AB, ulus-devletlerin egemenlik haklarndan vazgeçerek egemenlik haklarn ulusüstü yaplara devretmeleri ve devredilen bu egemenlik haklarnn üye devletler arasnda paylam sürecidir. Bu sürecin temelinde yatan düünce, devletler arasnda bir koalisyon oluturma deil insanlar arasnda dayanmaya dayal bir birlik kurma idealidir. Bu ideal dorultusunda AB üye devletler egemenlik haklarn paylama yoluyla bireylerinin refaha kavumalarn, birlik içinde istikrar ve güvenlii
salamay amaçlamaktadr. (Aktar, 2001: http://www.radikal.com.tr/2001/01/26/yorum/01dev.shtml) Bu amac gerçekletirirken, ulus-devletler tek bana hareket etmek yerine ulusüstü bir
yaplanma olan AB çats altnda dier üye devletlerle birlikte günümüzün meydan okumalarna kar gelmeyi tercih etmektedir. Söz konusu ulusüstü yap, sadece ulus-
devletleri içinde barndrmamakta, ulusalt ve bölgesel aktörler de bu yapnn bir parças olarak bu sisteme dahil olmaktadr.
Avrupa nispeten dünyann dier bölgelerinden bamsz olduunu ve bakalarnn bamszl ve kamu yararna ibirlii için mücadele ettiini ispatlayabilmektedir. Bu amaçla, "yaplandrmac" tasarlanm ortak bir gelecek mantn “kader topluluu" destekleyerek dünyaya açlmaktadr. Son felsefi çalmalar (Jullien, 2008) gibi somut demokratik toplumlardaki somut deneyimler de (Bouchard ve Taylor, 2008) yeni bir evrenselliin geliimi için unsur salamaktadr. (Avrupa Komisyonu, 2009: 22)
Bretheron ve Vogler’in (2004b: 2) de belirttii gibi, siyasal bir sistem olarak yapm aamasnda olan Birlik, hemen hemen sürekli deiime uramaktadr. AB’nin uluslararas rolü ya da AB’nin nasl bir güç olduuna yönelik yaplan çalmalar onun “kendine özgülüü” üzerinde durmaktadr. (Duchene 1972; Bull 1982; Hoffmann 2000). AB, yaps itibariyle kendine özgü olarak nitelenen farkl bir aktördür. AB, ne tam bir devlet ne de tam bir uluslararas ya da bölgesel bir örgüttür. AB, devletten daha azn, uluslararas örgütten daha fazlasn bünyesinde bulunduran bir yap olarak deerlendirilmektedir.
AB’nin dünyadaki rolüne ilikin yaplan çalmalar, “ekonomik dev, siyasi cüce”, “sivil güç” ve “normatif güç” yaklamlar üzerine younlamaktadr. Özellikle, 1990’lara kadar siyasi bütünlemesinde önemli bir ilerleme kaydedemediinden, AB; ABD ve Japonya ile birlikte sadece önemli bir ekonomik güç olarak görülmektedir. (Demirta-Cokun, 2006: 52) Çalmann bir önceki ksmnda AB’nin ekonomik dev olarak deerlendirilmesi zaten yaplm olduundan, bu ksmda AB’nin “sivil güç” ve “normatif güç” olarak nasl alglandna ve bu yönde bir algnn oluma koullarna deinilmitir.
AB’nin bir güç olarak alglanmasnda farkl yaklamlar söz konusudur. Demirta-Cokun (2006: 54), AB’nin uluslararas politikada nasl bir rol oynadna ilikin yaplan çalmalar üç grupta toplamtr. Bunlar; sivil güç ya da normatif güç yaklam, süper güç olma ihtimali yaklam ve AB’nin uluslararas ilikilerde gücünün ve yeteneklerinin artt yaklamdr. AB’nin uluslararas politikada nasl bir rol oynamak istedii AB’nin nasl yaplanmak istediine baldr. Yaplan çalmalarda AB’nin daha çok sivil bir güç olarak kabul edildii görülmektedir.
