Dış Güçlerin Etkisi ve Üçüncü Dünyadaki Çatışmalar

Üçüncü dünya güvenliği denildiğinde ilk akla gelen faktör uluslararası büyük güçlerdir. Bunun nedeni, dış güçler olarak nitelenen ülkeler ya da kuruluşların uluslararası ekonomi ve politikayı yönlendirme kapasitesine sahip olmalarıdır. Soğuk Savaş döneminde hız kazanan büyük güçlerin üçüncü dünya ülkeleri aracılığıyla nüfuz elde etme çabaları birçok kez ifade edilmiştir. Üçüncü dünya güvenliğinde her ne kadar iç dinamiklerin daha etkili olduğu ifade edilse de dış güçlerin tetikleyici nitelikleri göz ardı edilememektedir. Üçüncü dünya güvenliği yaklaşımları bağlamında değerlendirildiğinde Reno gibi Ayoob da dış güçlerin etkisinin önemine değinmektedir. Gerek bölgesel gerekse de uluslararası güçlerin etkileri nedeniyle Muni de, Thomas gibi Soğuk Savaşın sona ermesi nedeniyle üçüncü dünyaya barış ve refah geleceği konusunun kesin olmadığını ifade eden Ayoob’a katılmaktadır. Muni’ye göre Ayoob, üçüncü dünyanın güvenlik durumunu güçleştiren dışsal faktörlerin etkisi ve onların stratejileri nedeniyle üçüncü dünyada ekonomik sorunların yaşanacağı konusunda uyarıda bulunmaktadır (Muni, 1997: 114-117). Üçüncü dünya güvenliğinde dış faktörlerin tamamen etkisiz olmadığını savunan Ayoob’un fikirleri Thomas ve Muni ile örtüşmektedir.

Bu bağlamda dış faktörler olarak algılanabilecek süper güçlerin üçüncü dünyaya etkilerinden biri de Soğuk Savaş döneminde ortaya çıkan Soğuk Savaş fırsatçılığıdır. Üçüncü dünyadaki gizli mücadelelerin ve çatışmaların nedenlerinden biri olan Soğuk Savaş fırsatçılığı, süper güç yarışına ve iç savaşların uluslararasılaşmasına yol açmakta ve bölgesel savaşların uzamasına neden olmaktadır. Bu duruma, 1970’ler ve 1980’lerdeki İran-Irak, Afganistan, Kamboçya, Afrika Boynuzu ülkeleri, Orta Amerika ve Angola’daki savaşlar örnek olarak gösterilebilir(Acharya, 1997: 305).

Acharya’ya göre, dış faktörler olarak kabul edilen Batılı ülkelerin üçüncü dünya güvenliğine bir diğer olumsuz etkisi de Avrupa’da uzun süreli barışın varolması

35

nedeniyledir. Bu barış ortamı, üçüncü dünyadaki istikrarsızlığı ve bölgesel çatışmaları şiddetlendirmiştir. Çünkü barış ortamındaki süper güçler, kendi nükleer silahlarının sınırlarını bilirlerken kendi güvenliklerini yine kendi ülke çıkarları çerçevesinde oluşturmuşlardır. Barış ortamındayken kendi askeri durumlarını diğer süper güçlerle karşılaştırma yoluna gitmişler ve gelişmiş dünya, barış ortamında kendi güvenliliğini sağlarken üçüncü dünyayı daima göz ardı etmiştir. Uluslararası sistemde pazarlık gücü olmayan üçüncü dünya ülkeleri ise güvenliksiz yaşamaya devam etmiştir (Acharya, 1997: 299-327).

Görüldüğü üzere Soğuk Savaş dönemi üçüncü dünyadaki dış güçlerin etkisini görmek açısından çok önemlidir. Birçok üçüncü dünya ülkesi siyasi bağımsızlıklarını Soğuk Savaş döneminde kazanmışlardır. Fakat Soğuk Savaş üçüncü dünya ülkelerinden en çok Asya kıtasında olanları etkilemiştir. Soğuk Savaş sonrasında SSCB’nin yıkılışıyla ortaya çıkan Orta Asya ve Kafkaslar’daki yeni devletler, potansiyel olarak yeni iç ve bölgesel güvenlik sorunları üretmişlerdir. Fakat bu bölgedeki (Orta Asya ve Kafkaslar) çatışmalar Thomas’a göre Latin Amerika ve Afrika’daki ülkelerdeki çatışmalarda olduğu gibi uluslararası boyut kazanamamıştır (Monshipouri, 1997: 233-234 ) ve dış güçlerin müdahalelerine daha az maruz kalmışlardır.

