E-Dönüşüm Projesi

E-Dönüşüm projesi, 2002 yılında Ak Parti’nin iktidara gelişinin akabinde, 58.

Hükümet tarafından hazırlanan Acil Eylem Planının Kamu Yönetimi Reformu başlığı

358 Aktaran Mete Yıldız, 2007, s. 48.

359 Ülkemizde bir e-devlet projesi olmasa da kamu hizmetlerinde teknolojiden yararlanma amacıyla bir sistem kurulması, 1972 yılında Nüfus İdaresi hizmetlerinin elektronik ortama aktarılma projesiyle başlamıştır. MERNİS (Merkezi Nüfus İdaresi Sistemi) olarak tamamlanan bu proje, 2002 yılında online olarak kullanıma açılmış ve bu yıl itibariyle Türkiye’de de e-devlet söylemleri dile getirilmeye başlanmıştır.

360 OECD e-Government Studies Turkey (Turkish version): Turkey (Turkish version), s. 83.

altında ele alınmış ve DPT (Devlet Planlama Teşkilatı) sorumluluğunda, başbakanlık, tüm kamu kurum ve kuruluşları, sivil toplum kuruluşlarının katkısıyla hazırlanacağı belirtilmiştir. E-Dönüşüm Projesine yönelik stratejileri beirlemek için 2003 yılında DPT bünyesinde Bilgi Toplumu Dairesi kurulmuş ve e-dönüşüm projesinin amacı enformasyon ve iletişim teknolojileri alanında yürütülen çalışmaları tek bir elden yürütmek olarak belirlenmiştir.³⁶¹

Acil Eylem Planı incelendiğinde, E-Dönüşüm projesinin temelini e-devletin oluşturulduğu görülmektedir. Planda; çağdaş devlet anlayışına geçmek ve vatandaşın iş ve işlemlerinin hızlanması için E-Dönüşüm Türkiye Projesinin hayata geçirileceği belirtilmiştir. Ayrıca planda; gelişmiş ülkelerin hepsinde kamu hizmetlerini vatandaşın ayağına götürmek, hizmetlerde kırtasiyeciliği önlemek, şeffaflığı ve hızlılığı sağlamak üzere e-devlet uygulamasına geçildiği, ülkemizin de hazırlık çalışması yaptığı e-devlete geçişin hızlandırılması, farklı kuruluşlar tarafından yürütülen (e-devlet, e-Türkiye, Kamu-Net) çalışmaların birleştirilmesi gerekliliği ele alınmıştır. E-Dönüşüm Türkiye Projesi kapsamında; elektronik veri ve imza yasallaştırılarak hayata geçirilmesi, adalet, trafik, vergi, emniyet, sosyal güvenlik, nüfus, tapu, sağlık, eğitim gibi alanlardaki kurum ve kuruluşlara yapılacak müracaatlar bazı haklardan yararlanma ve belgelendirme hususlarının elektronik ortamda da gerçekleştirilmesi, kamu kurumlarında iş akışı ve belgeleme olmak üzere hizmet üretme formatının birbiri ile uyumlu ve standart hale getirilmesi, tüm kamu kurumlarının web sayfalarında, yasa ile açıklanması engellenmemiş tüm rapor, başvuru, inceleme vs. yer alması, her kamu kurumu veri sisteminin kurulması ve bütün bilgiler açık olacak, sistemin görünürlüğünün artırılması hedeflenmiştir.³⁶²

361 DPT, Bilgi Toplumu Stratejisi, 2006.

http://www.bilgitoplumu.gov.tr/Documents/1/BT_Strateji/Diger/060500_BilgiToplumuStratejisi.pdf (Erişim Tarihi: 05.10.2018)

362 Acil Eylem Planı, 2003, s. 27-28.

https://www.linux.org.tr/wp-content/uploads/2010/04/AcilEylemPlani.pdf (Erişim Tarihi: 05.10.2018)

2003/12 Sayılı Başbakanlık Genelgesi’nde ise e-dönüşümün amaçları, kurumsal yapısı ve uygulama esasları belirlenmiştir. Genelgede e-dönüşüme ilişkin olarak;