AB’nin kendine özgü niteliklerinden biri de Duchene’nin (1972) ifade ettii “sivil güç Avrupa” kavramdr. Duchene, AB’yi sivil bir güç olarak nitelerken, ona göre, AB’nin uluslararas bir aktör olarak gücü askeri araçlar yerine ekonomik ve siyasi araçlar kullanarak istikrar ve güvenlii salama modelini uygulama becerisine dayanmaktadr. Sivil güç Avrupa kavram Topluluun hem niteliini hem de deerlerini kapsamaktadr. Topluluk özünde sivil sonuçlara ve araçlara sahip olan ortaklaa bir eylemin ina ettii bir oluum olup, mükemmel bir ekilde olmasa da, eitlik, adalet ve hogörü sosyal deerlerini ifade etmektedir. Sivil güç kavram Nicolaidis ve Howse’nin (2002: 770) kabul ettii gibi politika hedeflerini desteklemek için askerinin kart olarak sivil araçlarn kullanmn ve Topluluun darda sivilletirme etkisi anlamna gelmektedir. Duchene, Avrupa Topluluu’nu (AT) siyasi sivilletirmede yeni bir aamann örnei olarak görmektedir. (Bretheron ve Vogler, 2004b: 10)
AB, sadece sivil bir güç olmann ötesinde, uluslararas sistem içinde normatif, sivilletiren ya da etik bir güç olarak görülmektedir. (Sjursen 2006: 169–170) Galtung ise AB’yi, farz edilen bir süper güç olarak görmektedir. (Elgström ve Smith içinde, 2007: 102)
Hans W. Maull (1990: 92–93) ise, sivil güç yaklamn u ekilde açklamaktadr. Öncelikle, dier ülkelerle ve aktörlerle ilikilerinde ibirlii en temel araç olarak kullanlmaldr. Sivil güç yaklamnda, çkarlarn gerçekletirmek için askeri olmayan önlemlere bavurmaldr. Sivil güç, ulus-üstü düzenlemeler yapma amacna sahip olup, egemenliini devretmeye niyetli olmaldr. Bir baka ifadeyle, karlkl bamll kabul etmelidir. Twitchett (1976: 1–2) de sivil gücün üç önemli özelliini belirterek tanmlamtr. Bu özellikler; ulusal hedeflere ulamak için ekonomik gücün merkezi olmak, uluslararas sorunlar çözmek için diplomatik ibirlii öncelii ve uluslararas ilerlemeyi gerçekletirmek için yasal olarak balayc ulus-üstü kurumlar kullanma istei eklinde sralanmaktadr.
Bull (1983: 151), “AT uluslararas politikada bir aktör deil ve olamaz da görünmekte” demitir. Hill (1993: 318) askeri bir yetenei saknarak AB’nin amaca yönelik olarak hareket edebilecek konuma ulaabileceini belirtmitir. Bununla birlikte, savunmann Birliin dünyadaki yerinin gelitirilmesinde kilit rol üstlendiini ifade etmektedir. Bu tartmalar AB’nin potansiyel bir aktör olarak oluturulduunu
tekrarlamaktadr. Bosna’daki ve Irak’taki tutumlarndan dolay Birlik yetersiz ve etkisiz bir aktör olarak tartlmaktadr. (Bretheron ve Vogler, 2004b: 15) Gourlay ve Remacle (1988: 90), AT’nin sivil gücü araclyla daha geni bir uluslararas profil gelitirmesi gerektiini belirtmitir. (Pace içinde, 2007: 1042) Larsen (2002) de, AB’nin kendini sivil güçlerden biri olarak tanmlamaya altn belirtmitir.
Ian Manners (2002), Birlik için alternatif bir kolektif kimlik önerisinde bulunmu, bunu da normatif güç olarak adlandrmtr. Normatif güç, AB’nin sivil gücünü ve tecrübesiz askeri gücünü uluslararas ilikilerde olaan kavramsallatrmay ekillendirme becerisini salayan düünsel boyut araclyla hem kapsamakta hem tamamlamaktadr. Manners be temel deeri- bar, özgürlük, demokrasi, hukukun üstünlüü ve insan haklarna saygy ve dört tamamlayc deeri tanmlamtr. Tamamlayc deerler ise; sosyal dayanma, ayrmclk kart olma, sürdürülebilir kalknma ve iyi yönetiim olarak sralanmaktadr. Bunlarn hepsi Birliin varlna katkda bulunmaktadr. Bu deerlerin tasarlanmasnda ve uluslararas davrann yönetiimi için benzer normlar oluturulmasn desteklemede AB’nin normatif güç uygulad kabul edilmektedir. AB Anayasal Anlama da ve AB temsilcilerinin söylemlerinde ve belgelerinde bu deerlere atfta bulunmaktadr. AB kimlii oluturulduunda bu deerler önemlidir. Ayrca, AB, dier küresel güçlerden özellikle de ABD’den farkn ve üstünlüünü yanstmak için bu deerleri tanmlama ihtiyac duymakta, bir baka ifadeyle normatif güç kullanmaktadr. (Bretheron ve Vogler, 2004b: 12)
Manners (2002: 236), AB’nin bir devletin yerine normlarn destekleyicisi olarak uluslararas bir rolü olduunu belirtmektedir. Ona göre, normatif güç kavram AB’nin dünya politikas içinde sivil ve askeri gücü anlayna önemli bir katk vermektedir. Dünya politikasnda normal olan tanmlama becerisinin zenginlii açsndan, normatif güç kavram AB’ye uygulandnda bir çeliki oluturmamaktadr.
