Araştırmanın Model

Sosyal-yapılandırmacı öğrenme ortamı tasarımının ortaokul 7. sınıf İngilizce dersinde öğrenenlerin akademik başarılara, derse yönelik tutumlarına ve bilişüstü farkındalık düzeylerine etkileri ile öğrenme sürecine katkılarının araştırıldığı bu çalışmada, nicel ve nitel araştırma desenlerinin birlikte kullanıldığı “karma desen” (mixed design) (Creswell, 2009, 2012; Creswell ve Plano Clark, 2011; Fraenkel ve Wallen, 2009; Gökçek, 2014; Patton, 2002; Punch, 2011; Tashakkori ve Teddlie, 1998; Thomas, 2003) kullanılmıştır.

Yapılan çalışmada, deneysel desenlerden öntest-sontest kontrol gruplu yarı- deneysel deneme deseni ile nitel veri birleşiminden oluşan araştırma deseni uygulanmıştır. Karma yapılı olarak nitelendirilen bu desen; deneysel desen, nicel veri ve tümdengelimci denencelere dayalı istatistiksel analiz ile nitel veri, doğacı araştırma ve tümevarımcı içerik analizinden meydana gelmektedir (Patton, 2002). Balcı’ya (2010) göre ise karma desen, araştırmacının araştırmanın bir aşamasında ya da araştırma sürecinin iki ya da daha fazla aşaması boyunca hem nicel hem de nitel araştırma yaklaşımlarını karma olarak kullanmasıdır. Creswell’e (2009) göre karma yöntemin esas amacı, nicel ve nitel yaklaşımların bir arada kullanımının araştırma problemleri ve karmaşık bir olgunun daha iyi anlaşılmasını sağlamaktır.

Karma desenin bir boyutunu teşkil eden “deneysel desen”; neden-sonuç ilişkilerinin belirlenmesinde ve doğrudan araştırmacının kontrolü altında gözlem yapılmasına olanak sunan araştırma modeli olarak tanımlanabilir (Karasar, 2005). Bir diğer ifade ile deneysel desen, değişkenler arasındaki neden-sonuç ilişkilerini keşfetmeyi amaçlayan araştırma deseni olarak nitelendirilebilir (Büyüköztürk, 2011; Creswell, 2012; Fraenkel ve Wallen, 2009). Karma desenin bir diğer boyutunu

144 oluşturan nitel desen ise; gözlem, görüşme ve doküman analizi gibi nitel veri toplama yöntemlerinin kullandığı, algıların ve olayların doğal ortamda gerçekçi ve bütüncül bir biçimde ortaya konulmasına yönelik olarak nitel bir sürecin izlendiği araştırma olarak tanımlanabilir (Yıldırım ve Şimşek, 2011). Denzin ve Lincoln (2005) ise nitel araştırmayı; gözlemciyi, gerçek dünyaya yerleştiren kurulu bir etkinlik olarak ele alarak, nitel araştırmanın gerçek dünyayı daha görünür bir hale getirmek için çeşitli yorumlayıcı gerçek uygulamalardan oluştuğunu ifade etmektedir. Onlara göre, nitel araştırmayı yapanlar, olayları kendi doğal ortamları içerisinde, insanların onlara yüklediği anlamlarla yorumlamaya ve anlamlı kılmaya çalışmaktadırlar. Nitel araştırmacılar bunun için, dolayısıyla gerçek dünyayı anlayabilmek için alan notları, görüşme, gözlem, vb. çeşitli teknikler kullanmaktadırlar (Denzin ve Lincoln, 2005). Yapılan bu çalışma, karma desenin bir diğer boyutunu oluşturan nitel desen içerisindeki “durum çalışması” yöntemi kullanılarak gerçekleştirilmiştir (Cohen ve Manion, 1994). Nitel araştırma desenlerinden biri olan durum çalışmasında, bir veya birkaç duruma ilişkin etkenler bütüncül bir yaklaşımla araştırılmakta ve ilgili durumu nasıl etkiledikleri ve ilgili durumdan nasıl etkilendikleri üzerine derinlemesine araştırma yapılmaktadır (Yıldırım ve Şimşek, 2011). Durum çalışması yöntemi bir olayı derinlemesine incelemeye imkân sağlayan bir yöntemdir (Miles ve Huberman, 1994; Yin, 2003). En önemli özelliği, araştırmacıya özel bir durum veya olay üzerinde yoğunlaşarak araştırılan problemin bir yönünü derinlemesine bir biçimde kısa sürede tanımlama ve açıklayabilme fırsatı sunmasıdır (Çepni, 2007). Bu bakımdan, farklı yaklaşımlar kullanarak veri doğruluğunun teyit edilmesinin, dolayısıyla araştırmanın gücünün artmasının sağlanabileceği (Patton, 2002) düşünülerek, uygulama sürecinin bütün yönlerinin araştırılmasında hem nicel hem de nitel verilerin birleşimini sağlayan “karma desen”in kullanılmasına karar verilmiştir. Bu anlamda, araştırmada karma desenin kullanıldığı deneysel desen Tablo-3.1’de verilmiştir.