Ayoob’u destekleyen Muni’ye göre, Soğuk Savaşın sona ermesiyle üçüncü dünyada, iç problemler ve etnik çatışmalar hızla artmaya devam etmiştir. Bu çatışmalar, sadece ülkelerin içindeki istikrarı etkilememiş, aynı zamanda bölgesel barışı ve istikrarı da tehlikeye sokmuştur. Bu bağlamda Ayoob, bölgesel ve küresel kapsamda gelişmiş dünyadan farklı güvenlik sorunları olan üçüncü dünya ülkelerinin de güvenliklerinin sağlanmasına katkıda bulunma yönünde faaliyet göstermesi gerektiğini belirtmektedir. Ayoob güvenlik konusunun çok boyutlu bir yapıda olduğunu belirterek güvenlik konusuna Batılı bakış açısına karşı çıkmaktadır. Çünkü Ayoob, Batı perspektifini sistem

merkezli, askeri ve dışa yönelik bulmaktadır (Muni, 1997: 114-117).

Üçüncü dünya güvenliğinde Batı perspektifini temel alan realizme karşı çıkan Ayoob’a göre, üçüncü dünya güvenliği ülkelerin ulusal güvenliğini odak noktası olarak benimsemiştir. Realist güvenlik anlayışına göre önemli olan, devlete karşı olan dış tehditleri azaltmak ve bunu bir bütün olarak uluslararası sistem güvenliği ile yapmaktır. Halbuki sadece uluslararası sistemde devletlerin güvenliğini önemseyen ve uluslararası

36

sistemin bir bütün olarak güvenli olması gerektiğini göz ardı eden Batı merkezli teorisyenler (idealistler, realistler, ortaklaşa güvenlik teorisyenleri vs…), üçüncü dünyanın güvenliğini ayrıca ele alma gereği duymamışlardır (Ayoob, 1995: 4-8). Ayoob’u destekleyen Kardaş, üçüncü dünya güvenliği mantığına göre, Batılı devletlerin, tarihsel geçmişleri ve siyasi tecrübeleri bakımından diğer devletlerden farklı olduğunu ifade etmektedir. Bu bağlamda güvenliğe realist bakış açısıyla bakmak, üçüncü dünya devletlerinin zayıf kurumsal yapıları ya da tarihsel olarak farklı tecrübeleri hakkında görüş sunamamaktadır (Kardaş, 2006: 78-79). Bölgesel güvenlik ve yerelleşmenin üçüncü dünyada varolmamasını göz ardı eden gelişmiş ülkeler, güvenliğe kendi gelişmiş ve bölgeselleşmiş güvenlik perspektiflerinden bakarak, ekonomik çıkarları çerçevesinde üçüncü dünya çatışmalarına müdahil olabilmektedirler. Ulus inşa sürecinin ilk aşamasında yer alan üçüncü dünya ülkeleri, ülke içindeki elitlerin dış güçlerle işbirliği yaparak bu ülkelerin çıkarları doğrultusunda tavır takınmaları nedeniyle de güvenlik kaygıları duymaktadırlar. Üçüncü dünya elitlerinin dış güçlerle işbirliği yapmalarının nedeni, üçüncü dünya ülkelerinin uluslararası alanda ya da ulusal olarak yeterli güce sahip olmamasıdır. Bu bağlamda Ali Mazrui, üçüncü dünya ülkelerinin elitlerinin ülkelerinin rejimleri ve devlet yapısı düzeyindeki güvenlik konuları konusunda kaygılandıklarını da savunmaktadır. Güvenliksizliğin hâkimiyeti ve üçüncü dünya ülkelerinde sosyal yaşamda varolan güvenlik kaygısına işaret eden Mazrui’ye göre, bu kaygı merkeziyetçi otorite (devlet) ile merkeziyetçi güç (etnik veya dini çoğunluğun liderleri olan elitler) arasındaki uyumsuzluğun sonucudur. Birçok üçüncü dünya ülkesinde devlet otoritesi ile rekabet eden unsurlar (merkeziyetçi güçler) vardır ve bunlar çoğunlukla kapasite bakımından devletten daha zayıf olmakla beraber siyasi meşruiyet açısından devlete eşit ya da daha güçlüdür (Mazrui, 1986: 57-63). Soğuk Savaş döneminde mevcut olan güç dengesinde “üçüncü dünya” göreceli olarak önemsiz görülmesine karşın süper güçlerin üçüncü dünyadaki güç yarışı devam etmiştir. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra üçüncü dünya ülkelerinin kendi içlerinde yaşanan eyaletler arası çatışmalar, dış dinamikler olarak bilinen süper güçler tarafından teşvik tetiklenen iç dinamiklerin etkisiyle artınca, çatışma yaşanan ülke yönetimlerinin uluslararası müttefik sahibi olarak ülkelerinin güvenliğini sağlama durumu gündeme gelmiş ve yine süper güçlere bir yöneliş gerçekleşmiştir. Fakat süper güçler, gerekli

