Dışişleri Bakanı

Dışişleri Bakanı hükümetin diplomatik işlerini yürütmek ve genellikle uluslararası görüşmeler ve hükümetlerarası toplantılarda temsilci sıfatıyla hareket etmekle görevlidir. Büyükelçiler ve diğer diplomatik ajanlar görevlerini onun yetkisinde yürütürler.312

Temsil ettiği devletini bağlayıcı işlemler yapabilmektedir ve 1969 VAHS m.7/2’ye göre herhangi bir yetki belgesine ihtiyaç duymaksızın devletini temsil edebilir. Günümüzde Dışişleri Bakanları’nın görev ve sorumluluk alanlarının giderek genişlediğini söylemek mümkündür. Yeni devletlerin doğuşu, çeşitli alanlarda gösterdikleri gelişmeler, anayasal değişikliklerin devlet yapısına yansımaları, uluslararası örgütlerin artan rolleri ve etkinlikleri, uluslararası ilişkilerde gözetilmesi gereken temel dengelerin daha karmaşık yapılara bürünmesi ve teknolojinin gelişimine paralel olarak bilgiye ulaşmak ve iletişimin kolaylaşmasıyla beraber sorunların da artması daha dikkatli ve durmadan bir çalışmayı gerektirmektedir.313

311 _{“Hükümet Başkanı, Dışişleri Bakanı ve diğer üst düzey kişiler gönderen devletin bir özel heyetinde}

yer aldıklarında kabul eden devlette veya üçüncü bir devlette, bu Sözleşme’de öngörülene ek olarak, uluslararası hukuk tarafından sağlanan ayrıcalıklar, dokunulmazlıklar ve bağışıklıklardan yararlanır.” Convention on Special Missions, 1400 UNTS 231, 8.12.1969

312 _{LÜKE, Immunität Staatlicher Funktionsträger, s.106}

313 _{Ivor ROBERTS, Satow’s Diplomatic Practice, Oxford University Press 6. Ed. 2011 (Paperback),} para.2.15

77

Dışişleri Bakanı görevleri gereğince sıklıkla uluslararası seyahatler yapmak zorundadır ve bu nedenle ve böylece, ihtiyaç baş gösterdiğinde bunu her zaman rahatça yapabilecek bir durumda olmalıdır. Hükümetiyle ve dünya daki diplomatik misyonlarla her zaman iletişim halinde olabilmesi gerektiği gibi diğer devletlerin temsilcileriyle de iletişim kurabilmelidir.

Dışişleri Bakanı uluslararası hukuka göre Devlet veya Hükümet Başkanı Başkanı gibi devletin temsilcisi olarak görevi gereğince, diğer devletler ile kendi devleti arasındaki ilişkilerin yürütülmesinden sorumludur. Diğer devletler de uluslararası bir konuda devletin pozisyonunu bilmek istiyorlarsa bunu genellikle dışişleri bakanı aracılığıyla öğrenmektedirler.314

Dışişleri Bakanı ve Dışişleri Bakanlığı, diplomatik işlerin yürütülme merkezindedir.315

Diğer yandan her ne kadar günümüzde giderek artan biçimde diğer bakanlıklar ile doğrudan temas kurma eğilimi bulunsa da bu diplomatik temaslardan Dışişleri Bakanlığı’nın haberdar edilmesinin önemli olduğu da belirtilmelidir.316 Ayrıca yurtdışına çıktığında diplomatik bir görev yerine getirirken herhangi bir güven mektubu sunmak zorunda değildir; aksine elçilerin güven mektubunu kabul eden kişidir.317

Dışişleri Bakanı devletini bağlayıcı işlem yapmaya da yetkilidir. Söylediği sözler uluslararası alanda bağlayıcı hüküm doğurmaktadır.318

Doğu Grönland’ın Statüsü davasında Uluslararası Daimi Adalet Divanı (UDAD) Norveç Dışişleri Bakanı’nın Danimarka Dışişleri Bakanı’na, Danimarka’nın Grönland’daki egemenlik iddialarına ilişkin olarak “Danimarkalı Bakan’a bugün Norveç Hükümeti’nin bu sorunun

314

WATTS, RdC, s.99

315 _{ROBERTS, Satow’s Diplomatic Practice 2011, para. 9.59. Bu husus 1961 DİHVS 41/2.} maddesinde de ifade bulmuştur: “Gönderen Devlet tarafından kabul eden Devlet nezdinde yapılması misyonun uhdesine tevdi olunan bütün resmi işler, kabul eden Devletin Dışişleri Bakanlığı veya mutabık kalınacak diğer bir Bakanlık ile veya aracılığıyla yürütülür.”

