ÜSTÜNLÜĞÜ SAĞLAMADA PARADİGMA DEĞİŞİMİ: KARŞILAŞTIRMALI BİR DEĞERLENDİRME
4. Dinamik Yetenekler Teoris
Firmalar, sürdürebilir rekabet üstünlüğü elde etmek için dış çevreleri değiştikçe değerli kaynak stoklarını yenilemek ihtiyacı duyarlar. Dinamik yetenekler, firmaların devam eden değişimlere etkide bulunabilmelerine olanak tanır. Dolayısıyla, dinamik yetenekler bir firmanın kaynaklarının ve özellikle de VRIN kaynaklarının değişim hızını yönetir. Eğer bir firma VRIN kaynaklarına sahipse, ancak herhangi bir dinamik yetenek kullanmıyorsa, rekabet üstünlüğü sürdürülemez. (Ambrosini ve Bowman,2009).
stRAteJİK YÖnetİM ALAnInDA ReKABet ÜstÜnLÜĞÜ sAĞLAMADA PARADİGMA DeĞİŞİMİ: KARŞILAŞtIRMALI BİR DeĞeRLenDİRMe
Nurcan Hakan Çıraklar (Dokuz Eylul University)
Rekabetçi dinamikler ve süreçler firmaları yeni, eşsiz rekabetçi stratejiler aramaya zorlar. Bu stratejilerin tasarlanması ve uygulanması, kaynakların ve yeteneklerin yaratılması ve yeni kullanımının ön plana çıkmasını sağlamıştır (Wójcik,2015). Yeni rekabet üstünlüğü olarak “dinamik yetenekler/kabiliyetler” yaklaşımında önceki strateji perspektiflerinde odak noktası olmayan iki önemli yön mevcuttur. Bunlardan biri “dinamik” terimi, değişen iş ortamına uyum sağlamak için yetenekleri yenileme kapasitesini ifade eder. Diğeri, “yetenekler” terimi ise, değişen ortamın gereksinimlerini karşılamak için iç ve dış örgütsel becerileri, kaynakları ve fonksiyonel yeterlilikleri uygun bir şekilde uyarlama, bütünleştirme ve yeniden yapılandırmada stratejik yönetimindeki kilit rolünü vurgular. Teece vd.’nin (1990) makalesi, dinamik yetenekler kavramının gelişmesindeki ilk katkı olduğu söylenebilir. Onlar, dinamik yetenekler görüşünün kaynak temelli firma görüşüne kıyasla daha zengin olduğunu ifade etmektedirler. Dinamik yetenekler, mevcut ana(çekirdek) yetkinlikleri dış kaynaklar, stratejik varlıklar ve tamamlayıcı varlıklar yardımıyla zamana karşı yarışan ve hızla değişen rekabet ve taklit dünyasının gereklerine yanıt verecek şekilde yeniden oluşturma, yönlendirme, dönüştürme ve şekillendirme yetisidir (Çetindamar vd.,2013).
Çetindamar vd. (2013) dinamik yetenekler teorisinden, teknoloji yönetimi anlayışının gelişimi bakımından üç noktada yararlanılabileceğini belirtmişlerdir. Benzer şekilde stratejik yönetim anlayışının gelişimi açısından da bu teoriden yararlanmak olasıdır. Çetindamar vd. ( 2013) bu üç noktayı aşağıdaki gibi özetlemektedirler:
1. Uzun dönemli firma performansında önemli spesifik teknolojik yeniliklerden ziyade ürün, hizmet ve süreçlerde bir değişim akışı yaratabilme yeteneğidir.
2. Analiz birimi yetenekler olduğu için, firmaların örgütlenme biçimlerinde yer alan dinamikleri de gözlemlemek mümkün olmaktadır.
3. Dinamik yetenekler teorisi, pazarı veya ürünleri stratejik yeniden yapılanma nesneleri olarak görür. Bu nedenle, kurum içi ve kurum dışı becerilerin, kaynakların ve işlevsel yetkinliğin değişen bir ortama uyum sağlamalarında, bütünleştirilmelerinde ve yeniden yapılandırılmalarında stratejik yönetimin oynadığı kilit rolü vurgular. 4. Dinamik yetenekler teorisi, kaynak temeli görüşe değişen çevre koşullarına firma kaynak ve yeteneklerinin
uyumlaştırılması bağlamında önemli katkı getirdiği söylenebilir.
