Öğrenen Analiz

Bir öğrenme ortamı düzenlenirken, düzenlenme aşamasının başında öğrenenlerin özelliklerinin belirlenmesi, yani öğrenenlerin analiz edilmesi gerekmektedir (Akkoyunlu, Altun ve Soylu, 2008). Öğrenen analizi; öğrenen özellikleri incelenerek bilgi toplanması, toplanan bilgilerin çözümlenmesi ve bunların değerlendirilerek karara varılması işlemlerini içermektedir (Fer, 2011). Öğrenme süreci içerisinde mümkün olduğu kadar öğrenen özelliklerinin belirlenmesi ve bunların öğrenme ortamının tasarlanmasında işe koşulması gerekmektedir. Öğrenen özelliklerinin dikkate alınmadığı ya da görmezden gelindiği bir sınıf ortamı, öğrenme ortamı olmaktan daha ziyade, bir öğretme ortamı olma özelliği göstermektedir. Aynı zamanda öğrenen özelliklerinin, ilgi, ihtiyaç, beklenti ve yeteneklerinin dikkate alınmadığı ve bunların öğrenme ortamının tasarlanmasında işe koşulmadığı bir sınıfın öğrenen odaklı/temelli olmadığı görüşü savunulabilir. Akkoyunlu, Altun ve Soylu’ya (2008) göre öğrenme ortamlarının, öğrenenlerin

96 özelliklerinin (öğrenme stilleri, özyeterlik algıları, zekâ alanları, tutumları, motivasyonları, ilgileri, vb.) dikkate alınarak hazırlanması bireylerin etkili bir öğrenme yaşantısı geçirmelerini sağlayacaktır. O halde öğrenen analizinde, hedef grup olan öğrenenlerin hangi özellikleri öğrenme ortamı tasarımında dikkate alınmalıdır sorusunun yanıtının aranması; bunun için de, öncelikle öğrenenlerin ihtiyaçlarının araştırılması gerekmektedir.

Öğrenen İhtiyaçlarının Araştırılması

Gerek eğitim programları, gerekse de eğitim programlarına dayalı olarak tasarlanan öğrenme ortamları temelde öğrenen ihtiyaçlarını karşılamak üzere yapılandırılmaktadırlar (Büyükkaragöz, 1997; Demirel, 2012; Ertürk, 1972; Ornstein ve Hunkins, 2013; Sönmez, 2007; Varış, 1978; Wiles ve Bondi, 2007). Temelde, öğrenen ihtiyaçlarına dayanmayan eğitim programlarının, dolayısıyla bu programlara göre tasarlanan öğrenme ortamlarının başarılı olma durumlarının pek mümkün olmadığı söylenebilir. O halde, öğrenen ihtiyaçları eğitim programlarının ve öğrenme ortamlarının tasarlanmasında anahtar rolde bulunmaktadır (Demirel, 2012; Ornstein ve Hunkins, 2013; Varış, 1978). Bu bakımdan öğrenme ortamlarını tasarlamaya da, öğrenen ihtiyaçlarının araştırılmasıyla başlanması oldukça önemli görülmektedir. Nitekim, yapılandırmacı öğrenme ortamlarını tasarlayanların da öğrenen ihtiyaçlarını araştırmaları ve buna göre çalışılacak durumları belirlemeleri gerekmektedir (Brooks ve Brooks, 1999). Bu bağlamda, yapılandırmacı bir öğrenme ortamında öğrenenlerin yalnızca eğitimsel ihtiyaçlarının değil, aynı zamanda fiziksel, psiko-sosyal ve gelişimsel ihtiyaçlarının da dikkate alınarak bunların öğrenme ortamının tasarlanmasında işe koşulması gerekmektedir (Ornstein ve Hunkins, 2013; Wiles ve Bondi, 2007). Yapılandırmacı öğrenme ortamlarının tasarlanmasında öğrenen ihtiyaçları araştırıldıktan sonra, öğrenenlerin bireysel farklılıklarının belirlenmesi ve bu farklılıkların öğrenme ortamı tasarımı sürecinde göz önünde bulundurulması önemli görülmektedir.

97

Bireysel Farklılıkların İncelenmesi

Bireyler, pek çok bakımdan birbirlerinden farklılıklar göstermektedirler (Kurt ve Ekici, 2013; Kuzgun ve Deryakulu, 2006). Yaş, cinsiyet, ön öğrenmeler ve çevresel faktörler gibi etkenler bireysel özellikler ile öğrenme stilleri bireysel farklılıkları meydana getirmektedir. Bu farklılıklar; fiziksel, zihinsel ve duygusal gelişim ile çevre gibi çeşitli kaynaklar yoluyla oluşabilmektedir. Bunların yanında, öğrenenlerin yetenekleri, zekâ düzeyleri, ilgileri, çalışmaya yönelik isteklilikleri ve çabaları da bireysel farklılıklar kapsamında ele alınmaktadır (Fer ve Cırık, 2007). Smith ve Ragan (1999) ise öğrenenler arasındaki bireysel farklılıkları; bilişsel, duyuşsal, toplumsal ve fizyolojik olmak üzere toplam dört kategoride ele alarak incelemiştir (Bkz. Tablo-2.2).