37

desteği sağlamayarak kendi çıkarları doğrultusunda hareket ettikleri için müttefik güvenliği ve devlet güvenliği arasındaki sıkı bağın üçüncü dünya ülkelerinde göze çarpan yokluğu da üçüncü dünya ülkelerinin güvenliksizliklerine zemin hazırlamıştır. Birçok üçüncü dünya devleti müttefik güvenliğinin önemini zaman içerisinde kavramış fakat müttefik olmak için eşit güce sahip olmanın gerekliliğini de öğrenmişlerdir. Dolayısıyla da süper güçlerin üçüncü dünyadaki müttefiklerine taahhütleri, gelişmiş dünyadaki müttefiklerine taahhütlerden çok daha farklı olmuştur (Ayoob, 1995: 4-8). Diğer yandan S. Neil Macfarlane, sömürgecilik sonrası bağımsızlıklarını kazanan üçüncü dünya ülkelerinde ortaya çıkan yeni bölgesel güçlerin işbirliğinden söz etmektedir ve ABD’nin bölgede izlediği politikayı kınamaktadır (Macfarlane, 1990: 1-25). James O.C. Jonah ise, üçüncü dünya devletlerinin kendi uyuşmazlıklarını çözmede global süper güçlerle işbirliğine alternatif olarak bölgedeki yeni süper güçlerle işbirliği yapmalarını öngörmektedir (Jonah, 1991: 161-173; Gutteridge, 1992b: 726). Optimistik bir bakış sunan Macfarlane ve Jonah, üçüncü dünya devletlerinin kendi içlerinden çıkarabilecekleri süper güçleri kurtarıcı olarak görmektedirler. Zira, müttefik olarak üçüncü dünya ülkelerinin kendi içlerinden çıkabilecek olan bölgesel yeni süper güçler, üçüncü dünyanın uluslararası süper güçler karşısında eskisine göre daha eşit güce sahip olabilecekleri müttefikler olabileceklerdir.

Benzer şekilde Krasner'in de belirttiği gibi gelişmiş ülkelerin yönlendirdiği uluslararası sistemde bu ülkelerin çıkarları ön plandadır ve üçüncü dünyanın çıkarlarının gözetilmesi için uluslararası sistemde kuralların değişmesi ya da gelişmiş ülkelerin uluslararası sistemdeki çıkarlarında üçüncü dünyanın çıkarları ile örtüşecek şekilde sapmaların olması gerekmektedir. Üçüncü dünyanın önceliği ülkelerinin savunmasızlıklarını azaltmaktır. Savunmaya yapılan harcamalar da bu ülkeleri güvenli hale getirmeye yetmemektedir. Aksine üçüncü dünya ülkeleri, otoriter yönetimlere yönelmektedirler. Çünkü sadece otoriter rejimlerin, kişisel veya kollektif amaçları önemsemeden savunmasızlıklarını azaltmada ve güvenliklerini sağlamada yardımcı olabileceğine inanmaktadırlar. (Ayoob, 1995: 1-16).

