Türkiye’nin gelişmiş ülkelerde olduğu gibi ekonomik gelişmesini en üst düzeyde gerçekleştirilebilmesi için, ekonominin çeşitli sektörlerindeki bilimsel ve teknolojik yeniliklerin topluma iletilmesi, toplum tarafından benimsenmesi ve uygulanması gerekmektedir. Ülkelerin kalkınmasında önemli bir role sahip olan tarım sektörü ve bu sektörün temel aktörü olan çiftçiler, yeni teknik ve bilgileri tarımsal yayım aracılığı ile temin etmektedirler. Türkiye’de uygulanan yayım sistemi yeterince etkin olamadığından ve dolayısıyla tarımsal yayım örgütlenmesi ve işleyişi konusundaki eksikliklerin geçmişten günümüze halen devam etmekte olduğu bilinmektedir. Araştırma merkezli ve arzın yönlendirdiği bir yayım sisteminden, üretici merkezli ve talebin yönlendirdiği, üretici katılımına ve özellikle üreticinin bilgiye ulaşma çabasını arttırmaya öncelik veren bir yayım sistemine geçilmesinin kırsal alan için oldukça faydalı olacağı bilinen bir gerçektir. Bu düşünceden hareketle TKV’nin proje köylerinde uyguladığı ve köyün ve köylünün iç dinamiklerini harekete geçirmek üzere projelere pasif katılım yerine aktif katılımı sağlamak adına öncelikli olarak tarımsal eğitime katılımı son derece önemsediği bilinmektedir.
Tablo 26. Köye Gelecek Tarımla Đlgili Eğitim Kurs, Bilgilendirme Gibi Faaliyetlere Katılma Đstekleri
Grup Köye gelecek tarımla ilgili eğitim kurs, bilgilendirme gibi
faaliyetlere katılır mısınız? Toplam
Evet Hayır Kısmen
Kontrol
Grubu Erkek Sayı 21 37 42 100
% 10,5% 18,5% 21,0% 50,0%
Kadın Sayı 21 39 40 100
% 10,5% 19,5% 20,0% 50,0%
Toplam Sayı 42 76 82 200
% 21,0% 38,0% 41,0% 100,0%
Esas grup Erkek Sayı 95 5 0 100
% 47,5% 2,5% ,0% 50,0%
Kadın Sayı 78 13 9 100
% 39,0% 6,5% 4,5% 50,0%
Toplam Sayı 173 18 9 200
Bu bağlamda katılımcılık ve eğitimin önemi konusunda iki grubun karşılaştırılarak esas gruptaki katılımcılığa bakış açısı ortaya konulmaya çalışılmıştır. TKV’nin proje uygulamadığı köylerde (kontrol grubu) cevapların dağılımı; evet katılırımda %21, hayır katılmam %38 ve kısmen katılırımda %41 şeklindedir. Esas grupta bu dağılım; evet katılırımda %86.5, hayır katılmam %9 ve kısmen katılırımda %4.5 şeklinde gerçekleşmiştir. Cevapların dağılımında da anlaşılacağı gibi esas grup katılımcılık ve eğitim alma konusunda açık bir şekilde daha istekli görülmektedir (Tablo26). Kırsal kalkınma ve tarımsal yayım alanlarında yapılan çalışmalarda köylerde yapılan eğitim çalışmalarına katılımın sürekliliğinin sağlanamamasından dolayı, eğitim süresinin kısa tutulmaya çalışıldığı bir köyde genellikle ikinci eğitim toplantısına katılımcı bulmada zorluk çekildiği deneyimler tecrübeler arasında en sık dile getirilen sorunlardan biridir. Kırsal kesimde tarımsal üretim ile ilgili konularda kendini zaten bilgili hissettiği için eğitimin sağlayacağı fayda konusundaki beklentileri de oldukça düşük gerçekleşmektedir. Tüm bu gerçekleri bilen ve saha deneyimine sahip TKV’nin kalkınma elemanları hazırlamış oldukları eğitim programlarında köylünün daha önce hiç duymadığı ve sonucu çabuk alınabilecek konuları ilk sırada ele alarak çiftçilerde bir ilgi uyandırma yoluna gitmişlerdir. Örneğin Hayvan beslenmesinde kullanılan samanın besin değerini arttırmak için peynir alt sularını samana ekleyerek hayvandaki süt artışının iki gün içinde köylü tarafından gözlenmesini sağlamışlarıdır. Daha sonraki eğitim çalışmalarında önder veya lider çiftçi seçimlerini eğitimde performans gösterenler arasından belirleyerek, ilk önder çiftçilere ayni katkılar sağlayarak diğer köylülerin de eğitime katılımları teşvik edilmiştir. Köylünün tarımsal ve teknik bilgi konusunda güvenlerinin kazanılmasının ardından, üreticilerin “eleştiriliyormuş” hissine kapılmasını engellemek için uygulama yanlışlıkları ileriki dönemlerde ele alınmış ve üreticilerin “tepki geliştirmelerinin” önüne geçilmeye çalışıldığı kalkınmacılar tarafından belirtilmiştir. Esas grupta kadın ve erkeklerin cevapları arasındaki fark anlamlı bulunmuştur çünkü her iki grubun erkeklerinin ve kadınlarının belirleyici seçenek olan “evet katılırım “ seçeneğindeki cevaplarının birbiri ile karşılaştırılmasında erkekler arasında ve kadınlar arasında anlamlı farklılıklar tespit edilmiştir.