145

Tablo-3.1. Araştırmada Kullanılan Deneysel Desen

Gruplar Öntest Deneysel İşlem Sontest Nitel Veri Toplama Yöntemleri Deney Grubu T1 2 3 Sosyal-Yapılandırmacı Öğrenme Ortamı Tasarımının Uygulanması T1 2 3 1. Gözlem 2. Görüşme 3. Öğrenen Günlükleri Kontrol Grubu T1 2 3 Öğrenen Kılavuz Kitabındaki Etkinliklerin Uygulanması T1 2 3 1. Gözlem 2. Görüşme

Yapılan çalışmada, araştırma deseni olarak ele alınan karma desen; deneysel desen, nicel veri ve tümdengelimci denencelere dayalı istatistiksel analiz ile nitel veri analizinden (Patton, 2002) oluşmuştur. Araştırmada deneysel desen olarak, deneysel desenlerden öntest-sontest kontrol gruplu yarı-deneysel desen (Dugard ve Todman, 1995) ile nitel araştırma yöntemlerinden gözlem, görüşme (öğrenen ve öğretmen) ve doküman analizi (öğrenen günlükleri) yöntemleri (Yıldırım ve Şimşek, 2011) kullanılmıştır. Hem derinlemesine hem de derinliğine veri toplayabilmek, dolayısıyla araştırmanın gücünü artırabilmek için nitel verilerin toplanmasında “çeşitleme” (triangulation) yoluna gidilmiştir (Creswell, 2009; Güler, Halıcıoğlu ve Taşğın, 2013; Merriam, 2009; Patton, 2002; Yıldırım ve Şimşek, 2011; Yin, 2003).

Tablo-3.1’e bakıldığında, araştırmada iki grubun kullanıldığı görülmektedir. Araştırmada kullanılan bu gruplardan birisi deney grubu, diğeri ise kontrol grubudur. Çalışmada gruplar, seçkisiz (random) (Büyüköztürk ve diğerleri, 2012; Creswell, 2012; Fraenkel ve Wallen, 2009) bir biçimde deney ve kontrol grubu olarak atanmışlardır. Deney grubunda sosyal-yapılandırmacı öğrenme ortamı tasarımı uygulanırken, kontrol grubunda ise mevcut “İlköğretim Kurumları (İlkokullar ve Ortaokullar) İngilizce Dersi Öğretim Programı”na (MEB, 2013) uygun olarak hazırlanmış öğrenen kılavuz kitabındaki etkinlikler (İleri, 2013) uygulanmıştır.