Krasner, üçüncü dünya devletlerinin çıkarlarının uluslararası ekonomi normları içinde yer alabileceğine işaret etmektedir. Çünkü üçüncü dünyada, uluslararası sistemin temel varsayımları olan egemenlik, müdahale etmeme, kendi kendine yeterli olma gibi

38

değerler Batılı ülkelerden daha güçlü olabilecektir. Çünkü üçüncü dünyanın inancı ve sadakati Batı'nın gelişmiş ülkelerinin sadakatinden çok daha güçlüdür (Ayoob, 1995: 1-16). Bunun en açık örneği, sömürgecilik döneminde Afrika ülkelerindeki iktidarların ve halkların sömürgeci güçlere olan koşulsuz itaatleridir.

Dış dinamiklerden sayılan BM'nin insani müdahaleleri, Ayoob'un ilgisini çeken bir diğer konudur. Ayoob'a göre insani müdahale, tek tip olamaz ve dünyanın tüm ülkelerinde aynı şekilde gerçekleştirilemez. Dolayısıyla tek tip bir üçüncü dünya resmedilemeyeceği ve her bir üçüncü dünya ülkesi de kendine has özelliklere sahip olduğu için BM de kıta, bölge hatta ülke dinamikleri gözetilerek insani müdahale veya yardım sağlamalıdır. Afrika, Asya ve Latin Amerika ülkeleri farklı yapıdadırlar. Afrika örnek alındığında, SAA ve Kuzey Afrika müdahaleleri arasında da farklar vardır ve öyle olmak zorundadır. Her kıtanın, bölgenin hatta ülkenin kendisine has güvenlik sorunları ve çözümleri vardır. (Ayoob, 2004: 99).

İnsani müdahale kapsamında uluslararası toplum ve büyük güçler tarafından gerçekleştirilen müdahaleler, dünyanın her bölgesi ve ülkesi için farklıdır. Bu müdahalelerde en önemli faktör, siyasi çevrenin farklılığıdır. Bu sebeple üçüncü dünya güvenliğinde etkisi olan ve daha çok iç dinamiklerden sayılabilecek siyasi çevrenin önemine değinen Bryant ve Bailey, “üçüncü dünya”nın siyasi çevresinde genel dönüşümün yaşandığını ifade etmektedirler (Kalu, 2001: 225-236).

Sivil toplum kuruluşlarının çevresel değişim çalışmaları ve politikalardaki rolünü de değerlendiren Bryant ve Bailey, üçüncü dünya siyasi çevresinin (elitlerinin) ülke kontrolünü sağlamak için daha özel çıkarlar çerçevesinde sivil toplum gibi farklı aktörlerle mücadele içinde oldukları sonucuna varmaktadırlar (Kalu, 2001: 225-236). Hâlbuki Ayoob, iç istikrarın sivil toplumun inşası için gerekli olduğunu savunmaktadır (Klein, 1994: 367). Üçüncü dünyadaki sivil toplum ise, daha çok elitlerin kontrolünde ve onların çıkarlarına hizmet eden gruplar olarak varlıklarını sürdürmektedirler.

Muni’ye göre Ayoob, büyük güçlerin üçüncü dünyadaki stratejik önceliklerine ve bu ülkeleri istikrarsızlaştıran rollerine de vurgu yapmaktadır. Ayoob, dış güçlerin amacının sadece üçüncü dünyadaki çatışmaların zaten var olan kaynağını güçlendirmek ve üçüncü dünyayı sömürmek olduğunu belirtmektedir. Diğer yandan Ayoob, gelişmekte olan ülkelerin tek kutuplu dönemde sahip oldukları siyasi ve ekonomik özerkliğin

39

sarsıldığı sonucuna varmaktadır (Muni, 1997: 114-117; Ayoob, 1995: 73-75). Bu tahmin son dönemde yapılanan çok kutuplu dünya düzeni göz önüne alındığında oldukça doğru bir saptamadır.

Çalışma kapsamında değerlendirildiğinde üçüncü dünya ülkelerinin sömürgecilik sürecini geride bırakmış olmalarına rağmen dış güçlere bağımlılıklarının sona ermediğini ve bu durumun da güvenlik sorunlarında oldukça etkili olduğunu söylemek mümkündür. Çalışmanın ikinci bölümü de dikkate alındığında daha özel bir değerlendirme yapılırsa, milliyetçiliğin önemli etkenlerinden birinin konuşulan dil olduğundan hareketle Avrupalı ülkeler, Afrikalıların günümüzde halen kendi Avrupalı eski sömürgeci ülkelerin dillerini kullanmalarını sağlamışlardır. Diğer yandan kendi dillerinin resmi dil olmasını ve o dilde bir elit yetiştirilmesini sağlayan Batılı devletler Afrikalı ülkelerin ulus inşa süreçlerini oldukça hızlı geliştirmelerini beklemektedirler. Bu bir ironidir. Çünkü bu şekilde Afrika ülkelerinin yabancı kültürün etkisinden sıyrılıp kendi kimliklerini oluşturmaları oldukça zordur. Afrika ülkelerini yaklaşık elli yıl önce terk eden sömürgeci güçler arkalarında etkiledikleri insanları ve kendilerine bağlı kültür ve ekonomileri bırakmışlardır (Soysal, 2005).

Sonuç olarak, bölgesel ya da küresel güçlerin üçüncü dünya güvenliğinde olumsuz etkilerinin olduğu, üçüncü dünyadaki elitler ve yöneticilerin destekleriyle ve çıkarlar çerçevesinde ülkelerdeki mevcut çatışmaların köklerinin derinleştirildiği ve beslendiği ifade edilebilir. Bir yandan ulus inşa süreçlerinin bir an önce tamamlanması beklenen üçüncü dünyada, çatışmaların sona ermesine izin verilmemesi de büyük bir ironidir. 1.2.1.5. Üçüncü Dünya’nın Çıkmazlarının Ulusal ve Uluslararası Boyutları

Üçüncü dünya güvenliğinde devletler ve uluslararası büyük güçlerin egemenliği ve etkisi yadsınamaz fakat insan faktörünün küreselleşen dünyada gittikçe önem kazanmasıyla devlet ve hükümetler dışı örgütler ve etnik toplulukların önemi de gün geçtikçe artmaktadır. Dolayısıyla üçüncü dünya küreselleşen dünyanın göz ardı ettiği yerel çatışmalarla mücadele etmektedir. Uluslararası sistemin yeterli önemi vermediği üçüncü dünya ülkelerinin kendi içlerinde hatta zaman zaman bölgeselleşen çatışmaları, bu ülkelerin içinde bulundukları çıkmazı gözler önüne koymaktadır.

40

Diğer yandan, uluslararası sistemde yer alan devletlerin çoğunluğunun üçüncü dünyada yer almasına rağmen, etnik merkezli Batılı güvenlik yaklaşımları, onların güvenlik endişelerini yok saymakta ve üçüncü dünya güvenlik problemlerini görmezden gelmektedir. Batılı güvenlik anlayışlarının hepsinde, Batılı realist güvenlik varsayımları dikkate alınmıştır (Kardaş, 2006: 79-82).

Ekonomik az gelişmişlik, zayıf devlet yapıları, güvenilir olmayan siyasi yapı ve ekonomik açıdan materyal yetersizliği, askeri ve teknolojik kapasitelerinin tamamının Batılı fetihler ve sömürgeleştirmeleri için kullanılması gibi nedenler, başta realist güvenlik varsayımları olmak üzere üçüncü dünyayı göz ardı eden geleneksel Batı perspektifli yaklaşımların anlayışları arasında yer alırken üçüncü dünya devletlerinin güvenliksizliğinin tarihsel kaynağının önemi günümüzde halen tam anlamıyla kavranamamıştır. Basitçe devlet güvenliği için dışsal korkularla birlikte Batılı etnik merkezcilik endişesi, devlet güvenliksizliğinin iç siyasi kaynaklarını hesaba katmamıştır (Kardaş, 2006: 79-82).

Üçüncü dünyadaki güvenlik tanımları ise, borç yükü, ekonomik yoksunluk ya da çevresel bozulma gibi problemleri önemsemektedir. Kısacası, geleneksel yaklaşımlar gibi siyasi sektörün önceliğini ileri sürmez ve insan faaliyetinin diğer alanlarını dışlamaz. Üçüncü dünya güvenliği anlayışlarının aksine Batılı güvenlik anlayışlarına göre sorunlar ancak, yönetim rejimlerini, devlet sınırlarını ya da zayıf bölgesel ve kurumsal devlet yapılarını tehdit edebilir olduğunda güvenlik sorunları olarak dikkate alınmaktadırlar. Burada güvenlik ve güvenliksizlik, korkulan içsel ve dışsal savunmasızlık ilişkisi içinde tanımlanmaktadır ya da bölgesel ve kurumsal olarak devleti ve rejimleri önemli ölçüde zayıflatan veya düşüren potansiyele sahip olma olarak tanımlanmaktadır (Kardaş, 2006: 80-83).

