4. GAZALÎ‟NĠN GÜNAH-TEVBE ĠLĠġKĠSĠNE YAKLAġIMI
4.3. Büyük Ve Küçük Günah Ayrımı
“Sahabiler ve Tabiin âlimleri arasında büyük günahların sayısı hakkında ihtilaf vardır. Dört ile yedi arasında, yedi ile dokuz arasında rakam verenler olduğu gibi on bir ve daha fazla rakamlar verenler de olmuĢtur.
Sahabe âlimlerinden Ġbn Mesud (r.a.): „Büyük günahlar dörttür‟ derken Ġbn Ömer (r.a.) yedi, Abdullah b. Amr (r.a.) dokuz rakamını vermiĢtir. Ġbn Ömer‟in büyük günahlar yedidir görüĢü, Ġbn Abbas‟a (r.a.) ulaĢınca Ģöyle demiĢtir: „Büyük günahlar yetmiĢtir. Bu yetmiĢ yediye daha yakındır.‟ Bir defasında ise Ģöyle buyurmuĢtur: „Allah‟ın yasakladığı her Ģey büyük günahtır.‟
Bir diğeri de Ģöyle dedi: „Allah‟ın ateĢle tehdit ettiği her günah büyüktür.‟ Seleften bazıları, „Dünyada had cezası gerektiren her günah büyüktür‟ demiĢlerdir.
Bu konu Kadir Gecesi ve Cuma günü duaların kabul edileceği saat gibi gizli kalmıĢtır, büyük günahların sayısı bilinemez diyenler de olmuĢtur. Ġbn Mesud‟a büyük günahlar sorulduğunda, „Nisa Suresi‟nin baĢından „Size yasaklanan büyük günahlardan sakınırsanız…‟ ayetine kadar otuz ayet oku. Allah‟ın bu otuz ayette yasakladığı günahlar büyük günahlardır‟ buyurmuĢtur.”1047
1042 Nisa, 4/31. 1043 Necm, 53/32. 1044
Müslim, Tahâre, 14-15; Ahmed b. Hanbel, II, 229.
1045 Buharî, ġahadet, 10; Müslim, Ġman, 144. 1046 Gazalî, a.g.e. , s. 57-58.
Ebu Talip el-Mekkî (ö.386/996), “ „Büyük günahlar on yedidir‟ dedikten sonra Ġbn Abbas (r.a.), Ġbn Mesud (r.a.), Abdullah b. Amr (r.a.), Ġbn Ömer (r.a.) ile diğer Sahabî ve Tabiûn‟un sözlerini Ģöyle özetlemiĢtir:
Büyük günahların dördü kalptedir: 1. Allah Teâlâ‟ya Ģirk koĢmak,
2. Allah Teâlâ‟ya isyanda, günah iĢlemekte ısrar etmek, 3. Allah Teâlâ‟nın rahmetinden ümit kesmek,
4. Allah Teâlâ‟nın gazap ve azabından kendisini emniyette görmektir. Büyük günahların Ģu dördü dildedir:
1. Yalancı Ģahitlik,
2. Hür, buluğa ermiĢ, Müslüman ve namuslu kadına zina iftirası atmak,
3. Yalan yere yemin; buna yemin-i ğamus denir. Yani bir hakkı iptal etmek ve hakkı olmayan birine hak temin etmek için yapılan yemindir.
4. Sihir: Bir Ģeyin maddi varlığını değiĢtirmek, insanı baĢka bir duruma sokmak ve manaları konuldukları manaların dıĢına intikal ettirmek için söz ve fiille yapılan müdahaleye sihir denir.
Büyük günahlardan Ģu üçü mide ile ilgilidir: 1. Ġçki içmek,
2. Haksız yere yetimin malını yemek, 3. Bile bile faiz yemek.
Büyük günahların Ģu ikisi cinsel organla ilgilidir: 1. Zina,
2. Livata yani erkek erkeğe iliĢki.
Ġkisi el ile ilgilidir. Bunlar: 1. Adam öldürmek,
2. Hırsızlık yapmaktır.
Büyük günahlardan biri ayaklarla ilgili olup bu komutanın yanına dönmek, daha iyi bir mevzi tutmak ya da tekrar saldırmak gayesi olmadan savaĢ meydanından kaçmaktır.