Araştırmada, gerek deney grubuna, gerekse de kontrol grubuna uygulamalar öncesinde öntest yapılmış olup, öğrenenlere öntest olarak ortaokul 7. sınıf İngilizce dersi “Tales and Legends” (Masallar ve Efsaneler) ve “Amazing History” (Şaşırtıcı Tarih) üniteleri ile ilgili “akademik başarı testi” (T1), “İngilizce dersine yönelik

146 tutum ölçeği” (T2) ve “bilişüstü farkındalık ölçeği” (T3) uygulanmıştır. Deneysel işlemin sonunda, ifade edilen test ve ölçekler gruplara sontest olarak uygulanmıştır. Ancak, deney grubundaki uygulamaların neye göre etkili ya da neye göre etkisiz olduğunu açıklığa kavuşturabilmek için kontrol grubunda da, tıpkı deney grubunda olduğu gibi, sistematik gözlemler ile öğrenen ve öğretmen görüşmeleri gerçekleştirilmiştir. Deney grubunda, kontrol grubundan farklı olarak nitel veri toplamada gözlem ve görüşmelerin yanında öğrenen günlükleri tutturulmuştur. Kontrol grubundaki uygulamaları anlamada sınıf içi gözlem ile öğretmen ve öğrenen görüşmelerinin yeterli olduğu kanaatine varılmıştır. Bu bakımdan kontrol grubundaki öğrenenlere, öğrenen günlükleri tutturulmamıştır. Şekil-3.1’de ise amacı ortaokul 7. sınıf İngilizce dersinde, sosyal-yapılandırmacı öğrenme ortamı tasarımının öğrenenlerin akademik başarılarına, derse yönelik tutumlarına ve bilişüstü farkındalık düzeylerine etkileri ile öğrenme sürecine katkılarının incelenmesi olan bu araştırmada izlenen süreç gösterilmiştir. Araştırma, öncelikle geniş bir alanyazın taraması ile başlamış olup, bu noktada araştırmanın amacı ve önemi belirlenmeye ve bu konuda yapılan araştırmalar gözden geçirilmeye çalışılmıştır.

147

Şekil-3.1. Araştırmada İzlenen Süreç

ARAŞTIRMANIN TEMEL AMACI

Sosyal-yapılandırmacı öğrenme ortamı tasarımının öğrenenlerin akademik başarılana, derse yönelik tutumlarına ve bilişüstü farkındalık düzeylerine etkileri ile öğrenme

sürecine katkılarının incelenmesi

KASIM 2013

İl Milli Eğitim Müdürlüğü'nden izinlerin alınması

ARALIK 2013

Akademik Başarı Testinin ve İngilizce Dersine Yönelik Tutum Ölçeği'nin geliştirilmesi ve Bilişüstü Farkındalık Ölçeği'nin uyarlanması

ARALIK 2013 - OCAK 2014

Öğretmen ve Öğrenen Görüşme Formları, Gözlem Formu ve Öğrenen Günlüğü Formu'nun geliştirilmesi

Alanyazın Taraması

OCAK 2014 - ŞUBAT 2014

"Tales and Legends" (Masallar ve Efsaneler) ve "Amazing History" (Şaşırtıcı Tarih) ünitelerinin taslak ders planı ve etkinliklerinin hazırlanması

ŞUBAT 2014

Öntestlerin (Akademik Başarı Testi, Derse Yönelik Tutum Ölçeği ve Bilişüstü Farkındalık Ölçeği) uygulanması

ŞUBAT 2014

Sosyal-Yapılandırmacı Öğrenme Ortamı Tasarımı Analiz Formlarının (Öğrenen, İçerik, Anlamın Yapılanması ve Değerlendirme Tercihi Analizi

Formları) uygulanması

ŞUBAT 2014 - NİSAN 2014

Sosyal-Yapılandırmacı Öğrenme Ortamı Tasarımının uygulanması (9 hafta)

NİSAN 2014

Sontestlerin (Akademik Başarı Testi, Derse Yönelik Tutum Ölçeği ve Bilişüstü Farkındalık Ölçeği) uygulanması

Gözlem Formu uygulamaları (Deney ve Kontrol Grupları) Öğrenen Günlüğü Formu uygulamaları (Deney Grubu) MAYIS 2014