Günümüzde kırsal kalkınma kuruluşları pasif katılımcılık anlayışından uzaklaşmaya çalışmaktadır. Çünkü pasif katılımcılık, sonuçlardan direkt etkilenmeyecek ve genellikle kalkınmadan sorumlu kurum/kuruluş uzmanları
tarafından, önceden karar verilenlerin sunulması veya topluluğun sonuçlanmış bir konu ile ilgili olarak bilgilendirilmeleri yolu ile üreticilerin kalkınma faaliyetinin içine çekilmesini sağlamaktan ziyade onu izleyici pozisyonuna sokmaktadır. Kırsal alanda yapılan çalışmalarda neredeyse bir gelenek haline gelmiş olan hedef kitlenin sadece alıcı pozisyonunda tutulması, proje ekibinin veya kurumunun verici olarak algılanmasına neden olmuştur. Hedef kitle böylece, kendine kısa sürede, tatminkar ve somut bir maddi katkı sağlayamayacağını düşündüğü projelerin ve onların amaçlarını da sahiplenmediği için kalkınma projelerinin hedef kitlesi tarafından tam veya samimi bir şekilde benimsenmediği ve dolayısıyla projelerin başarısız olduğu bilinmektedir. Başka bir ifade ile maddi ve manevi olarak hep almaya alışmış olan, bir yörede hem uzman görüşüne önem verilmesi hem de bunun için belli bir ücretin ödenmesi son derece sıra dışı bir uygulama olmakla birlikte TKV’nin aşamalı olarak köylerde yerleştirmeye çalıştığı bu alışkanlığın test edilmesi için sorulan “Ürünlerinizin daha iyi koşullarda satılması için uzmanların ahırlarınızda ve arazilerinizde ücret karşılığında kontrol yapmasını ister misiniz” sorusu yöneltilmiştir.
Tablo 27. Ürünlerin Daha Đyi Koşullarda Satılması Đçin Uzmanların Ahırlarda ve Arazilerde Ücret Karşılığında Kontrol Yapması Konusundaki Görüşler
Grup
Ürünlerinizin daha iyi koşullarda satılması için uzmanların ahırlarınızda ve arazilerinizde ücret karşılığında kontrol yapmasını ister misiniz?