öncelikle eAvrupa+ aday ülkeler için öngörülen eylem planının Türkiye’ye uyarlanması, vatandaşın karar alma süreçlerine katılımını sağlayacak mekanizmaların geliştirilmesi, kamu idaresinin şeffaf, hesap verebilir hale gelmesine katkıda bulunulması, enformasyon ve iletişim teknolojilerinin kullanımının yaygınlaşması, enformasyon ve iletişim teknolojileriyle ilgili yatırım projelerinde koordinasyonun sağlanması, özel sektöre enformasyon ve iletişim sektörü ile ilgili konularda yol gösterilmesi temel hedefler olarak ele alınmıştır.³⁶³

E-dönüşüm Projesi kapsamında belirlenen hedeflere ulaşılması için 2003 yılından itibaren çalışmalar hızlı bir şekilde başlatılmış, öncelikle e-Dönüşüm Türkiye Projesi Kısa Dönem Eylem Planı yürürlüğe konularak E-Dönüşüm Türkiye İcra Kurulu oluşturulmuştur. İcra Kurulu “Türkiye’nin Bilgi Toplumuna Dönüşüm Politikası”nı kabul etmiştir.³⁶⁴ “Bilgi Toplumuna Dönüşüm Politikası” adlı belgede bilginin üretimin en temel girdisi haline geldiği, Türkiye’nin de küresel rekabette avantaj sağlayarak dünya pazarından daha fazla pay almak, toplum refahını artırmak için bilgi ekonomisine geçmesi ve bilgi toplumuna dönüşmesi gerekliliği ele alınmıştır. Bu bağlamda temel amaçlar, ekonomik gelişme ve rekabetçiliğin artırılması, yaşam kalitesinin yükseltilmesi, istihdamın artırılması, rekabetçi enformasyon ve iletişim teknolojileri piyasasının oluşturulması, şeffaf ve etkin kamu yönetimi oluşturulması ve kamu hizmetlerinin sunumunun iyileştirilmesi, bölgesel gelişmenin sağlanması ve AB’ye Uyum olarak belirlenmiştir.

Bilgi Toplumuna Dönüşüm Politikasının belirlenmesi akabinde ise 2006 yılında Türkiye’de enformasyon politikalarını oluşturmada önemli bir kılavuz olarak görülebilecek Bilgi Toplumu Stratejisi ve Ek’i Eylem Planı Resmi Gazete’de

363 http://www.bilgitoplumu.gov.tr/bilgi-toplumu/e-donusum-projesi/ (Erişim Tarihi:10.10.2018)

364 A. Şahin, 2014, s.109.

yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Bilgi Toplumu Stratejisi e-dönüşüm projesi kapsamında enformasyon ve iletişim teknolojilerinden etkin bir şekilde yararlanmak ve bilgi toplumuna geçişin sağlanması ile orta ve uzun vadeli strateji ve politikaları belirlemek amacıyla 2006-2010 yıllarını kapsayacak şekilde oluşturulmuştur. Strateji belgesinde; beş yıllık dönem için belirlenen hedeflerin vatandaş, kamu sektörü ve işletmelerin katılımıyla gerçekleştirildiği belirtilmektedir. Bilgi toplumuna geçişin temel amacının, ülkenin rekabet gücünü artırarak toplumsal hâsıladan daha fazla pay alması ve toplumsal refahı artırması olduğu ve Türkiye’nin bilgi toplumuna geçişi için ciddi atılımlar yapması gerektiği ele alınmaktadır.³⁶⁵ Bilgi toplumuna geçiş için ise; sosyal dönüşüm, enformasyon ve iletişim teknolojilerinin iş dünyasına nüfuzu, vatandaş odaklı hizmet dönüşümü, kamu yönetiminde modernizasyon, küresel rekabetçi bilgi teknolojileri sektörü, rekabetçi, yaygın ve ucuz altyapı ve hizmetleri, ar-ge ve yenilikçiliğin geliştirilmesi olmak üzere yedi stratejik öncelik belirlenmekte ve çalışmaların bu eksende yürütüleceği ele alınmaktadır. Belgede ayrıca e-devlet, hizmetlerin sadece elektronik olarak verilmesi anlamına gelmediği, verimli iş süreçlerine, ortak vizyona sahip, bilgiye dayalı kamu yönetimi anlayışına işaret ettiği belirtilmektedir.³⁶⁶

E-dönüşüm projesi kapsamında 2009 yılında ise “yatırımlar için harcanan kaynakların en verimli şekilde kullanılmasını temin etmek ve tek elden planlama ve merkezi koordinasyonu sağlayarak, e-devlet hizmetlerini daha entegre hale getirmek ve ülkemizin bu alanda uluslararası indekslerde bulunduğu noktadan daha ileri sıralara taşımayı”³⁶⁷ amaçlayan E-Devlet ve Bilgi Toplumu Kanun Tasarısı Taslağı hazırlanmıştır. Taslakta, e-dönüşüm ve e-devlet politikalarına ilişkin düzenleyici ve denetleyici bir kurum niteliğinde olan Bilgi Toplumu Ajansı kurulacağı kaleme alınmış

365 DPT, 2006, s. 3-4.

366 ibid, s. 12.