Ayrıca Batılı stratejik düşünce, üçüncü dünyanın güvenliğini göz ardı ederek ve bir bütün olarak uluslararası sistemin güvenliğinin Kuzey Atlantik Paktı (North Atlantic Treaty Organization-NATO), Varşova Paktı gibi Batılı ülkelerin liderliklerini üstlendiği, Avrupa ve Kuzey Amerika’nın büyük endüstrileşmiş devletlerinin yönetiminde olduğu anlayışıyla hareket etmektedir. Bu nedenle üçüncü dünyaya bakış açısı olarak değerlendirildiğinde, uluslararası güvenlik çalışmalarındaki realist (devlet merkezli) ve idealist (sistem merkezli) yaklaşımları arasındaki fark bile giderek

41

silinmektedir. Uygulanmakta olan bu sistem, tarihsel olarak üçüncü dünya devletlerinin güvenlik analizlerini ve güvenlik tanımlarını da koşullandırmaktadır. Bu koşullandırma ise, büyük entelektüel ve kavramsal problemleri doğurmaktadır. Çünkü Batı literatüründe geliştiği gibi devlet güvenliği faaliyetlerinin üç büyük karakteristiği –yani,

devletin dıştan oryantasyonu, sistematik güvenlikle güçlü bağı ve Soğuk Savaş çağındaki iki müttefik bloğun güvenliği ile kurulan bağlar- üçüncü dünyada

uygulanırken, güvenlik anlayışının üçüncü dünyadaki varlığı, gelişmiş Batılı devletlerinkiyle aynı kabul edilmiştir (Ayoob, 1995: 4-8).

Halbuki üçüncü dünyadaki güvenlik, dışarıdan çok kendi sınırlarında, geniş ölçüde yayılan çektikleri acı ve güvensizlik algılamasıdır. Bu söylem, dış tehditlerin var olmadığı anlamına gelmemektedir. Üçüncü dünyanın çıkmazlarının ulusal ve uluslararası boyutlarından biri dış ve iç tehditlerle birlikte mücadele edilme zorunluluğudur. Dış tehdit olarak uluslararası olmaktan çok bölgesel tehditler üçüncü dünya ülkelerinin güvenlik sorunlarının başında gelmektedir. Çünkü iç faktörlerin yoğun bir şekilde etkili olduğu ulusal çatışmaların sık sık komşular arası çatışmalara dönüşümü de söz konusudur. Bu çatışmalardaki dönüşümün nedeni komşuluk içinde etnik dağılımlar ve bölgede sık sık benzeri iç güvensizlik yaşayan devletlerin varlığıdır. Üçüncü dünyada gerçekleşen ulusal ve devletlerarası çatışmalara örnek olarak, 1971’deki Bangladeş ve İrlanda dönüşüm kargaşasından daha fazla öne çıkan 1980-1988 İran-Irak Savaşı ve Hindistan-Pakistan Savaşı verilebilir. Bu durum, üçüncü dünya ülkelerinin güvenlik endişeleri ve bir bütün olarak uluslararası sistemdeki ilişkilerde gelişmiş ülkelerin güvenlik endişeleri arasındaki farkı yansıtmaktadır (Ayoob, 1995: 4-8). Sonuç olarak, Üçüncü dünyanın uluslararası sistemdeki birinci ve ikinci dünyanın güvenlik anlayışlarından farkı, dış tehditlerden çok iç dinamiklerin oluşturduğu kaos ortamı ve bölgeselleşen tehditlerdir (David, 1991: 233-255).

Bu bağlamda eleştirel güvenlik anlayışları içerisinde yer alan ve çoğu zaman ulusal ve uluslararası boyutlarda çıkmazlara düşmelerine neden olan güvenlik sorunları çerçevesinde üçüncü dünya güvenliği yaklaşımının genel savları şöyledir:

Güvenlik sorunlarında iç faktörler, dış faktörlerden daha etkilidir, aynı zamanda güvenlik için devlet ve onun elitlerinin rolü de çok önemlidir ve rejim güvenliği, devlet güvenliği için çok önemlidir. Bu; realist perspektife tamamen karşı çıkmak demektir.

42

Çünkü realist teori, devlet içindeki iç dinamikleri yok sayarak tamamen dışarıya karşı savunmayı önemsemektedir. Üçüncü dünyadaki güvensizliğin nedenleri: siyasi gelişememe, kurumsal olgunlaşamama, oluşturulmamış sosyal kimlikler açısından devletlerarasındaki tarihsel farklılıkların hesaba katılmaması, yapısal ve fonksiyonel farklılıklar, zaman boyutu olarak Üçüncü Dünya devletlerinin ortaya çıkışı ve inşasının henüz tamamlanmamış olmasından kaynaklanan konsolidasyonudur1

. Bu devletlerin otuz-kırk senede ulus devlet inşasının tamamlanmasını beklemek de büyük bir yanılgıdır. Toplumsal taleplerin aşırı artışı henüz oluşturulmamış devlet yapısının siyasi kurumlarını çökertmekte ve etnik çatışmalara neden olmaktadır. Bunun nedeni sömürge sonrası ekonomik, siyasi ve sosyal yeniden yapılanmanın tamamlanmamış olmasıdır. Üçüncü dünya güvenliği yaklaşımlarının eksiklikleri de bulunmaktadır. Siyasi yapılanmayı diğer tüm faktörlerden üstün tutması, dış faktörlerden çok iç faktörlerin önemli olduğunu vurgulaması bu eksikliklerden başlıcalarıdır. Ayrıca, ulus devlet inşasına önem veren yaklaşım, rejim istikrarı ve etnik çatışmalardaki devletin, güvenlik kaygılarında güvenliği kavramsallaştırmasına içeriden bakmaktadır. Ayoob’a göre, ulusal güvenlikte güvenliğin tek konusu ulus devletin kabulüdür.

Üçüncü dünya güvenlik sorunları, dış tehditlerden kaynaklanmasının yanı sıra üçüncü dünya devletlerinin kendi içlerindeki zayıflıktan dolayı ve yerel çatışmalar nedeniyle artmaktadır. Ayoob, genel olarak Soğuk Savaşın sona ermesinin sınırlı faydalar anlamına geldiğini fakat üçüncü dünya için ciddi sonuçlar doğurduğunu ifade etmektedir. Artan silah ticareti ve silahlanma yarışı (Acharya, 2003: 310), bölgesel gerginlik ve nükleer silahların hızla çoğalmasına dikkat çeken Ayoob, Soğuk Savaş sonrası dönemde devletler arası çatışmaların sıklığı ve yoğunluğunun artışını etnik milliyetçilik ve başarısız devletlerin başarısızlıklarının tekrarının artışına bağlamaktadır (Monshipouri, 1997: 234).

Üçüncü dünyanın ulusal çıkmazlarının başında etnik milliyetçi hareketler ve ülke içindeki ötekileştirmenin artışı gelmektedir. Etnik milliyetçi hareketler, siyasi ve hukuksal düzenin olmadığı, çoklu-etnik politikaların var olmadığı üçüncü dünya ülkelerinde oldukça sık görülmektedir. Bu hareketler ve ötekileştirme politikaları,

1 Konsolidasyon: uluslararası borç işlemlerinde bankaların ya da direkt olarak borçlu olan ülkenin, vadesi gelen bir borcun daha uzun süreli bir vadeye uzatılması işlemidir

43

devletler düzeyinde değil bireyler nezdinde oldukça yoğun olarak hissedilmektedir. Örneğin; Lübnan, Somali, Afganistan, Liberya ve Zaire gibi "başarısız devletler"in deneyiminde, devletin başarısızlığının sonucunda baskıcı politikalarla birlikte büyük oranda insanlık trajedisi yaşanmıştır (Monshipouri, 1997: 234). Bu nedenle bir üst kimlik oluşumu üçüncü dünyanın en sancılı sorunlarından biridir.

Ulusal kimlik için ulus devlet inşası ve bunun için de devlet ve rejim güvenliği, üçüncü