Tablo-2.2. Bilişsel, Duyuşsal, Toplumsal ve Fizyolojik Açıdan Öğrenen Farklılıkları

Bilişsel Duyuşsal Toplumsal Fizyolojik Zekâ bölümü (IQ)

Yetenek türü ve düzeyi

Bilişsel gelişim düzeyi

Dil gelişim düzeyi Okuma düzeyi Sözcük bilgisi düzeyi Görsel okuryazarlık düzeyi Bilişsel biçimi veya öğrenme biçimi Öğrenme stratejileri Önbilgi düzeyi Kişilik yapısı İlgileri Motivasyon tür ve düzeyi Tutumları Akademik benlik kavramı Kaygı düzeyi Denetim odağı Epistemolojik inançları Özyeterlik inancı Diğer inançlar Akran ilişkileri Otoriteye karşı tepkileri Ahlaki gelişim düzeyi Rol modelleri İşbirliği yapma veya yarışma eğilimi Irksal kökeni Sosyo-ekonomik düzeyi Aile yapısı ve desteği Duyusal algılama kapasitesi Beynin bilgi işleme kapasitesi Genel sağlık durumu Cinsiyeti Yaşı

Kaynak: Smith ve Ragan, 1999, s. 55

Tablo-2.2’de de görülebileceği üzere, öğrenenler arasındaki bireysel farklılıklar çok boyutluluk göstermektedir. Bu farklılıklar, öğrenme ortamı ve öğrenme sürecini etkilemektedir. Geleneksel öğretimde öğrenenlerin bireysel farklılıkları bilişsel, psiko-sosyal ve fiziksel özelliklerine göre öğrenme ortamının sağlanması ihmal edilmektedir. Hâlbuki etkili öğrenmenin tesis edilebilmesi için öğrenenlerin bireysel

98 özelliklerinin belirlenmesi gerekmektedir. Bunun yanında, öğrenme ortamında materyaller seçilirken ve etkinlikler uygulanırken öğrenenlerin bireysel farklılıklarına önem ve öncelik verilmelidir. Nitekim, öğrenenlerin bireysel farklılıklarına uygun olarak düzenlenen öğrenme ortamlarında öğrenme daha etkili ve kalıcı izli olmaktadır (Fer ve Cırık, 2007). Öğrenme sürecinde bazı öğrenenler kolay, bazıları ise daha zor öğrenebilmektedirler. Bazı öğrenenler öğrenme için bir takım becerilerle donanık iken, bazılarında ise bu aynı biçimde görülmeyebilir. Bunun sebebi, öğrenenler arasında görülen bireysel farklılıklarda gösterilmektedir. Bu farklılıklar, her öğrenenin öğrenme sürecini şu ya da bu şekilde etkileyebilmektedir. Dolayısıyla, öğrenme ortamları öğrenenler arasındaki bireysel farklılıklar dikkate alınarak düzenlenmelidir (Jonassen ve Grabowski, 1993). Sosyal-yapılandırmacı öğrenme ortamlarının tasarlanmasında öğrenenler arasındaki bireysel farklılıkların incelenmesinden sonra, öğrenenlerin öğrenme tercihlerinin belirlenmesi gerekmektedir. Çünkü, öğrenenler arasında yalnızca bilişsel, psiko-sosyal, fizyolojik, vb. açılardan farklılıklar bulunmamakta, bunun yanı sıra öğrenenler arasında öğrenme tercihlerinden kaynaklanan farklılıklar da söz konusu olabilmektedir. Bu açıdan, öğrenenlerin bireysel farklılıklarının yanında, öğrenme tercihlerinin de belirlenmesi oldukça önemli görülmektedir.

Öğrenme Tercihlerinin Belirlenmesi

Sosyal-yapılandırmacı öğrenme ortamı tasarımı modelinde, öğrenenlerin öğrenme tercihlerinin belirlenmesi önemli bir yer teşkil etmektedir. Böylesi bir modelde, yalnızca öğrenenlerin bireysel farklılıklarının dikkate alınarak bunların öğrenme ortamının tasarımında işe koşulması yetmemekte, aynı zamanda öğrenenlerin öğrenmeye ilişkin tercihlerinin de göz önünde bulundurulması gerekmektedir.

Öğrenme tercihleri, öğrenenlerin öğrenmeye ilişkin genel yaklaşımları olarak ifade edilebilir. Kimi öğrenenler duyarak, kimileri dokunarak, kimileri de görerek öğrenmeyi tercih edebilmektedir. Bu husus, beraberinde öğrenenlerin öğrenme stili tercihlerini gündeme getirmektedir (Boydak, 2008; Silver, Strong ve Perini, 2000). Bu anlamda, öğrenme sürecinde öğrenenlerin öğrenme stili tercihlerinin dikkate

99 alınarak, bu tercihlerin sosyal-yapılandırmacı öğrenme ortamı tasarımında uygulamaya geçirilmesi oldukça önemli görülmektedir. Öğrenme ortamında, mümkün olduğunca tüm öğrenme stillerinin kullanılmasının sağlanması, sınıfta daha etkili ve kalıcı izli bir öğrenme sürecini tesis edebilir.