367 http://www.tbd.org.tr/tbd-e-devlet-ve-bilgi-toplumu-kanun-tasarisi-taslagi-hakkindaki-gorusleri/

(Erişim Tarihi:11.10.2018)

ancak taslak kanunlaşamamıştır. 2016 yılı gibi geç bir tarihte ise 29820 sayılı E-Devlet Hizmetlerinin Yürütülmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik yayınlanmıştır. Yönetmelikte; e-devlet hizmet sunumuna ilişkin ilkeler, kamu kurumlarının görev ve sorumlulukları, e-devlet kapısı işletmecisinin görev ve sorumlulukları, e-devlet hizmetlerinin izleme ve değerlendirmesine ilişkin hususlar düzenlenmiştir. Yönetmeliğin 4 üncü maddesinde yer alan tanımlar bölümünün c bendinde e-Devlet hizmeti: “Hizmet süreçlerinin vatandaş odaklı olarak yeniden yapılandırılmasını da içerecek şekilde, kurumlar arası veri paylaşımı esasına dayalı olarak yürütülmesi için kurumlar tarafından, hızlı, güvenli, etkili, verimli, şeffaf ve hesap verebilir, temel hak ve özgürlüklere riayet edilerek ve mahremiyet gözetilecek şekilde elektronik ortama aktarılan her bir kamu hizmetini” tanımlamaktadır. 5 inci maddede yer alan E-Devlet Hizmetlerinin Sunum İlkeleri oldukça ayrıntılı düzenlenmiştir. İlkeler arasında; hizmetin kullanıcı odaklı ve erişilebilir olması, zaman ve maliyet tasarrufu sağlaması, siber güvenliğin sağlanması, kesintisiz ve kaliteli hizmet sağlanması, altyapının oluşturulması, kişisel verilerin korunması, mahremiyet prensibi temelinde temel hak ve özgürlüklere riayet edilmesi, bilişim sisteminin güvenliğine ilişkin standartlara uyulması, mükerrer yatırımlardan kaçınılması vb. diğer hususlar yer almaktadır. Ayrıca yönetmelikte, e-devlet hizmetini yürütmekten sorumlu olan Bakanlığın, e-devlete ile ilgili iş ve işlemler bağlamında kamu kurum ve kuruluşlarının, e-devlet işletmecisinin görev ve sorumlukları ayrıntılı bir şekilde düzenlenmiştir. Söz konusu yönetmelik geç bir zamanda yayınlanmış olsa da e-devlete ilişkin ihtiyaçlara cevap verebilir nitelikte hazırlanmıştır.

E-dönüşüm Projesi ile proje kapsamında ortaya konulan çalışmalara ve belgelere bakıldığında; genel olarak enformasyon ve iletişim teknolojilerinden etkin bir şekilde yararlanarak küresel rekabette öne çıkmak, dünya hâsılasından pay almak, bu doğrultuda kalkınma ve toplumsal refahın sağlanması şeklinde kurulan bir denklem ile

enformasyon toplumuna geçişin sağlanması gerektiğinin vurgulandığı görülmektedir. E-devlet özelinde ise; e-E-devletin kamu hizmetlerinde enformasyon ve iletişim teknolojilerini kullanılmasının ötesinde, devlet-vatandaş ilişkisini dönüştüren, kamu yönetiminde modernizasyonu sağlayan bu bağlamda etkin, etkili, şeffaf, verimli bir kamu yönetimini mümkün kılan bir araç olarak ele alındığı söylenebilir. Dolayısıyla E-Dönüşüm Projesi kapsamında ele alınan belgelerin, teknolojik üst söylemin ve bu bağlamda egemen ideolojinin etkisi altında kaleme alındığını söylemek yanlış olmayacaktır.