediğini
274
Fûrânî, el-Ġbâne, vr. 1b. 275
Ġbn Salâh, Tabakât, I, 208; Nevevî, Tehzîb, II, 286; Sübkî, Tabakât, IV, 171-172. 276 Sübkî, Tabakât, IV, 171.
277 Sübkî, Tabakât, IV, 172.
278 Nevevî, Tehzîb, II, 261; Ġbn Hallikân, Vefeyât, II, 135; Sübkî, Tabakât, IV, 344; Ġsnevî, Tabakât, I 320, Ġbn Kesîr, Tabakât, I, 370; Ġbn Kâdî ġuhbe, Tabakât, I, 207.
279 Sem„ânî, el-Ensâb, VII, 165; Sübkî, Tabakât, IV, 344; Ġsnevî, Tabakât, I, 320. 280 Nevevî, Tehzîb, II, 261; Ġbn Kesîr, Tabakât, I, 370.
aktarmaktadır.282
430/1038-39 yılında vefat etmiĢtir. Kabri Merv kabristanında hocası Kaffâl‟in yanındadır.283
Ebû Ali es-Sincî‟ye nispet edilen eserler Ģunlardır:
1. ġerhu Fürû„i Ġbn Haddâd:284 Ġbn Haddâd‟ın el-Fürû„ adlı eserinin Ģerhidir. Ġbn Halikân, Ġbn Haddâd‟ın el-Fürû„ adlı eseri üzerine Kaffâl‟in orta hacimli, Kadı Ebu‟t-Tayyib et-Taberî‟nin büyük bir cilt halinde, Ebû Ali es-Sincî‟nin ise tam ve kapsayıcı bir Ģerh yazdığını bu Ģerhin en güzel Ģerhlerden biri olduğunu söylemektedir.285 Zehebî, bu eserin mezhep içinde çok değerli bir eser olduğunu belirtmektedir.286 Nevevî, Sincî‟nin bu eseri ile ġerhu‟t-Telhîs adlı eserinde fıkhî derinlik, tahkik ve itkân sahibi olduğunu gösterdiğini aktarmaktadır.287 Ġsnevî Sincî‟nin bu eserinin ġerhu‟t-Telhîs adlı eserinden daha küçük olduğunu nakletmektedir.288
2. ġerhu Telhîsi Ġbn Kâss: Ġbn Kâss‟ın et-Telhîs adlı eserinin Ģerhidir.289
3. el-Mezhebü‟l-kebîr:290 Müzenî‟nin el-Muhtasar‟ının uzunca bir Ģerhi olduğu aktarılan bu eserin Ġmâmü‟l-Harameyn el-Cüveynî tarafından el-Mezhebü‟l-
kebîr adıyla anıldığı belirtilmektedir.291 Ġsnevî, bu eseri görmediğini
söylemektedir.292
4. el-Mecmûʻ: Ġbn Hallikân, hacimli bir Ģerh olduğunu söylediği bu eserden Gazzâlî‟nin el-Vasît‟te nakilde bulunduğunu aktarmaktadır.293
5. et-Ta„lîka: Ġbn Kesîr ve Ġbn Kâdî ġuhbe, Sincî‟nin Horasan ve Irak
282 Nevevî, Tehzîb, II, 261.
283 Sem„ânî, el-Ensâb, VII, 166; Ġbn Hallikân, Vefeyât, II, 136; Sübkî, Tabakât, IV, 345; Ġsnevî, Tabakât, I, 320; Ġbn Kâdî ġuhbe, Tabakât, I, 208.
284
Nevevî, Tehzîb, II, 261; Ġbn Hallikân, Vefeyât, IV, 197; Sübkî, Tabakât, IV, 344; Ġsnevî, Tabakât, I, 320; Ġbn Kesîr, Tabakât, I, 371.
285 Ġbn Hallikân, Vefeyât, IV, 197. 286
Zehebî, Siyer, XVII, 526. 287
Nevevî, Tehzîb, II, 261. 288 Ġsnevî, el-Mühimmât, I, 120.