5. SONUÇ
Bu çalışma, stratejik yönetim alanındaki paradigma değişimleri hakkında bilgi veren bir literatür sunmaktadır. İş ortamındaki değişimlerle birlikte rekabet stratejisine ve rekabet üstünlüğü kaynaklarına yönelik paradigmaların yaklaşımların literatürde değişim gösterdiği kaydedilmiştir. Rekabet üstünlüğü ve stratejisini analiz etmek için üç yaklaşımın ortaya çıktığı söylenebilir. Birincisi, endüstri temelli görüşe tarafından temsil edilen dışsal perspektif, ikincisi; kaynak tabanlı görüş tarafından temsil edilen içsel perspektiftir. Son yaklaşım ise, kaynak temelli görüşün kaynak ve kabiliyetlerin sadece iç çevre perspektifinden ele alınan yaklaşımındaki eksikliğini tamamlayıcı bir rol üstlenen dinamik yetenekler görüşüdür. Porter’ın öncülük ettiği konumlandırma okulu, stratejiyi dış çevresel analizle ilişkilendirmeye dayanır. Dışsal faktörler ile endüstri içi rekabetin itici güçleri ve buna karşılık gelen engelleri belirleme sürecine dayanır. Sonuç olarak, bu analiz, şirketler arasındaki rekabet gücü ve kârlılık arasındaki farklılıkların kaynaklarını yeterince açıklayamamıştır. Bu eksikliği tamamlamak kaynak temelli görüşün ortaya çıkmasına yol açmıştır. Ancak, kaynak temelli görüş dinamik olarak değişen bir ortamda işletme başarısını ve başarısızlığını açıklamak da kavramsal problemlerle karşılaşır. Kaynak temelli görüş, endüstri bağlamının dışına çıkılarak tek bir firma bakışı ve zaman içinde kaynakların değerinin bozulması konusunda esnek olmaması nedeniyle eleştirilmiştir. Bu soruna yanıt olarak ise, dinamik yetenekler görüşü geliştirilmiştir. Dinamik yetenekler sadece
CURRENT DEBATES IN MANAGEMENT & ORGANIZATION Senem Nart, Yavuz Tansoy Yıldırım VOLUME 29
bir firmanın değişen bir ortama uyum sağlamasını değil, aynı zamanda döngüsel olarak tekrarlanan ve gelişen çevrelerde de rekabet avantajı elde etme ve yeniden kazanmanın bir kaynağı olabilir.
Kaynaklar firmaların faaliyetler için gereklidir ve bir organizasyonun stratejinin uygulanmasında vazgeçilmez bir unsurdur. Ancak nadiren rekabet avantajı elde etmek ve sürdürmek için yeterli şartlardır. Bu yüzden kaynaklar, özellikle maddi olmayan kaynaklar statik ve dinamik organizasyonel yetenekler oluşturmak için bir temel oluşturur. Dinamik yetenekler, yeni kaynak ve yeteneklerin yaratılmasını veya oluşturulmasını içermektedir. Dinamik kabiliyetler, her bir organizasyonun özelliklerini ayırt eder ve firmaların çevresel dinamizme tepki vererek rekabetçi konumlarını sürdürmelerini veya geliştirmelerini sağlar. Ancak dinamik yetenekler piyasa dinamizminin artış ve yenilenme hızına bağlı olarak doğrusal veya doğrusal olmayan tekrarlanabilir bir form alabilirler. Dolayısıyla rekabet üstünlüğü için yeterli bir koşul teşkil etmeyebilir. Sonuç olarak, üç paradigmanın stratejik analiz, strateji belirleme ve uygulama aşamalarında birlikte dikkate alınması, birbirinin ikamesi değil tamamlayıcısı olarak görülmesi sürdürülebilir bir rekabet üstünlüğü bakımından yararlı olacaktır.
KAYNAKÇA
Ambrosini, V., & Bowman, C. (2009). What are dynamic capabilities and are they a useful construct in strategic management?. International journal of management reviews, 11(1), 29-49.
Barney, J. (1991). Firm resources and sustained competitive advantage. Journal of management, 17(1), 99-120. Barney,J., Wright,M. & Ketchen, D.J.Jr.(2001). The Resource-Based View of The Firm: Ten years after 1991,
Journal of Management, 27, 625–641
Barney,J.B., Corte,V.D., Sciarelli,M.& Arikan, A.(2012).The Role of Resource-Based Theory in Strategic Management Studies: managerial implications and hints for research. Dagnino G.B.,and Elgar,E.,(eds.) Handbook of Research on Competitive Strategy (pp.109-146).
Bogner,W.C., Mahoney, J.T. & Thomas, H. (1998). Paradigm Shift:The Paralell Origin, Evolution, And Func- tion of Strategic Group Analysis With The Resource-Based Theory of The Firm. Advance in Strategic Management,Volume 15, p.63-102
Çetindamar,D.,Phaal,R. & Probert,D.(2013).Teknoloji Yönetimi:Faaliyetleri ve Araçları, Efil Yayınları, Ankara. Helfat,C.E.& Peteraf,M.A.(2003). The Dynamic Resource-Based View: Capability Lifecycles. Strategic Mana-
gement Journal, 24: 997–1010
Kor,Y.&Mahoney, J.T (2000). Penrose’s Resource-Based Approach: The Process And Product of Research Cre- ativity. Journal of Management Studies 37:1
Porter, M. E. (1980). Competitive strategy: Techniques for analyzing industries and competitors: with a new introduction, New York, Free Press
stRAteJİK YÖnetİM ALAnInDA ReKABet ÜstÜnLÜĞÜ sAĞLAMADA PARADİGMA DeĞİŞİMİ: KARŞILAŞtIRMALI BİR DeĞeRLenDİRMe
Nurcan Hakan Çıraklar (Dokuz Eylul University)
Raible M.,(2013).Industrial Organization theory and its contribution to decision-making in purchasing, 2nd IBA Bachelor Thesis Conference, November 7th University of Twente, Faculty of Management and Governance, Enschede, The Netherlands
Wójcik, P.( 2015)Exploring Links Between Dynamic Capabilities Perspective and Resource-Based View: A Literature Overview. International Journal of Management and Economics. No. 45, January–March 2015, pp. 83–107