Toplam
Evet Hayır Kısmen
Kontrol
Grubu Erkek Sayı 15 49 36 100
% 7,5% 24,5% 18,0% 50,0%
Kadın Sayı 8 48 44 100
% 4,0% 24,0% 22,0% 50,0%
Toplam Sayı 23 97 80 200
% 11,5% 48,5% 40,0% 100,0%
Esas grup Erkek Sayı 61 19 20 100
% 30,5% 9,5% 10,0% 50,0%
Kadın Sayı 52 14 34 100
% 26,0% 7,0% 17,0% 50,0%
Toplam Sayı 113 33 54 200
TKV’nin proje uygulamadığı köylerdeki (kontrol grubu) cevapların dağılımı; evet isterim diyenlerin oranı %11.5, hayır istemem diyenlerin oranı %48.5, kısmen isterim diyenlerin oranı %40 şeklinde gerçekleşmiştir. Esas grupta evet isterim diyenlerin oranı %56.5, hayır istemem diyenlerin oranı %16.5, kısmen isterim diyenlerin oranı %27’dir (Tablo 27). Đki grubun cevap dağılımlarına bakıldığında esas grup köylerde ücret karşılığında uzman görüşlerine, TKV’nin proje uygulamadığı köylere (kontrol grubu) göre %45 daha fazla önem verildiği görülmüştür. Đki grup arasındaki söz konusu farkın nedeninin ortaya çıkarılması amacı ile kontrol ve esas grup köylerde yarı yapılandırılmış nitelikli sohbetler gerçekleştirilmiştir. TKV’nin proje uygulamadığı köylerde (kontrol grubu) uzman görüşlerinden faydalanmak için ücret ödemeyi niçin istemedikleri sorulmuş ve genel olarak; uzmanların kendileri kadar üretimden anlamadığını, kendilerinin dedelerinden babalarından çiftçiliği öğrendiğini, ziraat mühendislerinin ise kitaba bakarak öğrendiklerini belirtmişlerdir. Ayrıca ziraat mühendislerine söyleyecekleri iki kelime için para ödemenin mantıklı olmadığı, elde edeceği faydanın, uzmana ödeyeceği paradan daha az olacağı görüşünde olduklarını belirtmişlerdir. TKV’nin proje uygulamadığı köylerde (kontrol grubu) bu soruda kısmen cevabını verenlerin %40 gibi bir oranda olması, söz konusu köylerde uzman ve onun sağlayacağı katkılar hakkında net bir görüşün yerleşmediği sonucunun çıkarılmasına neden olmuştur. Başka bir ifade ile bu köylere daha önce uzman gitmemesi nedeniyle insanları üretimde uzman görüşlerinden faydalanma konusunda tereddüt yaşadıkları şeklinde yorumlanmıştır. Esas grup köylerde uzmanlara bakış açısının TKV’nin proje uygulamadığı köylere (kontrol grubu) göre niçin bu kadar farklı olduğu sorulduğunda; TKV uzmanlarının köye ilk geldiklerinde kendilerinin de kontrol grubuna benzer düşünceleri olduğunu, fakat uzmanların kendilerini ispat etmek için uzun süre çabaladıklarını ve aslında bilmediğini sandıkları ama yanlış bildikleri birçok şeyin olduğunu fark ettiklerini belirtmişlerdir. Örneğin TKV’den önce ineklerin memelerinin genelde iltihaplandığı, fakat uzmanların bu hastalığı “sağım esnasında ineğe yem verme” suretiyle çok basit bir şekilde önlemeyi öğrettiklerini belirtmişlerdir. Bu konu ile ilgili verilen diğer bir örnekde hayvan barınaklarında, hayvan hasta olmasın diye pencerelerin çok küçük tutulduğunu, bunun TKV gelinceye kadar iyi bir şey olduğunu düşündüklerini, fakat uzmanların bu uygulamanın ahırlarda amonyak birikimi yaratmasından dolayı hayvanlarda üst solunum yolu hastalıklarına yol açtığını anlattıklarını ve bunu ispatladıklarını dile getirmişlerdir. Ahırlardaki pencereler
büyültülünce hayvanların hastalanmadıkları için verimlerinin arttığı ve ilaç masraflarının da bu sayede azaldığını belirtmişlerdir. Esas grup köylerde, uzmanların üreticileri bilinçlendirme noktasında, yeterli bilgilerle donanımlı elemanlar olmalarının, yenilikleri takip etmelerinin ve mesailerinin büyük bir kısmını bilgiyi aktarma faaliyetine ayırmalarının, uzmanlara karşı bakış açısının değişmesinde etkili olduğunun düşünülmesine neden olmuştur.TKV’nin proje uygulamadığı köylerde (kontrol grubu) ankete katılan erkeklerin ve esas grupta yer alan erkeklerin belirleyici seçenek olan “evet isterim” seçeneğindeki dağılımı incelendiğinde anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir. Aynı şekilde iki grubun kadınlarının aynı seçenekteki dağılımları arasındaki fark da anlamlı bulunmuştur. Kırsal alanda yapılan kalkınma ve tarımsal yayım çalışmalarında karşılaşılan en önemli sorunların başında, köylülerin yeniliği benimseme konusunda gösterdikleri tutucu tavrın çalışmaları aksatması hatta engellemesi gelmektedir. Bu nedenle, “üretim ile ilgili alışkanlıklarınızı kolay değiştirebilir misiniz” sorusu ile iki grup köy arasındaki üretim ile ilgili tutuculuğun düzeyi belirlenmeye çalışılmıştır.