289 Nevevî, Tehzîb, II, 261; Sübkî, Tabakât, IV, 344; Ġsnevî, Tabakât, I, 320; Ġbn Kesîr, Tabakât, I, 371.
290
Nevevî, Tehzîb, II, 261; Ġsnevî, Tabakât, I, 320; Ġbn Kesîr, Tabakât, I, 371. 291 Râfiî, et-Teznîb, s. 580; Sübkî, Tabakât, IV, 344.
292 Ġsnevî, Tabakât, I, 320; Cüveynî, Nihâye, V, 397.
tarîklerini birleĢtirdiği eserinin bu olduğunu belirtmektedirler.294
Bu konu ayrı bir baĢlık altında incelenecektir.
Sincî‟nin eserleri bildiğimiz kadarıyla günümüze ulaĢmamıĢtır.
Sincî‟nin her iki ekolün Ģeyhleri olan Kaffâl ve Ebû Hâmid‟den ders almasına rağmen, aslında Kaffâl el-Mervezî‟ye daha yakın olduğunu ifade etmiĢtik. Bu yönüyle Horasan fukahâsının önemli bir siması olan Ebû Ali es-Sincî‟nin görüĢlerine özellikle Ġmâmü‟l-Harameyn el-Cüveynî‟nin Nihâyetü‟l-matlab‟ı,295 Rûyânî‟nin
Bahru‟l-mezheb‟i296
gibi her iki ekolün görüĢlerini de ihtiva eden kitaplarda atıfta bulunulmaktadır. Ancak Irak ekolü eserlerinde hemen hemen hiç zikredilmemektedir. Özellikle vefat tarihi itibariyle Cüveynî ile aynı tabakadan sayılan Irak ekolü fakihi Ebû Ġshâk eĢ-ġîrâzî‟nin eserlerinde görüĢlerine rastlanmamaktadır.
NîĢâburdaki bazı ġâfiî fukahâsının Ģöyle dediği aktarılmaktadır:
“Horasan‟da üç imam vardır: Müksir-muhakkik, mukil-muhakkik ve müksir-ğayri muhakkik. Birincisi ġeyh Ebû Ali es-Sincî, ikincisi ġeyh Ebû Muhammed el-Cüveynî üçüncüsü ise Fakih Nâsır el-„Umerî el-Mervezî‟dir.”297 Bu ifadelerde geçen üç isim de Kaffâl el-Mervezî‟nin talebeleridir. Ebû Ali es-Sincî‟nin Horasan fukahâsı içinde
“müksir-muhakkik” olarak tanımlanması görüĢlerinin çok olmasıyla birlikte bunların
sağlam/dayanaklı oldukları anlamına gelmektedir.
Sübkî Ģöyle demektedir: “Horasan‟ın süsü olan “Ģeyh” ve “kadı” ile Irak‟ın
süsü olan “Ģeyh” ve “kadı” vardır. Horasan‟ın Ģeyhi Ebû Ali es-Sincî, kadısı kadı Hüseyin, Irak‟ın Ģeyhi Ebû Hâmid el-Ġsferayinî, kadısı Kadı Ebu‟t-Tayyib et- Taberî‟dir”.298
Râfiî‟nin temas ettiği görüĢlerine ilgili yerde değineceğimiz Sincî, Ġmam ġâfiî‟nin mezhebine bağlı olmaları hakkında Ģunları söyler: “BaĢkasına değil de
294 Ġbn Kesîr, Tabakât, I, 370; Ġbn Kâdî ġuhbe, Tabakât, I, 207. Burada Ġbn Kâdî ġuhbe‟nin ifadeleri Ģöyledir: "كلذ لعف نم لوأ وىو نييناسارخلاو نييقارعلا يبىذم اهيف عمج ةقيلعت ولو"
295
Bkz. Cüveynî, Nihâye, I, 59, 80, 89. 296 Bkz. Rûyânî, Bahr, I, 213; II, 42; X, 116.
297 Ġbn Hallikân, Vefeyât, II, 135, 136; Sübkî, Tabakât, IV, 344. 298 Sübkî, Tabakât, IV, 344.
ġâfiî‟ye tâbi olmamız onu taklid ettiğimiz için değildir. Onun görüĢlerini daha râcih ve doğru kabul etmemiz nedeniyledir.”299