Büyük günahlardan biri de bütün vücutla ilgili olup bu ana-babaya isyan etmektir. Özetle ana-babaya isyan; onların yemin ettiği bir konuda yeminlerine aykırı davranmak, ana-babası kendisinden bir ihtiyacını gidermesini istediklerinde onu yerine
getirmemek, onların kendisine verdiği emanete hıyanet etmek, onlar aç oldukları halde kendisi tok olup onları doyurmamak, onlara sövmek ve onları dövmek gibi iĢlerdir.”1048
Gazalî (ö.505/1111), Mekkî‟nin aktardığı bilgilerin gerçeğe yakın olduğunu fakat yeterince tatminkâr olmadığını belirterek, bunlara yeni Ģeyler eklenebileceğini ve de bir kısmının ise çıkarılabileceğinin mümkün olduğunu söyler ve bunu Ģöylece özetler: „Mekkî (ö.386/996), faizi ve yetim malını büyük günahlardan saymıĢ, bunlar malla yapılan cinayetlerdir. Canlılara karĢı iĢlenen büyük günahlardan sadece öldürmeyi zikretmiĢ. Ama göz çıkarma, el kesme ve bunlardan ayrı olarak dayak atma gibi farklı iĢkence çeĢitleriyle Müslümanlara eziyet etmek gibi diğer günahları saymamıĢtır. Yetimi dövmek ve iĢkence etmek, organlarını kesmek, Ģüphesiz malını yemekten daha büyük günahlardır.‟1049
“Bir hadis rivayetinde: „Bir kimsenin, Müslüman kardeşinin namusuna haksız yere dil uzatması büyük günahlardandır. Bir defa söven/kötü söyleyen kişiye iki defa
söverek karşılık vermek de büyük günahlardandır.‟1050
Diğer bir grup, „Bilerek planlı yapılan her kötü amel, büyük günahtır. Allah‟ın yasakladığı her Ģey büyük günahtır‟ demiĢlerdir.
Büyük günah kavramı, üstü kapalı bir lafızdır. ġeriatta ve sözlükte özel bir tarif ve ona ayrılan bir bahis yoktur. Büyük ve küçük kavramları göreceli, izafi kavramlardandır. Hiçbir günah yoktur ki kendinden daha küçük bir günaha göre büyük olmasın ve kendinden daha büyüğüne göre küçük olmasın.
Yabancı bir kadınla kucaklaĢmak, ona gözle bakmaya kıyasla büyük günah olduğu gibi onunla zina etmeye göre küçük günah sayılır.
Bir Müslüman‟ın elini kesmek onu dövmeye göre büyük, öldürmeye göre küçük bir günahtır. Ġnsan için özellikle yapılması durumunda ateĢle tehdit edilen hareketler büyük günah diye isimlendirilir. Yani bir suçun büyük günah sayılması, ahirette verilecek cezanın büyük bir ateĢ olması yüzündendir. Aynı Ģekilde dünyada acil olarak büyük bir had cezasını gerektiren bir hareket büyük günah olarak nitelenir. Kur‟an‟da açıkça hakkında yasaklayıcı bir emir bulunan hareketler bu gruba dâhil edilir. Kur‟an‟da hususi olarak zikredilmesi bu hareketin büyük günah olduğuna delildir. Kur‟an‟da verilen emirlerin kesinlik dereceleri farklı olduğu için bu günahlar da birbirine kıyasla küçük ya da büyük olarak ifade edilir. Bu tür genellemelerde bir sakınca yoktur.
1048 Mekkî, a.g.e. , c. IV, s. 15-17. 1049 Gazalî, Tevbe Risalesi, s. 60.
Sahabilerden nakledilen bir kısım görüĢler bu tarifler arasında gider gelir. Bu ihtimallerden birini kabul etmek gerçeğe uzak olmaz. Önemli olan Allah‟ın Ģu ayetine ve takip eden hadise ait mananın bilinmesidir: „Eğer siz, yasaklandığınız büyük günahlardan sakınırsanız, diğer kusurlarınızı (küçük günahlarınızı) örter, sizi güzel bir
makama koyarız.‟1051
Resulullah (s.a.s.): „Beş vakit namaz ve Cuma namazı diğer Cuma namazına kadar büyük günahlardan kaçınıldığı sürece aralarında işlenen küçük
günahlara kefarettir.‟1052
Bu açıklamalarla büyük günah kavramı ispat edilmiĢtir.” 1053
“Ayrıca bilmek gerekir ki her ne kadar farzlar küçük günahları yok ediyor ise de küçük günahlarda ısrar etmek de büyük günahlardandır. Yine Ģunu da bilmek gerekir ki hiç Ģüphesiz insan haklarından bir kırmızı pul boynunda kalırsa onu sahibine iade etmeden asla kefareti yoktur. Hülasa Allah‟ın hakkıyla ilgili olan günahlar, insanların haklarıyla ilgili olan günahlardan daha çok af olmaya yakındır.”1054