Tablo 28. Üretim Đle Đlgili Alışkanlıklarınızı Kolayca Değiştirme Konusundaki Görüşler
Grup Üretim ile ilgili alışkanlıklarınızı kolayca değiştirebilir misiniz? Toplam
Evet Hayır
Kontrol
Grubu Erkek Sayı 36 64 100
% 18,0% 32,0% 50,0%
Kadın Sayı 24 76 100
% 12,0% 38,0% 50,0%
Toplam Sayı 60 140 200
% 30,0% 70,0% 100,0%
Esas grup Erkek Sayı 68 32 100
% 34,0% 16,0% 50,0%
Kadın Sayı 61 39 100
% 30,5% 19,5% 50,0%
Toplam Sayı 129 71 200
TKV’nin proje uygulamadığı köylerde (kontrol grubu) evet değiştiririm diyenlerin oranı %30, hayır değiştiremem diyenlerin oranı %70’dir. Esas grupta evet değiştiririm diyenlerin oranı %64.5, hayır değiştirmem diyenlerin oranı %35.5’dir (Tablo 28). TKV’nin proje uygulamadığı köylerde (kontrol grubu) alışkanlıklarımı kolay değiştirmem diyenlerin oranı, esas grup köylerde alışkanlıklarımı kolay değiştirmem diyenlerin iki katı çıkmıştır. Konu ile ilgili yapılan sohbetlerde, TKV’nin proje uygulamadığı köylerdeki (kontrol grubu) katılımcıların; dışarıdan gelen yönlendirmelere karşı güvensiz oldukları için dışarıdan gelen tüm önerileri de yeniliği de ret ettikleri sonucuna ulaşılmıştır. TKV’nin proje uygulamadığı köylerdeki (kontrol grubu) katılımcılar, yenilik deneyecek kadar bir sermayeye veya mala sahip olmadıklarını, yeniliğin denenmesi durumunda işler yolunda gitmez ise tarım ve hayvancılıkta geri dönüşün olmamasının, böyle düşünmelerinin temel nedeni olduğunu belirtmişlerdir. Esas grup köylerde konu ile ilgili olarak yapılan sohbetlerde TKV’nin proje uygulamadığı köylerdeki (kontrol grubu) katılımcıların, niçin böyle düşünüyor olduğu ayrıca sorulmuştur. Aşağı Ervanlı köyünde yaşayan bir katılımcı, kontrol grubunun bu şekilde düşünmesinin doğal olduğunu belirtmiş ve “ ayının 31 türküsü varsa 30’u armutla üzerinedir” demiştir. Başka bir ifade ile köylünün geçimi için vazgeçilmez olan tarım ve hayvancılığın köylü için riske atılamayacak kadar önemli olduğu, denenmemiş yöntemlerin, bilinmeyen ya da yeterince tanınmayan kişilerin önerilerinin veya yenilik tekliflerinin bu nedenle ret edildiğini belirtmiştir. Aynı kişiye esas grup köylerde alışkanlıkların değiştirilmesi konusunda daha istekli olunmasının nedeni sorulduğunda; esas grupta yer alan köylülerin tarımsal konularda yeniliklerin nasıl faydalı olabildiğini TKV döneminde tecrübe ettiklerini, kendilerinin her yeniliği değil, güvenilirliğini kanıtlamış kişilerin önerdikleri yenilikleri benimsediklerini belirtmiştir. Ayrıca, artık yeniliğe önce hayır demediklerini, yeniliğin faydasını sorgulayabildiklerini ve bunu da TKV döneminde kazandıklarını belirtmiştir. Her iki grubun erkeklerinin belirleyici seçenekteki dağılımındaki farklılıklar anlamlı bulunmuş, aynı şekilde iki grubun kadınlarının cevaplarının belirleyici seçenekteki dağılımında da bilimsel farklılık tespit edilmiştir.
3.13. Araştırma Kapsamına Alınanların Kalkınmanın Gerekleri Konusuna