Deney ve kontrol gruplarındaki öğretmen ve öğrenenlerle görüşmelerin gerçekleştirilmesi

148 Şekil-3.1’e bakıldığında, amacı ortaokul 7. sınıf İngilizce dersinde sosyal- yapılandırmacı öğrenme ortamı tasarımının öğrenenlerin akademik başarılarına, derse yönelik tutumlarına ve bilişüstü farkındalık düzeylerine etkileri ile öğrenme sürecine katkılarının incelenmesi olan bu araştırmaya alanyazın taraması ile başlanılmış olup, Kasım 2013’de Niğde İl Milli Eğitim Müdürlüğü ile gerekli yazışmalar yapılarak, araştırma izin yazısı alınmıştır. İl Milli Eğitim Müdürlüğü’nden gerekli izin yazısı alınmasını müteakiben, Aralık 2013’de akademik başarı testi, İngilizce dersine yönelik tutum ölçeği ile bilişüstü farkındalık ölçeğinin geliştirilmesi ve(ya) uyarlanması çalışmalarına başlanmıştır. Aynı zamanda, Aralık 2013 – Ocak 2014 tarihleri arasında araştırmanın nitel boyutundaki veri toplama araçları olan görüşme formları (öğretmen ve öğrenen), gözlem formu ve öğrenen günlük formu geliştirilmiştir. Ocak 2014 – Şubat 2014 tarihleri arasında ise araştırmanın gerçekleştirileceği ünitelere ilişkin olarak taslak ders planları ile etkinlikler hazırlanmıştır. Şubat 2014’de sömestre tatilinin sona erip, II. kanaat döneminin başlaması ile hazırlanan nicel ölçme araçlarının (akademik başarı testi, İngilizce dersine yönelik tutum ölçeği ile bilişüstü farkındalık ölçeği) belirlenen ortaokuldaki öğrenenlere öntest olarak uygulanması süreci gerçekleştirilmiştir. Uygulanan öntestlerin hemen analizleri gerçekleştirilerek, birbirine denk iki grup belirlenmiş; random olarak bu gruplardan biri deney, bir diğeri ise kontrol grubu olarak atanmıştır. Bir hafta sonrasında, kura ile deney grubu olarak belirlenen sınıfta sosyal-yapılandırmacı öğrenme ortamı tasarımı analiz formlarının (öğrenen, içeriğin belirlenmesi, anlamın yapılanması ve değerlendirme tercihleri analizi formları) uygulanması gerçekleştirilerek, bu analiz formlarından elde edilen veriler daha önce hazırlanan taslak ders planı ve etkinliklere yansıtılmıştır. Deney grubundaki öğrenenlere sosyal-yapılandırmacı öğrenme ortamı tasarımı analiz formlarının uygulanması ile deneysel işlem süreci resmen başlamış olup, bu süreç analiz formlarının uygulandığı hafta da dâhil olmak üzere toplam dokuz hafta devam etmiştir. Şubat 2014 – Nisan 2014 tarihleri arasında dokuz hafta süre ile devam eden süreçte nitel veri toplama araçları olan gözlem formu ile öğrenen günlüğü formunun uygulanması da gerçekleştirilmiştir. Nisan 2014’ün sonlarına doğru biten deneysel işlem sürecinin akabindeki haftayı deney ve kontrol gruplarında sontetlerin (akademik başarı testi, İngilizce dersine yönelik tutum ölçeği ile bilişüstü farkındalık

149 ölçeği) uygulanması takip etmiştir. Araştırmada, deney ve kontrol gruplarında sontetlerin uygulanmasını müteakiben, Mayıs 2014’de nitel veri toplama araçlarından görüşme formlarının (öğretmen ve öğrenen) uygulanması aşamasına geçilmiş; bu süreçte deney ve kontrol gruplarındaki öğretmen ve öğrenenlerle yarı- yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilmiştir.