Bit-Rimki

Mezopotamya’da günlük dini görevlerin en başında yer alan yıkanma, temizlenme ve arınma ritüelleri, çoğunlukla nehirlerde gerçekleşirdi. Ancak belirli ritüellerde yıkanma eylemi, günlük uygulamalardan daha farklı ortamlarda ve daha farklı uygulamalarla yapılmaktaydı ve bu nedenle bu ritüeller uygulanırken kendilerine has temizlenme ortamları oluşturulmuştur. Bunlara verilebilecek en uygun örnek ‘Bit-Rimki’ ritüelidir. Oldukça dikkat çekici bir arınma ritüeli olan bu ritüel, kraliyet ritüelleri arasında yer alır ve kralın belli uygulamalar eşliğinde arınmasını içerirdi. Asur kraliyet arınma ritüeli olan bu uygulama, özel inşa edilmiş ‘banyo-evlerinde’ yapılmaktaydı305_.

Kralı, kötü etkilerden arındırmak için yapılan birçok ritüel mevcuttu ve bunların içlerinde en iyi bilineni ‘Bit-Rimki’ ‘banyo evi’ ritüeliydi. Aslında ‘banyo evi’, ritüel mekanının belirlendiği, yani ritüelin gerçekleştiği yerin adıdır. Bu ritüel uygulamasının ismi, aslında yanıltıcıdır çünkü kralın yıkanması, bütün ritüelin küçük bir bölümünü oluştururdu. Metnin korunan kısmında kralın, biri sarayda ve diğeri de banyo evine girmeden önce iki kere yıkandığı görülür. Bu yıkanma, asıl ritüelin başlangıç bölümü niteliğindedir. Ritüel uygulaması için kamışlardan geçici bölgeler oluşturulurdu ve bu geçici bölgeler, banyo evi olarak adlandırılırdı. Bu bölge, geçici olarak yapılmış ve dışarı dünyadan kamışlarla ayrılmış kutsal alan niteliği taşımaktaydı306_.

Kralın temizlenmesi ritüelleri, Gudea (M.Ö. 2150) zamanından beri bilinmektedir. Ancak, bit-rimki ritüel uygulaması Yeni Asur Dönemi’nde ortaya çıkmış ve Laessoe’ya

305 _{Farber 1995, 1902.}

121

göre, o dönemin monarşi yönetim şekli, bu ritüelin kökenini oluşturmuştur307_{. Ninive} Kütüphanesi’nde bulunan bit-rimki ritüel metni, 8 ya da 9 tabletten oluşmaktadır. Bit-rimki, en az iki günlük bir performans ve kralın hem gece hem de gündüz uygulaması gereken pek çok ritüel serisini içerir. Din adamı, gece boyunca kralın uzunca bir duayı, panteonun önemli tanrıları için okumasını sağlardı. Kral, tanrıların desteğini ister ve kendisini kollamaları için yakarışta bulunurdu. Güneşin doğuşuyla ‘ev’ serilerinde sembolik yıkama gerçekleştirilirdi. Temizlenme ritüelinden ve temiz kıyafetlerini giyindikten sonra kral, yedi tane eve girer ve çıkardı. Bu yedi evin birbirlerine geçişini sağlayan, kamıştan yapılmış ‘banyo evi’ ile bağlantılı olduğu düşünülmektedir308_.

Bit-rimki, genel hatlarıyla kralı, duaları, kamıştan yapılmış kulübeleri, sembolik heykelleri, serpmek için kutsal suyu ve kötü ruh taşıdığına inanılan heykelleri yok eden suyu, neredeyse her ritüel uygulamasında rastlanan tütsü kabını, meşaleyi, bazı hayvanları ve insanları kapsamaktaydı.

Ritüelde, kral bir eve girer ve ašipu bir duayı ezbere okurdu kral da bir duayı ezbere okur.du Kral sembolik bir nesnenin309 üzerinde ellerini yıkardı. Ašipu, ezbere başka bir duayı okurken, kralı temizlerdi. Kral ve ašipu diğer eve geçerlerdi310_{. Kral beşinci} kulübeye girdiğinde “Šamaš göklerin ve yeryüzünün yargıcı” der ve ašipu yapılması gerekenleri anlatırdı: “kötülükten uzak gökyüzündeki, görkemli kral, lanetli demonun heykelciğini yerleştir, onun kalbini ılgın ağacından yapılmış bir hançerle oy”. Kral ağzını su ve bira ile doldurur, heykelciğe püskürtürdü. Ašipu talimatlarına devam eder ve şunu söylerdi “sonra bu heykelciği duvara göm”311_.

Çeşitli evlerde bir dizi yıkama eylemi gerçekleştikten sonra ek olarak kutsal su312 serpme, kralın üzerinden tütsü kabını ve meşale geçirmek gibi bir takım ritüel performansları uygulanırdı. Kralı ilgilendiren en son ritüel eylemi ise Ea, Šamaš ve Ašalluhi tanrılarının önünde “benim günahlarım ne?” sorusunu sorarken, kişisel tanrısının

307 _{Laesso 1955, 16.}

308 _{Boden 1998, 79-80., Ambos 2012, 251.}

309 _{Düşman heykelini ya da kara büyü yapan büyücünün heykelini ya da çarpılı imgeleri içeren bu nesneler}

her ev için farklılık göstermektedir.

310 _{Boden 1998, 80.} 311 _{Farber, 1995, 1902.}

312 _{Bit-Rimki ritüellerinde suyun arındırıcı etkisinin yanı sıra, uygulandığı nesneye anlam kazandırdığı da}

fark edilmiştir. Hazırlanmış bu özel kulübelerde demonlara ait sembolik nesnelerin üzerlerinde ellerinin yıkanması ya da onlara tükürmek, onların kirlenmesini ve kraldan uzaklaşmalarını sağlamaktaydı. Bir büyü ile serpilen kutsal su ise koruyucu etki yaratmaktaydı. Şeyma Ay 2014, 7-8.

122

önünde “tanrım, ben bilmiyorum” ifadesini kullanmasıydı313_.

Bu ritüelde, göze çarpan bir diğer uygulama da hayvan ya da insanların tutsak olarak kullanılmasıydı. Kral, yedi tutsağı sağına, yedi tutsağı da sol tarafına oturtur ve Šamaš’ın önünde şunları söylerdi: “Ben onların günahlarını bağışladım. Senin önünde bağlı bir koyunu serbest bırakacağım, tıpkı bu koyuna yaptığım gibi, böylece bedenimde yer alan her kötülük, günah, suç, suçlama ve ihmal senin kutsallığın karşısında yok olabilsin”. Kral iki kuş yakalar ve onları doğuya ve batıya doğru serbest bırakarak şu cümleleri söylerdi: “Onların günahlarını bağışladım.” Kralın sağında ve solunda tutulan tutsaklar serbest bırakılır314_.

Kralın temizliği ve arınması, tüm toplum için hayati önem taşımaktaydı. Fiziksel ve ruhsal olarak saf ve temiz olmadıkça günahlarından kurtulmamış ve bilmeden işlediği suçlardan bile arınmadıkça hiçbir görevlerini yerine getiremez ve toplum mağdur olurdu. Kesin olmamakla birlikte bit-rimki ritüelinin ihtiyaç bazlı ritüeller grubuna koymak uygun olacaktır. Bunun nedeni, hem uygulanış tarihlerine dair düzenli çizelgelenmiş zaman bulunmaması hem de kralın ruhen ve bedenen temizlenmesine her ne zaman ihtiyaç duyulursa uygulanması gösterilebilir.