AB’nin normatif gücünün varln kantlar en güzel örnek; idam cezasnn kaldrlmas yönünde gösterdii kararllk ve Kbrs, Polonya, Türkiye, Rusya gibi pek çok ülkede bu cezasnn kaldrlmasnn baarlmasdr. AB’nin deer temelli bir Topluluk olmas AB üye devletler tarafndan güçlü bir ekilde destek bulmaktadr. (Bretheron ve Vogler, 2004b: 14)
Pace’e (2007: 1043–1045) göre, normatif güç, AB’nin belirli normlar yaymay sürdürmek için d ilikileri araclyla uluslararas sistemde yaptklardr. Normatif gücün oluturulmas AB’nin küresel bir aktör olarak siyasi rolünü zayflatmaktadr. Pace, liberal demokrasinin Souk Sava sonras dönemde yeni Avrupa’nn meruiyet standard olarak saptandn, AB’nin Kopenhag kriterlerinin de Bat toplumu normlarnn oluturulmas anlamna geldiini ve liberal demokrasi, demokratik bar, çok tarafl ibirliinin korunmas ve desteklenmesini temel amaç olarak tanmladn ifade etmektedir. Pace’in (2007: 1059) de belirttii gibi, normatif gücün oluturulmas ucu açk bir süreçtir. Bu süreç, AB’nin liberal deer ve normlarnn meruluk kazanmasnda katk salarken, onun küresel bir aktör olarak yapaca herhangi bir giriimi zayflatmaktadr.
AB, normatif gücünü somut ve soyut ödül ve cezalar araclyla göstermektedir. Komu ve ortaklarn AB ile daha çok yaknlatran Katlm Anlamalar (siyasi ödül), AB normlarnn benimsenmesi için uluslararas tanma (sembolik ödül), mali yardm, pazara giri, teknik uzmanlk, teknik yardm (maddi ödül) ve AB aktörleri tarafndan ortaklarn kimlik kodlarnda deiim için kamu övgüsü (sosyal ödül) bu ödüller arasnda yer almaktadr. (Pace 2007: 1045–1046)
Sjursen (2006: 169–181) de AB’nin “normatif, sivil, sivilletiren bir güç” olduuna dair tartmalara katlanlar arasnda yer almaktadr. AB d politikasnn farz edilen insancl boyutu yasal ve normatif teoriyle modern siyasetteki sosyolojik anlaytan yararlanmaktadr. Geçen on ylda AB’nin ilgili ve önemli bir uluslararas aktör olduuna dair görü daha çok kabul görmektedir. AB, dünyann en büyük ticari gücü olmasnn yannda en çok insani ve kalknma yardm yapan güç konumundadr. Ayn zamanda, güvenlik ve savunmadaki yeteneklerini yava yava oluturmakta, bu da AB’nin uluslararas rolünü kaçnlmaz klmaktadr.
Sjursen (2006: 173), AB’nin siyasi süreçleri üzerinde normlarn etkisini dikkate alma ihtiyac duyulduunu belirtmektedir. Ona göre, AB’nin farz edilen, normatif, etik ya da sivil nitelii için teorik bir açklama bulunmaldr. Temel sosyolojik anlaylar, ortak norm, deer ve sosyal anlamalar duraan bir sosyal düzen için temel tekil etmektedir. Bu, toplumu bir araya getiren öznel iletiim süreçleri yoluyla oluturulmaktadr. Normlar ve tercihler, d kaynakl deil ama
sosyal ve kültürel balamda sosyalizasyon ve içselletirme süreçleri yoluyla sosyal düzeni gelitirmektedir.
Bull (1983), sivil güç kavramn askeri güçte etkin olmamas ve kendi kendine yetememesi açsndan eletirmektedir. Bull, çareyi AT’nin savunma ve güvenlikte daha kendi kendine yeten olmasnda bulmaktadr. Ona göre, kendi kendine yetebilme de, caydrc nükleer güç temin edilmesi, konvansiyonel güçlerin gelitirilmesi, Bat Almanya tarafndan daha fazla rol üstlenilmesi, Fransa’nn daha fazla dahil olmas, Birleik Krallk politikasnn deimesi, Sovyetler Birlii ve ABD ile dikkatli bir ibirlii araclyla gerçekleebilecektir. Bull’un bu çözüm önerileri AT’yi askeri bir güç olmaya yöneltmitir.
Whitman’n (2007: 113) da açklad gibi, ODGP’nin benimsenmesi, AB’nin sivil güç olma niteliinden ayrlmas anlamna gelmemektedir. Aslnda, baz üye devletler için Petersburg’un politika yönelimi tamamyla sivil güç normlaryla uyumludur. Manners (2006: 182) da AB’nin askerilemesinin onun normatif gücünün azalmasna neden olmadn belirtmitir.
Görüldüü gibi, AB askeri güç unsurlarn kullanmaktan saknan, bar, özgürlük, demokrasi, hukukun üstünlüü ve insan haklarna sayg gibi deerleri dünya çapnda yaymak isteyen sivil ya da normatif güç olarak nitelenen bir oluum olarak deerlendirilmektedir. Yaplan çalmalar AB’nin askeri güç olma yolunda gerçekletirdii admlarn onun sivil ya da normatif güç olarak nitelenen özelliklerinin zayflamasna neden olmadn, AB’nin sivil bir güç olma özelliini koruduunu göstermektedir.