316 _{ROBERTS, Satow’s Diplomatic Practice 2011, para. 2.19 ve 9.59.} 317 _{Arrest Warrant [2002], para. 53}

318 _{Hükümet başkanı ve dışişleri bakanının basınla yaptıkları konuşmaların da devletini bağlayıcı güce} sahip olduğu söylenmekle birlikte bu konuşmaların önceden planlanmış bir basın toplantısında değil de hazırlıksız olarak basına yapılan yorumların aynı güce sahip olmadığı kabul edilmektedir. bkz. Case Concerning the Frontier Dispute [Burkina Faso/Republic of Mali] [1986] ICJ Rep 554 para 36, 39–40. Ayrıca bkz. WATTS, MPEPIL, para. 7

78

çözümünde herhangi bir zorluk çıkarmayaca[ğını]”319

söylemesini şu şekilde değerlendirmiştir:

“Mahkeme tartışmasız biçimde yabancı bir devletin diplomatik temsilcisi tarafından yapılan bir isteğe karşılık Dışişleri Bakanı’nın kendi yetki alanına giren bir soru ile ilgili olarak Hükümeti adına verdiği yanıtın, Bakan’ın ülkesini bağlar mahiyette olduğunu kabul etmektedir.”320

UAD, Kongo Dışişleri Bakanı’nın uluslararası suç işlediği gerekçesiyle Belçika’da hakkında yakalama emri çıkarılmasına ilişkin olarak açılan davada, dışişleri bakanlarının işlevleriyle ilgili tespitlerde bulunmuştur.321

Dışişleri bakanları devletlerin çeşitli alanlardaki temsilcileridirler. 322

Bunun da ötesinde bu kişiler devletin yönetiminin birer üyesidirler. Bu nedenle resmi sıfatla hareket ettiklerinde diğer devletlerin bu kişilerle girecekleri her türlü ilişki, aksi belirtilmediği sürece, tanımaya yol açmaktadır. Özellikle bir devletin içinde gerçekleşen iktidar mücadelelerinin ardından görevdeki hükümete alternatif hükümetler ortaya çıkması durumunda diğer devletlerin bu “hükümetler” ile girecekleri ilişkilerde çok dikkatli davranmaları gerekmektedir.323

Zira söz konusu devlette hali hazırdaki hükümete alternatif olarak ortaya çıkan hükümetle girilen ilişkinin, bu hükümeti söz konusu devletin hükümeti olarak tanıma sonucunu doğurabilmesi mümkün olabilecektir. Bunlara ek olarak ayrıca bir dışişleri bakanı, hangi yabancı devlette olursa olsun, uluslararası korumadan yararlanmaktadır. Bu koruma, 1973 Diplomatik Görevliler de Dahil Olmak Üzere Uluslararası Korunan Kişilere Karşı Suçların Önlenmesi ve Cezalandırılması Antlaşması’nda324

da belirtilmiştir. Antlaşma 1. maddesinde

319 _{ROBERTS, Satow’s Diplomatic Practice 2011, s. 27}

320 _{Legal Status of Eastern Greenland (Doğu Görnland’ın Hukuki Statüsü), Permanent International} Court of Justice, Order Series A/B53, 5 April 1933, s. 71.

321

Arrest Warrant [2002], para.53 322 _İbid.

323 _{WATTS, RdC, s.102}

324_{1973 Diplomatik Temsilciler de Dahil Olmak Üzere Uluslararası Korunan Kişilere Karşı Suçların} Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi (Convention on the Prevention and Punishment of Crimes against Internationally Protected Persons, including Diplomatic Agents) 14 Aralık 1973, yürülük tarihi

20 Şubat 1977, 1035 UNTS 163

79

“uluslararası korunan kişiler”in kimler olduğunu tanımlarken dışişleri bakanının ve ailesinin de bu kapsamda değerlendirdiğini bildirmektedir.325